در بیمارستان‌ها، مصرف آب بسیار بالاست و در نتیجه فاضلاب بسیاری زیادی تولید میشود. فاضلاب بیمارستانی شامل انواع مواد شیمیایی، داروها و باکتری‌های بیماری‌زایی است که می‌تواند به محیط زیست و حیات وحش آسیب‌های جدی وارد کند. به طوری که، در صورت عدم تصفیه مناسب، ممکن است بیماری‌های متعددی در سطح شهر و سطح بیمارستان‌ها شیوع پیدا کند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به وبا، هپاتیت، کرم حلقوی و… اشاره کرد. به همین دلیل، تصفیه فاضلاب بیمارستان بسیار مهم است. در ادامه به بررسی ویژگی‌های فاضلاب‌های بیمارستانی و نحوه تصفیه آنها خواهیم پرداخت.
فاضلاب بیمارستانی چیست؟
فاضلاب بیمارستانی شامل تمامی آب هایی است که از بخش‌های مختلف بیمارستان شامل اتاق های بیمار، بخش عملیاتی، اورژانس، آزمایشگاه و … جمع آوری میشود. این فاضلاب شامل مواد آلاینده متنوعی مانند ذرات بیولوژیکی، شیمیایی و رادیواکتیو است که در صورت تخلیه به محیط زیست می‌تواند برای حیات وحش و انسان‌های دیگر در اطراف بیمارستان آسیب‌های جدی ایجاد کند. بنابراین، انجام فرآیند تصفیه برای حذف آلودگی های موجود در فاضلاب بیمارستانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
مشخصات فاضلاب بیمارستانی
همان‌طور که ذکر شد، فاضلاب‌های بیمارستانی از جمله خطرناک‌ترین فاضلاب‌های تولید شده در بین مراکز صنعتی و پزشکی هستند؛ به همین علت تصفیه این فاضلاب‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند؛ به‌طوری که می‌توان به صورت دقیق اعلام کرد که بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، بخش بسیار زیادی از این فاضلاب، عفونی و بخش دیگری از آن، غیرعفونی اما خطرناک است.
به همین منظور تعیین مراحل کار تصفیه این نوع فاضلاب نیز مهم است. از جمله اصلی‌ترین شاخصه‌های فاضلاب‌های بیمارستانی می‌توان به دارا بودن عوامل بیماری‌زا، ترکیبات شیمیایی خطرناک و پسماند‌های دارویی اشاره کرد.
به‌طوری که این عوامل بیماری‌زا در انواع ویروس، باکتری و انگل‌ها وجود دارد و امکان جایجایی و انتقال آنها از طریق آب به نقاط دیگر شهر و حتی به بیمارستان‌های دیگر فراهم میشود. این امر یک تهدید جدی برای جامعه و شهر‌ها به حساب می‌آید. زیرا در صورت عدم تصفیه فاضلاب، با شیوع یک بیماری واگیردار و خطرناک در سطح شهر و در سطح بیمارستان‌ها مواجه خواهیم بود.
از جمله دیگر مشخصه‌های فاضلاب‌های بیمارستانی می‌توان به دارا بودن زایدات، پسماند‌های دارویی و ایزوتوپ‌های رادیواکتیو اشاره کرد. موارد نامبرده که در اکثر موارد از جانب بخش‌هایی همچون بخش آنکولوژی وارد فاضلاب‌ها بیمارستان میشوند، خطرات بسیار زیادی را به همراه دارند.
هدف تصفیه فاضلاب بیمارستانی
هدف اصلی از تصفیه فاضلاب بیمارستانی، جلوگیری از آلودگی و آسیب به محیط زیست و حفاظت از سلامت عمومی جامعه است. با توجه به اینکه فاضلاب بیمارستانی شامل مواد آلاینده مختلفی است که می‌تواند آسیب‌های جدی برای محیط زیست و انسان‌ها به وجود آورد، لازم است این فاضلاب تصفیه شود.
با پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستانی، می‌توان مواد آلاینده را از فاضلاب جدا کرده و سپس به صورت ایمن به محیط زیست بازگرداند. همچنین، تصفیه فاضلاب بیمارستانی می‌تواند به عنوان یک راهکار موثر برای استفاده مجدد از آب در نظر گرفته شود. با استفاده از روش‌های تصفیه، آب قابل استفاده مجدد میشود و بدین ترتیب، مصرف آب را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
منابع فاضلاب بیمارستانی چیست؟
در یک دسته بندی کلی می توان انواع فاضلاب های تولید شده در محیط های بیمارستانی را بر اساس منبع تولید کننده آنها به گروه های زیر تقسیم بندی نمود:
آب سیاه: این گروه از پساب ها در سرویس های بهداشتی واحدهای درمانی تولید شده و مانند فاضلاب های شهری می باشند. برای تصفیه این گروه از پساب ها تجهیزات موجود در پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی کافی می باشد و نیاز به مراحل متعدد ضدعفونی و گند زدایی مانند سایر پساب های واحدهای درمانی وجود ندارد.
فاضلاب خاکستری: خطرناک ترین نوع فاضلاب در محیط های درمانی می باشد و حاوی مقدار زیادی از داروها، مواد ضد عفونی کننده، پساب های حاوی مواد رادیواکتیو و همچنین مواد شوینده می باشند. استفاده از پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستان برای این پساب ها ضروری بوده و به هیچ عنوان نباید مستقیما وارد طبیعت شوند. البته، علیرغم تاثیرات نامطلوب این گروه از فاضلاب ها، در بسیاری از کشورها در حال حاضر این پساب ها وارد طبیعیت و دریا و رودخانه ها شده و به آب های زیر زمینی نیز نفوذ پیدا می کنند.
آب باران: کم خطرترین نوع فاضلاب در محیط های درمانی می باشد که از عبور و تجمع آب باران در محوطه و پشت بام بیمارستان بدست می آید. این گروه از پساب ها نیاز به تصفیه نداشته و برای آبیاری فضای سبز بیمارستان می توان از آنها استفاده نمود.
نقش داروها در فاضلاب بیمارستانی چیست؟
همان طور که مقالات قبلی آرکا گستر نیز اشاره شد، پساب های خاکستری که حاوی مقدار زیادی از داروها می باشند، در گروه خطرناک ترین نوع فاضلاب در واحدهای درمانی به شمار می روند. لازم به ذکر است که از داروهایی مصرف شده برای انسان ها، 60 تا 80 درصد آنها دفع میشوند و به همین دلیل حجم این مواد در فاضلاب بسیار زیاد است. از مهم ترین دلایلی که باعث شده اند تا تصفیه فاضلاب در محیط های درمانی اهمیت زیادی پیدا کند، اثرات نامطلوب مواد دارویی بر طبیعت، انسان و همچنین حیوانات و آبزیان می باشد. از اثرات و نقش های نامطلوب این پساب ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ورود داروهای حاوی هورمون های جنسی از قبیل استروژن و ترکیبات موجود در هورمون های جنسی زنانه می تواند بر خصوصیات آبزیان و ماهی ها اثرات نامطلوب ایجاد کند.
- داروهای حاوی مواد و ترکیبات متوقف کننده رشد از دیگر مواد دارویی هستند که ارتباط مستقیم با رشد سلول های سرطانی در بدن و همچنین جهش های ژنتیکی دارند.
- ورود داروهای حاوی آنتی بیوتیک نیز می توانند مقاومت باکتری های موثر در رشد بیماری های مسری را افزایش دهند و به همین دلیل لازم است این مواد با روش های مختلف تصفیه و از بین بروند.
- مواد رادیواکتیو حاصر از بخش های پرتودرمانی و شیمی درمانی خطرات زیادی داشته و لازم به ذکر است که حدود 70 درصد از ید موجود در آنها با ادرار بیمار دفع می گردد.
مشخصات کیفی فاضلاب بیمارستانی
از مهم ترین و اصلی ترین فاکتورها که لازم است در بررسی ویژگی های فاضلاب بیمارستانی به آن توجه شود، کیفیت آنها می باشد. منظور از کیفیت در اینجا نوع و مقدار مواد آلاینده موجود در پساب ها می باشد که به کمک فاکتورهایی مانند TSS، BOD و غیره تعیین میشوند. در یک تقسیم بندی کلی می توان مهم ترین عواملی که باعث میشوند تا تغییراتی در مشخصات فاضلاب های بیمارستانی ایجاد شود را در گروه های زیر تقسیم بندی نمود:
- مواد رادیواکتیو که از طریق ادرار بیمارانی در بخش های پرتودرمانی و شیمی درمانی تولید میشوند
- باقی مانده مواد دارویی موجود در بدن بیماران که از طریق ادرار دفع میشوند
- مواد ضد عفونی کننده و دترجنت های استفاده شده در اتاق عمل و شستشوی سالن ها و غیره
- ذرات کلوئیدی و روغنی تولید شده در واحد آشپزخانه بیمارستان
- مواد شوینده و ضد عفونی کننده و کلر استفاده شده در واحدهای لباسشویی بیمارستان
- هورمون های جنسی وارد شده از بخش های مختلف واحدهای زایشگاه و سرویس های بهداشتی و غیره
- جیوه استفاده شده در واحدهای دندان پزشکی
بر همین اساس در پساب های بیمارستانی حجم بالایی از مواد آلی و غیر آلی محلول و غیرمحلول موجود می باشد که ورود آنها به طبیعت می تواند بیماری های زیادی را گسترش دهد. کیفیت پساب های واحدهای درمانی با توجه به اینکه از کدام بخش ها تولید شده اند متفاوت می باشد و آلاینده های موجود در آنها با هم فرق دارد. به عنوان مثال می توان فاضلاب در بخش های مختلف را به این صورت گروه بندی کرد:
ویژگی های فاضلاب بیمارستان در واحدهای پرتو درمانی
یکی از خطرناک ترین ویژگی های موجود در پساب های تولید شده در واحدهای درمانی، مواد رادیواکتیوی می باشد که منشا آنها واحدهای پرتو درمانی می باشند. حجم بسیار بالایی از مواد رادیواکتیو و شیمی درمانی از طریق ادرار بیماران وارد فاضلاب می شوند و خطات بسیار زیادی را به همراه خواهند داشت. به همین دلیل لازم است در مرحله پیش تصفیه فاضلاب بیمارستانی این گروه از پساب ها به صورت جدا نگهداری شوند تا به مرور اثرات آنها کاهش پیدا کند.
مشخصات فاضلاب بیمارستانی در واحدهای آزمایشگاهی
حجم بسیار بالای خون در فاضلاب و مواد مورد نیاز برای انجام آزمایشهای مختلف از ویژگی های این بخش به شمار می روند. فاضلاب تولید شده در بخش های آزمایشگاهی به دلیل نمونه گیری های متعددی که از بیماران دریافت میشود از خطرناک ترین نوع فاضلاب ها می باشند.
ویژگی های فاضلاب بیمارستانی در اتاق های عمل
از اصلی ترین ویژگی های فاضلاب های اتاق عمل می توان به وجود مواد ضد عفونی کننده و همچنین حجم بسیار زیاد عفونت، چربی و خون اشاره نمود.
ویژگی های فاضلاب بیمارستانی در آشپزخانه و لباسشویی بیمارستان
با توجه به مصرف بسیار زیاد مواد شوینده و ضد عفونی کننده در واحدهای لباسشویی بیمارستان ها، وجود این مواد مهم ترین ویژگی آنها به شمار می رود. علاوه بر مواد شوینده، در آشپزخانه بیمارستان حجم بسیار زیادی از روغن و ذرات کلوئیدی و همچنین ذائدات باقی مانده از مواد غذایی وجود دارند و به همین دلیل TSS بالایی خواهند داشت.