آموزش سفیدگری در اصفهان
سابقه ی تاریخی صنعت مسگری و بازسازی ظروف مسی در اصفهان با آهنگری یکی است چون بعد از ظروف سفالی، ظروف مسی جایگزین اون شدن و مردم به سمت استفاده از ظروف مسی روی آوردن به تبع وجود مسگری صنعت سفیدگری مس نیز باید بوجود می آمد، در اوایل هزاره ی 4 استفاده از مس بین مردم رواج پیدا کرد و مردم برای ساختن درفش، پیکان، سنجاق لباس و جواهرآلاتشون مس رو چکش کاری می کردن اما در نیمه ی دوم این هزاره تکنولوژی فلزات تغییرات قابل توجهی پیدا کرد و مس رو با گداخته کردن از کانی جدا می کردن و به شکل های مختلف درآورد . برای کلیک کنید
ذخایر کانی مس ، بیشتردر عهد باستان مشاهده می شده ؛ استرابو متذکرمی شود که کرمان از نظر سنگ مس غنی است سرآورل استاین آثاری از تمدن مس گداز سومری و سندی رو در شهر بلوچستان کشف کرد ، در شمال کشورمون از قفقاز تا پامیر یک رشته از معادن مس کشیده شده ؛ ابن حوقل جغرافی دان عرب نیز از معادن مس کال صبی زاده ، سبزوار و فخر داود در نزدیکی مشهد و بخارا در ماورالنهر صحبت می کنن ، معادن مس انارک ،کاشان ، اصفهان و بخارا برای خلفای اسلامی قرن 9 بسیار با اهمیت بوده چون از این معادن هر سال بیش از 10000 دینار خراج حاصل می شده است. با آموزش سفید کاری مس در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
قلع اندود کردن ظروف مسی
در زندگی سنتی ایرانی ها مس نقش خاصی داشته چون اکثر مردم اعتقاد داشتن که ظرفشون باید مس و فرش زیر پاشون قالی و گلیم باشه به دو دلیل اول ثابت بودن قیمت این دو کالا از موقع خرید تا فروش اون و دلیل دیگه اینکه کالای رایج زندگی همه بوده و موقعی که شخص به پول نیاز داره به راحتی به پول تبدیل می شده این دلایل باعث می شده که ظروف مسی از همه ی اقشار جامعه مشتری داشته باشه .
در این دوره هم مردم پی بردن که ظروف مسی که قبلا اجدادمون استفاده میکردن بهترین نوع ظروف بوده ان به همین دلیل علاقه مندان زیادی به استفاده از این ظروف روی آوردن ،.کاری که مسگر برای سفید کاری و قلع اندود کردن ظروف مسی در اصفهان انجام میده دو بخش داره : بخش اول ساخت و ساز اشیا مسی با استفاده از چکش و سندان از ورق های مسی است و بخش دوم اون بازسازی ظروف کهنه و زنگار زده مسی که اصطلاحا به اون سفید گری مس یا قلعی گری مس می گویند.
فواید سفید کردن ظروف مسی با قلع
قلع ی عنصر شیمیایی ست با خاصیت چکش خواری عالی که به سادگی اکسید نمی شه و مقاوم در برابر خوردگیه ، قلع در بیشترآلیاژها مورد استفاده قرار می گیره ، یکی دیگه از ویژگی های خیلی خوبه این فلز مقاومت عالی اون در برابر فرسایش و زنگ زدگیه که باعث شده به عنوان روکش برای فلزات دیگه استفاده بشه ، آموزش سفید کردن مس از قدیم با عنوان قلع اندود کردن ظروف مسی که جلوگیری میکنه از ورود بیش از حد مس به بدن و همینطور جلوگیری میشه از زنگ زدگی ظروف مسی رواج داشته است .
قلع اندود کردن ظروف مسی
مراحل آموزش سفید کاری مس به این صورت است که در جداره ی داخلی ظرف قسمت های خورده شده رو پاک می کنن و مقداری شن نرم به همراه کاه داخل ظرف می ریزن و ظرف رو برای قلع اندود کردن تمیز می کنن ، بوسیله ی دستگاه دمنده ای که روی زمین نصب می کردن ظروف مسی رو حرارت می دادن به این شکل که ظروف خیس رو خشک و گرم و آماده می کردن و مقداری نشادر و قلع رو با پنبه به جداره داخلی ظرف می کشند که در اثر اون بوی جالب و خوشایندی ساتع میشه و ظرف دوباره نقره ای و سفید میشه وانگار که تازه از مغازه اومده .
سفید کردن ظروف مسی و تعمیر اون در کارگاه مسگری انجام میشه البته بعضی از هنرمندان مسگر فقط کار ساخت و ساز ظروف مسی رو انجام می دن و کار سفیدگری رو انجام نمیدن ولی در کل همه ی مسگرها سفیدگری ظروف مسی رو هم انجام میدن . در واقع سفید کردن ظروف مسی با قلع است که معمولا هر دوسال ی بار و یا قبل از استفاده تو کارگاه انجام میشه ، معمولا هر دوسال یک بار ظروف مسی به خصوص قابلمه مسی سفیدی داخل خود را بر اثر حرارت از دست میده و رنگش تیره میشه و نیاز به سفیدکردن مجدد داره .
روش سفیدکردن مس با قلع
صنعت سفیدکاری ظروف مسی در بازارهای سنتی ، تیمچه ها ، راسته بازارها و کارگاه های کوچک در سطح شهرها و روستاها موجوده در شهرهایی مثل اصفهان ، کرمان ، مشهد ، تبریز ، قزوین و … بازارهایی مخصوص برای مسگرا وجود داره و درکنار اون کارگاه های سفیدکاری نیز هست که به راسته بازار مسگرها معروفه .
قلع اندود كردن ظروف مسي در خانه
درمحله های عشایری و در روستاها سفیدگری یا توسط خود مسگر انجام میشه و یا اینکه یک دوره گرد چند وقت یک بار به روستا میومد و بساطشو در میدان اصلی روستا و یا زیر سایه ی درختی پهن میکرد و ظروف مسی اهالی اون روستا رو براشون سفید می کرد ، ابزار سفیدگر دوره گرد بسیار ساده بوده ، یک گودال کوچک با قطر 37 و گودی 30 سانتی متر در زمبن میکند که در واقع به عنوان کوره بوده و یک لوله آهنی به زیر گودال می کشد ، دم دستی رو به سر دیگه لوله وصل میکنه و با استفاده از فن سفیدگری کارشو انجام میده .
ابزار و وسایل سفیدگری ظروف مسی :
دم وکوره : دم مورد استفاده سفیدگر رو دم پوستی می گفته ان ، به این صورت که پوست دباغی شده گوسفند رو به صورت مشکی در می آورد دوسر آن دارای سوراخ است که یک سر آن به لوله ای که به کوره راه داشته بسته می شده و در سوراخ دیگر دو تخته می کوبند که کار دستگیره رو انجام می دهند ، موقعی که در آن دمیده میشه دو تخته به هم چسبانده می شوند وسوراخ مشک بسته میشه و مشک به سمت لوله کوره فشار داده میشده و در نتیجه ی اون هوای داخل مشک از راه لوله به کوره دمیده می شود و تخته ها از هم جدا می شوند و مشک به سمت عقب کشیده میشده و مشک دوباره از هوا پر میشه و آماده دمیدن میشه به این ترتیب دمیدن انجام میشده .
امروزه از دم دستی و یا نفتی استفاده میشه .
گاز دستی : یکی دیگه از ابزارهای سفیدگری مس هستش که با استفاده از اون ظروف را داخل و یا خارج کوره می کنند که شبیه انبر دست هست فقط تفاواتش با انبر دست اینه که لبه ی اون کشیده است .
انبردست: ابزار دیگری که در قلع کاری ظروف مسی استفاده میشه انبر دسته که با اون ظروف مسی را در دهانه کوره نگه میدارند دو لبه انبر دست که به هم نزدیک می شوند دایره های کوچک رو تشکیل می دهند که از خارج شدن ظروف مسی از دهانه انبردست جلوگیری میکنه .
پنبه: وقتی قلع را در داخل ظرف داغ شده می ریزند با پنبه روی آن می‌کشند در نتیجه قلع به تمام بدنه ظرف مالیده می شود و ظرف سفید می شود .
شن: قبل از سفید کردن ظروف مسی ، ظرف را با شن می‌سابند تا کمی تیرگی هایش برطرف شود .
زغال چوب: سوخت کوره زغال چوب است .
در آموزش سفیدکاری مس مواد اولیه ای نیز مورد نیاز می باشد که عبارتند از :
قلع : قلع ورقه های نرم و انعطاف پذیر است که موقع استفاده اون رو خرد می کنند .
نشادر: پودر سفید رنگ شبیه پودر لباس شویی است که از قلع به دست میاد و از خارج از کشور وارد میشه . همچنین بخوانید :
نحوه قلع اندود كردن ظروف مسي
اولین مرحله سفید کردن داخل ظروف مسی دیزاب دادن ظروف است ، که دیزاب رو در آب می جوشانند و به هم می زنند تا خوب حل بشه بعد از اینکه سرد شد به عنوان مواد پاک کننده استفاده می شود ، نحوه ی کار به این صورت می باشد که مقدار کمی از دیزاب رو در ظروف مسی می ریزند و با حرارت کوره داغ می کنن سپس با پارچه ای ضخیم به تمام بدنه ظرف می کشند و آن را شست شو می دهند .
مرحله ی دوم آموزش قلع کاری ظروف مسی ساییدن ظروف مسی به وسیله ی شن و پوست بز می باشد به این شکل که مقداری شن روی پوست می ریزند و به بدنه ظروف میکشن و یا برای ساییدن پشت ظروف ، آن ها را روی مقداری شن قرار میدن و داخل ظرف می ایستن و به سمت چپ و راست می چرخند با این کار بدنه ی بیرونی ظرف کاملا تمیز می شود .
بعد از ساییدن ظروف اونا رو شست و شو میدن و وارد مرحله ی سفیدکاری ظروف میشن ، در زمان شروع سفیدگری مس ظرف را داخل کوره می گذارند تا داغ بشه سپس نشادر داخل ظرف می ریزند و با پنبه به تمام قسمت های بیرونی و داخلی می کشن و همچنین مقدار کمی قلع به بدنه ی خارجی و داخلی ظرف می کشند و دوباره نشادر را داخل ظرف می ریزند و با پنبه محکم به تمام قسمت ها می کشند سپس داخل آب فرو می برند و خشک می کنند .به این شکل ظرف مسی دوباره رنگ سفید شفاف به خود میگیره و سفید کاری به پایان میرسه ، نشادر قلع رو بر بدنه ی ظروف تثبیت میکنه .
نحوه سفید کردن ظروف مسی
یکی از عوامل اصلی سیاه شدن ظروف و اشیاء مسی رطوبت بالای محیط است، برای جلوگیری از آن به‌صورت مرتب ماهیانه می‌توانید مقدار اندکی روغن گیاهی یا روغن زیتون را به بدنه ظروف آغشته کنید؛ اما اگر ظروف مسی شما در حال حاضر از رنگ رو افتاده‌اند روش‌های زیر را امتحان کنید.
استفاده از ترکیب آرد، نمک و سرکه
به مقدار موردنیاز خودتان آرد، نمک و سرکه را باهم مخلوط کنید تا به حالت خمیری در بیاید. خاصیت اسیدی سرکه در این خمیر به همراه نمک و آرد که باهم می‌توانند اثر سایندگی خمیر را روی ظروف مسی شما تشدید کنند، یک ترکیب بی‌نظیر برای سفید کردن مس است. مراحلی که باید انجام دهید شامل:
- مقدار برابری از آرد و نمک را در یک ظرف بریزید.
- کم‌کم سرکه را تا رسیدن به یک خمیر نرم اضافه کنید و ترکیب را به‌خوبی هم بزنید.
- روی ظروف مسی خود را به این خمیر آغشته کنید (می‌توانید از یک قلم‌مو کمک بگیرید).
- حداقل به مدت نیم ساعت ظروف را در همان حالت رها کنید.
- در آخر به کمک یک دستمال آشپزخانه یا حوله تمیز با کمی فشار ظروف مسی خود را کاملاً پاک‌کنید تا لکه‌ها و تیرگی کاملاً از بین برود و ظرف شما مثل روز اول بدرخشد.
اگر آرد در دسترستان نبود می‌تواند سطح داخلی و خارجی ظرف مسی خود را به سرکه آغشته کنید و روی آن نمک بریزید و سپس به کمک یک دستمال و با اندکی فشار تمام قسمت‌ها را بسابید تا لکه‌ها از بین بروند. علاوه بر این می‌توانید ظرف مسی خود را در محلول آب، نمک و سرکه که در حال جوشیدن است قرار دهید تا تمام تیرگی‌های به وجود آمده روی آن از بین برود و در پایان با آب و مایع ظرف‌شویی آن را آبکشی نمایید.
استفاده از ترکیب سرکه و جوش شیرین
اگر به جوش شیرین دسترسی دارید، یک انتخاب خوب دیگر پیش روی شماست، تقریباً برای پاک کردن هر چیزی می‌توانید از جوش شیرین استفاده کنید از کف‌پوش خانه گرفته تا لکه‌های چربی روی فرش! برای استفاده از ترکیب سرکه و جوش شیرین برای تمیز کردن ظروف مسی مراحل زیر را انجام دهید:
- در یک ظرف مقدار برابری از جوش شیرین و سرکه بریزید.
- ترکیب حاصله را خوب هم بزنید تا حالت خمیری به خود بگیرد.
- به کمک یک قلم‌مو روی ظروف مسی خود را به این خمیر آغشته کنید.
- حداقل به مدت نیم ساعت ظروف را در همان حالت رها کنید و سپس به کمک یک حوله، خمیر خشک‌شده را از روی ظروف پاک‌کنید تا ظرف‌ها تمیز شوند.
از سرکه علاوه بر ظروف مسی برای تمیز کردن و برق انداختن انواع ظروف استیل، نقره، برنج نیز استفاده می‌شود، برای آشنایی با کاربردهای سرکه حتماً مقاله را مطالعه فرمایید.
استفاده از ترکیب لیمو و نمک
به‌طورکلی لیمو و ترکیبات حاصل از آن را در روش‌های مختلف لکه‌برداری سطوح مختلف می‌بینید. ترکیب لیمو و نمک قدرت پاک‌کنندگی بالایی برای از بین بردن سطوح تیره و لکه‌های کدر دارند. برای استفاده از این ترکیب برای تمیز کردن مسی مراحل زیر را انجام دهید:
- یک ظرف کوچک از نمک تهیه کنید و چند برش لیمو ترش بردارید (بهتر است لیموها را از وسط نصف کنید) و سپس هر تکه لیمو را داخل ظرف نمک فشار دهید تا سطح آن کاملاً نمکی شود.
- روی ظروف مسی خود را با لیمو به‌خوبی بسابید. بهتر است هر بار لیمو را در ظرف نمک بخوابانید و سپس این کار را انجام دهید.
- این عمل را چندین بار تکرار کنید تا لکه‌های تیره سطح ظروف مسی شما از بین بروند.
- در آخر به کمک یک دستمال آشپزخانه یا حوله تمیز ظروف خود را کاملاً پاک‌کنید تا ظرف شما درخشان شود.
ترکیب لیمو و جوش شیرین نیز یکی از قوی‌ترین پاک‌کننده‌های سطوح تیره و کدر مخصوصاً برای از بین بردن سطح فلزات است. مراحل انجام کار مشابه تهیه ترکیب سرکه و جوش شیرین است. ابتدا آب لیمو را با جوش شیرین ترکیب کنید تا حالت خمیری به خود بگیرد، سپس خمیر حاصله را روی سطح ظروف مسی آغشته کنید و پس از نیم ساعت آن را با دستمالی تمیز پاک‌کنید. مقاله را حتماً مطالعه کنید.