حسابداری مالیات یکی از پست‌های مهم عملکردی در هر شرکت یا بنگاه اقتصادی به شمار می‌رود. بخش مربوط به امور مالیات در حسابداری شرکتی و دفتری، نقش تعیین کننده در سیستم‌های کارکردی اقتصادی دارد.
وظایف حسابداران مالیاتی در شرکت‌ها، تابع دستور کار شرکت‌ها تعیین خواهند شد. این سمت اداری-اقتصادی، فارغ از هر نوع الگو و خط مشی عملکردی، در تنظیم حساب‌های امور مربوط به پرداخت‌های مالیاتی و محاسبات مرتبط به آن نگاه خاص دارد.
اهمیت حسابداری مالیاتی
حسابداری مالیاتی (Tax Accounting) یکی از شاخه‌های علم و حرفه کاربردی حسابداری محسوب می‌شود. این زیر مجموعه تخصصی از حسابداری در روندهای سیستماتیک شرکت‌ها، ادارات، بنگاه‌ها و… بسیار حائز اهمیت است.
در علوم حسابداری نوین، حسابداری مالیاتی، به نوعی به عنوان بازوی اقتصادی نهادها عمل می‌کند. بخش مدیریت حساب‌های مالیاتی، ناظر بر تمام منابع و وجوه ورودی و خروجی خواهد بود. ضمناً ممکن است همه وظایف و مسئولیت‌های مربوط به منابع، وجوه نقد و سرمایه‌های نهادها و شرکت‌ها تحت نظارت یک حسابدار مالیاتی قرار نگیرد و حیطه کاری او محدودتر و تخصصی‌تر باشد.
وظایف نظارتی و مدیریتی یک حسابدار مالیاتی زبده و متخصص، معمولاً محدود به حیطه عملکردی در بخش امور مالیاتی خواهند شد. انجام امور تخصصی و متمرکز در این بخش، نیازمند دقت عمل و اختصاص وقت کافی است. در واقع اصلی‌ترین دلیل تخصصی شدن این بخش از وظایف حسابداری ارگان‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی، در همین لزوم تمرکز است.
ارائه خدمات توسط یک حسابداری مالیاتی با کیفیت، به طرز مستقیم و قابل توجهی در پیشرفت و افزایش نرخ سودآوری دخیل است. در مقابل، عدم برخورداری از یک سیستم و نیروی کار قوی حسابداری مالیاتی، می‌تواند موجب بروز مشکلات جبران ناپذیر و جریمه‌های سنگین شود. بنابراین عمده شاخص‌های ارزیابی ارزش‌های کمی برای فعالان اقتصادی، وابسته به بخش حسابداری مالیاتی آنها خواهد بود.
بخش حسابداری مالیاتی در انواع تغییرات اقتصادی گوناگون شرکت‌ها و پیشبرد اهداف اصلی و فرعی آنها تأثیر گذاری دارد. از جمله:
- ارزش گذاری سهام شرکت‌ها و نوسانات آن
- سود آوری سازمان‌های اقتصادی و شرکت‌های تجاری
- جلوگیری از متحمل شدن جریمه‌های سخت و سنگین
- پیشگیری از خطر ورشکستگی
- ایجاد سیستم مالیاتی روان و شفاف
- تنظیم و ارائه ترازنامه‌های مالیاتی بدون نقص
- ارائه گزارشات مفید برای مدیران شرکت
- پرونده‌های مالیاتی
مهمترین مسئولیت‌ها و وظایف حسابدار مالیاتی
معمولاً جزئیات و دستور کار حسابداران مالیاتی بر اساس برنامه‌های پیشبرد و اهداف بلند مدت و کوتاه مدت کارفرمایان حقوقی آنها تعیین خواهد شد. اما بطور کلی حسابداری مربوط به امور و حساب‌های مالیاتی، در یک سری چارچوب‌های مشخص و کلی شکل می‌گیرد.
افراد حسابدار در بخش‌های امور مالیاتی، طبق اصول مشخصی عمل می‌کنند. چراکه یک سری از قوانین و شرایط خاص، به طور یکسان درباره امور مالیاتی ارگان‌ها و کارفرمایان حقوقی اعمال می‌شوند. خارج شدن از اصول اولیه و دایره اختیارات، برای یک حسابدار مالیاتی به منزله تخلف و نقص در کار خواهد بود.
مسئولیت‌های مهم و اصلی حسابداران مالیاتی، عموماً متأثر از حقوق، اختیارات و قوانین حاکم بر کار آنها به وجود می‌آیند. برخی از مهمترین مسئولیت‌ها و وظایف این نیروهای کار متخصص به این شرح است:
- محاسبه میزان مالیات بر درآمد
- ارائه خدمات مشاوره ای مالیاتی
- ارائه پشتیبانی‌های لازم در امور مالیاتی
- اظهارنامه‌های الکترونیکی مالیاتی
- تهیه، تنظیم و ارائه انواع صورت‌های مالی و ترازنامه‌های مربوطه
شرایط و قوانین سخت و همچنین خطر جدی دام‌های مالیاتی، باعث اهمیت دوچندان کار حسابداران مالیاتی در حسابداری نوین شده است.
طبق تعاریف موثق، مالیات پرداختی بلاعوض تلقی می‌شود که باید به دولت پرداخت شود. در واقع این هزینه، حق دولت بر شرکت‌ها، نهادها، کارخانجات و… به شمار می‌رود. مالیات دریافتی دولت بر مواردی همچون درآمد، عملکرد و… تعلق خواهد گرفت.
مقادیر اعلامی مالیات برای هر کارفرما به طور مجزا و با در نظر گرفتن معیارهای مختلفی محاسبه و اعمال خواهد شد. اجتناب و یا کوتاهی در پرداخت هزینه‌های مالیاتی، نه تنها جرایم مربوط به آنها را متوجه کارفرمایان می‌کند، بلکه در بلند مدت خطرات بزرگتری همچون فرار مالیاتی و خسارت‌های سنگین را در پی خواهد داشت. بنابراین به منظور رفع مشکلات این چنینی نیاز مبرم به یک حسابدار با تجربه، ماهر و متخصص برای این منظور به وجود خواهد آمد.
ویژگی‌ها و شاخصه‌های یک حسابدار مالیاتی
یک حسابدار مالیاتی، وظیفه تخصصی و با دامنه نسبتاً محدودی بر عهده دارد. مسئولیت‌های چنین شخصی، علی‌رغم دامنه محدودتر از سایر بخش‌های عملیاتی سازمانی، نیازمند تبحر بسیار قابل توجهی است. بنابراین به هیچ عنوان نباید با نگاهی ظاهری از اهمیت این تخصص غافل شد. یک حسابدار مالیاتی موفق، باید دارای ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی باشد. از مهمترین این ویژگی‌ها می‌توان اشاره کرد به:
- شخصیت قاطع و منطقی
- محاسبه‌گر و دقت عمل بالا
- نوآوری و ابتکار عمل
- سخت کوشی و تحمل زیاد
- مسئولیت پذیری و روحیه همکاری در گروه
- شخصیت و روحیه منعطف و انطباق پذیر
- موقعیت سنجی و فرصت طلبی
یک انتخاب اثر بخش
در عصر نوین که سیستم‌های سازمانی نیازمند به‌روز شدن و وفق پیدا کردن با شرایط پر نوسان اقتصادی هستند، بخش‌های عملکردی آنها دچار تغییراتی تدریجی و بنیادین شده‌اند. یکی از تغییرات مهم سیستمی و بروکراتیک که امروزه به عنوان یک شاحصه مهم برای سازمان‌ها معرفی می‌شود، تخصصی شدن پست‌های اداری و عملکردی هستند.
حسابداری نوین حاصل الزام عملکرد تخصصی به شمار می‌رود. این بخش از حسابداری، به طور تخصصی و متمرکز کار خود را بر روی امور مالیاتی اجرا می‌کند. اهمیت این تخصص بسیار زیاد ارزیابی می‌شود؛ تا حدی که بسیاری از سازمان‌های اقتصادی گروه‌های حسابدار متبحر استخدام می‌کنند که معمولاً شاخص‌ترین و عملیاتی‌ترین این کارگروه‌ها، حسابداران مالیاتی هستند.
بنابراین ابقا و پیشرفت اقتصادی و اداری، مستلزم انتخاب درست در به کارگیری یک شخص یا گروه حسابدار مالیاتی خواهد بود.