ریشه و مفهوم اجرت المثل به دستمزد یا ارزش اعمال مشابه بر می گردد. یعنی هر زمان که مرد دادخواست طلاق یکطرفه از جانب خود به دادگاه خانواده بدهد باید نسبت به اعمالی (شستن لباس های شوهر و فرزندان، رسیدگی تمام وقت به فرزندان) که زوجه در منزل او انجام داده است اجرت یا پاداشی بدهد چرا که انجام این کارها از وظایف زن نبوده است. بنابراین در صورتی که طرفین دعوی اعم از زوج یا زوجه به رای اجرت المثل اعتراضی داشته باشند می توانند اعتراض به رای اجرت المثل خود را تنظیم کرده و تسلیم دادگاه مربوطه نمایند.
اجرت المثل چیست و کدامین تبصره از قانون در مورد اجرت المثل زوجه تعیین تکلیف کرده است؟
اجرت المثل، اجرتی است که زن بابت کارهای که در منزل شوهر انجام می دهد از شوهر خود می گیرد. زیرا انجام امورات خانه از جمله وظایف زوجه نبوده و زن اجباری در انجام آن ها ندارد. و تبصره یک ماده 336 قانون مدنی در مورد این حق بیان داشته است که «چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت المثل باشد، به دستور زوج و با قصد عدم تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می کند.»
فقدان قصد تبرع
زمانی که زوجه در ایام زندگی مشترک در خانه شوهر خود در مقابل کارهای که انجام می دهد قصد مطالبه هیچ وجهی نداشته باشد گفته می شود که زوجه قصد تبرع (بذل مال یا منعفتی بدون هیچ چشم داشتی) دارد. در این موقع (نبودن تبرع) است که زوجه می تواند بعد از گرفتن طلاق اجرت المثل ایام زوجیت خود را از زوج بگیرد.
دادخواست طلاق از طرف مرد باشد
هنگامی زوجه می تواند بابت کارهای خود اجرت المثل دریافت کند که طلاق گرفتن او از طرف زوج باشد در غیر اینصورت زن نمی تواند با درخواست دادن طلاق، اجرت المثل ایام زوجیت را نیز بگیرد. لازم به ذکر است که طلاق زن از طرف مرد نباید به علت کارهای نشوز زن باشد.
عدم دستور زوج
زمانی زن می تواند در خصوص مطالبه اجرت المثل حقی داشته باشد که انجام کارهای گفته شده به دستور زوج باشد. یعنی مرد از زن خواسته باشد که اقدام به انجام این امورات (مراقبت از فرزندان، شیر دادن به فرزند) نماید.
نحله چیست و چه موقع زن می تواند نحله را از زوج دریافت کند؟
در صورتی که زن نتواند اجرت المثل کارهای (مثل شستن لباس و ظروف ها یا پختن غذا) خود را از مرد بگیرد. قانون مرد را موظف کرده است که با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهای که زوجه در منزل او انجام داده و وسع مالی خود، مبلغی را به عنوان نحله به زن پیشکش نماید. تعیین مقدار مبلغ نحله توسط دادگاه صورت می گیرد.
اجرت المثل چگونه تعیین می شود؟
دادگاه برای پرداخت اجرت المثل کارهایی که زوجه در ایام زوجیت در منزل شوهر انجام داده است شرایط مالی مرد را در نظر نمی گیرد بلکه مرد باید با هر شرایط مالی که دارد مبلغ اجرت المثل گفته شده را پرداخت نماید.
یک کارشناس قضایی برای تعیین اجرت المثل چه نکاتی را در نظر می گیرد؟
هرگاه دادخواست اجرت المثل از طرف زوجه تقدیم دادگاه گردد و دادخواست زوجه شرایط دریافت اجرت المثل را داشته باشد دادگاه یک کارشناس حقوقی را استخدام می کند تا نسبت به میزان مبلغ اجرت المثل به دادگاه کمک کند. بنابراین یک کارشناس هنگام تفتیش و بررسی به مسائلی از قبیل تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی و امکاناتی که در زندگی مشترک وجود داشته دقت کرده و میزان اجرت المثل را براساس آن تعیین می کند برای همین است که میزان اجرت المثل در خانواده های مختلف متفاوت می باشد.
آیا می توان برای پرداخت اجرت المثل درخواست اعسار داد؟
زمانی که دادگاه مرد را محکوم به پرداخت اجرت المثل زوجه کند و مرد توانایی مالی برای پرداخت آن نداشته باشد می تواند درخواست تقسیط اجرت المثل خود را تسلیم دادگاه نماید.
گرفتن حکم جلب زوج به علت عدم پرداخت اجرت المثل
اجرت المثل هم همانند مهریه دینی است که در صورت اثبات آن، مرد باید در پرداخت آن کوشا باشد بنابراین چنانچه مرد در پرداخت اجرت المثل زوجه کوتاهی نماید دادگاه به درخواست زوجه حکم جلب زوج را صادر می کند.
مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر توسط زوجه قانونی است؟
همانطور که ذکر شد، زن در صورتی می تواند مطالبه اجرت المثل نماید که مرد قصد طلاق دادن او را داشته باشد و این طلاق به علت نشوز بودن زن نباشد. بنابراین طبق این قوانین مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت بعد از فوت شوهر قابل قبول نیست.
آیا عدم تمکین زوجه مانع از دریافت اجرت المثل ایام زوجیت وی می شود؟
عدم تمکین زوجه تنها سبب از بین رفتن حق نفقه زوجه می شود و ارتباطی با اجرت المثل ایام زوجیت، زوجه و مهریه او نداشته، بنابراین اگر دادگاه حکم به پرداخت اجرت المثل زوجه صادر کرده باشد. زوج باید آن را پرداخت نماید یا اینکه به رای اجرت المثل اعتراض نماید.
چگونگی اقامه دعوی مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت
زوجه می تواند دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت خویش را قبل از طلاق تحویل دادگاه دهد و نیازی نیست که پس از طلاق اقدام به انجام این امر نماید.
آیا مطالبه اجرت المثل در دوران عقد و نامزدی قابل مطالبه است؟
با توجه به عرفی که در بین مردم ما وجود دارد عموماً دختران و پسرانی که عقد هستند در خانه پدری خود زندگی می کنند و وجود این امر سبب می شود که زن تقاضایی برای دریافت اجرت المثل نداشته باشد. و اگر خلاف این عرف دیده شود زوجه می تواند در خصوص مطالبه اجرت المثل حقی داشته باشد، البته در صورت وقوع عدم تبرع (انجام کار به صورت مجانی و به دور از هر گونه چشم داشت مالی) و وجود درخواست طلاق از طرف مرد.
آیا زنانی که عقد موقت دارند می توانند تقاضای اجرت المثل نمایند؟
براساس توضیحاتی که برای اجرت المثل در این مقاله داده شده، اصولاً تمام زنانی که در خانه شوهر خدماتی انجام می دهند مشمول دریافت اجرت المثل می شوند و فرقی هم نمی کند که پیوند آن ها از نوع موقت باشد یا دائم. بلکه تنها کافی است که برای انجام کارهای خود قصد تبرع (مجانی) نداشته باشند.
اثبات عمل تبرع زوجه بر عهده چه کسی است؟
مرد برای اینکه مانع از پرداخت اجرت المثل شود باید برای دادگاه اثبات نماید که انجام کارهای زوجه در منزل به قصد تبرع (مجانی) بوده و مرد هیچگونه اجباری برای او اعمال نکرده است.
برای اعتراض به رای اجرت المثل چه راهها یا روش هایی وجود دارد؟
اگر خوانده دعوی اعتراض به رای اجرت المثل بنا به دلایلی از قبیل موارد ذیل نتواند در دادگاه حضور پیدا کند می تواند نسبت به رای غیابی صادر شده اعتراض نماید به این نوع اعتراض رای که فقط مختص خوانده دعوی است واخواهی گفته می شود.
- مرضی که مانع از حرکت خوانده شود
- فوت یکی از بستگان مانند پدر و مادر
- حوادث قهریه از قبیل: سیل، زلزله، آتش سوزی
- توقیف یا در زندان بودن خوانده.
دومین راهی که برای اعتراض به رای اجرت المثل وجود دارد، درخواست تشکیل دادگاه تجدید نظر از جانب خواهان یا خوانده است. بنابراین طرفین دعوی این حق را دارند که در مهلت تعیین شده نسبت به رای اجرت المثل اعتراض نمایند. اما جهاتی که برای تشکیل دادگاه تجدید نظر می تواند وجود داشته باشد عبارت اند از:
- معتبر ندانستن مستندات دادگاه.
- نبود شرایط قانونی شهادت شهود.
- عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی.
- ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رای.
- و ادعای مخالف بودن رای با موازین شرعی و قانونی.
سومین روشی که برای اعتراض به رای اجرت االمثل وجود دارد فرجام خواهی است. فرجام خواهی از طرق فوق العاده شکایت از آراء می باشد که توسط طرفین دعوی، قائم مقام، نمایندگان قانونی یا وکلا قابل اقامه می باشد.
مشاوره با وکیل برای تنظیم دادخواست اعتراض به رای اجرت المثل
حساسیتی که در تنظیم این اعتراض نامه وجود دارد فرد ذینفع را مجاب می کند که برای جلوگیری از تضییع حق خود با یک وکیل خانواده متخصص و با تجربه گفت و گویی داشته باشد. فلذا در راستای اعتراض به رای اجرت المثل، وکلای متخصص و با تبحر سامانه هوشمند دادسان آماده خدمات دهی حقوقی هستند.