ریزش مو در کودکان : ۹ دلیل شایع و راهکارهای درمانی
کمبود چه ویتامینی باعث ریزش مو در کودکان میشود؟ ریزش مو در کودکان می تواند برای والدین نگران کننده باشد اما در بسیاری از موارد این عارضه قابل درمان است. دلایل متعددی برای ریزش مو در کودکان وجود دارد از عفونت های قارچی پوست سر گرفته تا اختلالات خود ایمنی و کمبودهای تغذیه ای. در این مقاله ۹ دلیل شایع ریزش مو در کودکان را به همراه علائم روش های تشخیص درمان و راهکارهای پیشگیری و خانگی بررسی خواهیم کرد تا به شما در درک بهتر و مدیریت این مشکل کمک کنیم.
دلایل شایع ریزش مو در کودکان
ریزش مو در کودکان که از نظر پزشکی به عنوان آلوپسی شناخته می شود می تواند به صورت های مختلفی ظاهر شود. ممکن است به شکل نازک شدن تدریجی موها ایجاد لکه های طاسی سکه ای یا ریزش ناگهانی و شدید موها بروز کند. شناخت دقیق علت ریزش مو کلید انتخاب روش درمانی مناسب و موثر است. در ادامه به بررسی ۹ دلیل شایع ریزش مو در کودکان می پردازیم :
۱. کچلی سر (Tinea capitis) : عفونت قارچی پوست سر
کچلی سر یک عفونت قارچی شایع پوست سر در کودکان است که توسط قارچ های درماتوفیت ایجاد می شود. این عفونت به شدت مسری بوده و می تواند از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده حیوانات خانگی (به ویژه گربه ها) یا اشیاء آلوده مانند برس مو و کلاه منتقل شود.
علائم کچلی سر :
- لکه های پوسته دار و قرمز : لکه های گرد و پوسته دار روی پوست سر که ممکن است خارش داشته باشند.
- ریزش مو : موها در ناحیه لکه ها به راحتی می شکنند و می ریزند و ظاهری شبیه به نقاط سیاه (به دلیل شکستگی موها در سطح پوست) ایجاد می کنند.
- التهاب و تورم : در برخی موارد پوست سر ممکن است ملتهب متورم و دردناک شود.
- غدد لنفاوی متورم : غدد لنفاوی گردن ممکن است متورم و حساس شوند.
تشخیص کچلی سر :
تشخیص معمولاً توسط پزشک متخصص پوست و مو انجام می شود و شامل موارد زیر است :
- معاینه بالینی : پزشک پوست سر را به دقت معاینه می کند و علائم ظاهری را بررسی می کند.
- لامپ وود (Wood’s lamp) : در این روش از یک لامپ مخصوص با نور فرابنفش برای بررسی پوست سر استفاده می شود. برخی از قارچ ها زیر نور لامپ وود فلورسانس (درخشش) خاصی از خود نشان می دهند.
- آزمایش میکروسکوپی و کشت قارچ : نمونه ای از پوسته ها یا موهای ناحیه آلوده برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود. همچنین ممکن است نمونه برای کشت قارچ به آزمایشگاه فرستاده شود تا نوع دقیق قارچ مشخص شود.
درمان کچلی سر :
کچلی سر نیاز به درمان دارویی دارد و خود به خود بهبود نمی یابد. درمان اصلی شامل موارد زیر است :
- داروهای ضد قارچ خوراکی : داروهایی مانند گریزئوفولوین (Griseofulvin) تربینافین (Terbinafine) ایتراکونازول (Itraconazole) یا فلوکونازول (Fluconazole) معمولاً به مدت چند هفته تا چند ماه تجویز می شوند. دوره درمان و نوع دارو بسته به شدت عفونت و نوع قارچ تعیین می شود.
- شامپوهای ضد قارچ موضعی : شامپوهای حاوی سلنیوم سولفاید (Selenium sulfide) یا کتوکونازول (Ketoconazole) به کاهش انتشار قارچ و سرعت بهبودی کمک می کنند. این شامپوها معمولاً ۲ تا ۳ بار در هفته استفاده می شوند.
- درمان اطرافیان : از آنجایی که کچلی سر بسیار مسری است ممکن است لازم باشد اعضای خانواده و حیوانات خانگی نیز برای پیشگیری از انتشار عفونت تحت درمان قرار بگیرند.
پیشگیری از کچلی سر :
- رعایت بهداشت فردی : شستشوی منظم موها و پوست سر استفاده از وسایل شخصی تمیز (مانند برس و شانه) و اجتناب از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی با دیگران.
- بررسی حیوانات خانگی : بررسی منظم حیوانات خانگی به ویژه گربه ها برای علائم کچلی و مراجعه به دامپزشک در صورت لزوم.
- جلوگیری از تماس با افراد آلوده : اجتناب از تماس نزدیک با افرادی که به کچلی سر مبتلا هستند.
- خشک نگه داشتن پوست سر : رطوبت و گرما محیط مناسبی برای رشد قارچ ها فراهم می کنند بنابراین خشک نگه داشتن پوست سر پس از حمام یا ورزش مهم است.
راهکارهای خانگی برای کچلی سر (به عنوان مکمل درمان پزشکی) :
- روغن درخت چای : روغن درخت چای دارای خواص ضد قارچی است و می تواند به عنوان مکمل درمان پزشکی استفاده شود. چند قطره روغن درخت چای را با روغن حامل (مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون) رقیق کرده و به پوست سر بمالید.
- سرکه سیب : سرکه سیب نیز دارای خواص ضد قارچی خفیف است. سرکه سیب را با آب به نسبت مساوی رقیق کرده و به پوست سر اسپری کنید. بعد از ۱۵-۲۰ دقیقه موها را بشویید.
- آلوئه ورا : آلوئه ورا به تسکین التهاب و خارش پوست سر کمک می کند. ژل آلوئه ورا را مستقیماً روی پوست سر بمالید.
نکته مهم : راهکارهای خانگی تنها به عنوان مکمل درمان پزشکی استفاده می شوند و جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نیستند. در صورت مشاهده علائم کچلی سر در کودک خود حتماً به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
۲. آلوپسی آره آتا : یک اختلال خودایمنی
آلوپسی آره آتا یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به فولیکول های مو حمله می کند و باعث ریزش مو می شود. این بیماری می تواند در هر سنی رخ دهد اما در کودکان و نوجوانان شایع تر است.
علائم آلوپسی آره آتا :
- لکه های طاسی سکه ای : شایع ترین علامت آلوپسی آره آتا ایجاد لکه های طاسی گرد یا بیضی شکل روی پوست سر است. این لکه ها معمولاً صاف بدون التهاب و پوسته هستند.
- ریزش مو در سایر نواحی بدن : در برخی موارد ریزش مو می تواند در ابروها مژه ها ریش (در پسران) و سایر نواحی بدن نیز رخ دهد.
- تغییرات ناخن : در برخی از کودکان مبتلا به آلوپسی آره آتا تغییراتی در ناخن ها مانند ایجاد فرورفتگی های کوچک (ناخن های منقوط) یا خطوط طولی دیده می شود.
- رشد مجدد مو و عود بیماری : در بسیاری از موارد موها به طور خود به خود پس از چند ماه تا یک سال دوباره رشد می کنند. با این حال آلوپسی آره آتا یک بیماری مزمن است و احتمال عود آن وجود دارد.
تشخیص آلوپسی آره آتا :
- معاینه بالینی : پزشک متخصص پوست و مو با معاینه پوست سر و موها و بررسی الگوی ریزش مو معمولاً می تواند آلوپسی آره آتا را تشخیص دهد.
- تریکوسکوپی : در این روش از یک دستگاه بزرگنمایی به نام درماتوسکوپ برای بررسی دقیق تر فولیکول های مو و پوست سر استفاده می شود.
- بیوپسی پوست : در موارد نادر ممکن است نمونه ای کوچک از پوست سر برای بررسی میکروسکوپی (بیوپسی) برداشته شود تا تشخیص قطعی شود و سایر علل ریزش مو رد شوند.
- آزمایش خون : به طور معمول آزمایش خون خاصی برای تشخیص آلوپسی آره آتا لازم نیست. اما در برخی موارد ممکن است آزمایش خون برای بررسی سایر بیماری های خودایمنی همراه یا کمبودهای تغذیه ای انجام شود.
درمان آلوپسی آره آتا :
درمان آلوپسی آره آتا به شدت ریزش مو و سن کودک بستگی دارد. هدف اصلی درمان تحریک رشد مجدد مو و مدیریت بیماری است. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است :
- کورتیکواستروئیدهای موضعی : کرم ها لوسیون ها یا پمادهای کورتیکواستروئیدی (مانند کلوبتازول (Clobetasol) یا بتامتازون (Betamethasone)) می توانند روی لکه های طاسی مالیده شوند تا التهاب را کاهش داده و رشد مو را تحریک کنند.
- کورتیکواستروئیدهای تزریقی : تزریق کورتیکواستروئیدها (مانند تریامسینولون (Triamcinolone)) به داخل لکه های طاسی می تواند در بسیاری از موارد باعث رشد مجدد مو شود. این تزریق ها معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته تکرار می شوند.
- مینوکسیدیل موضعی : محلول مینوکسیدیل (Minoxidil) ۲% یا ۵% می تواند به تحریک رشد مو در برخی از کودکان کمک کند. این محلول باید دو بار در روز روی پوست سر مالیده شود.
- ایمونوتراپی موضعی : در موارد شدید آلوپسی آره آتا ممکن است از ایمونوتراپی موضعی استفاده شود. در این روش ماده ای مانند دیفنیل سیپروپانون (Diphencyprone) به پوست سر مالیده می شود تا یک واکنش آلرژیک خفیف ایجاد کند و سیستم ایمنی را از حمله به فولیکول های مو منحرف کند.
- درمان های سیستمیک : در موارد بسیار شدید آلوپسی آره آتا که ریزش مو گسترده است ممکن است داروهای سیستمیک مانند کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا متوترکسات (Methotrexate) تجویز شوند. این داروها عوارض جانبی بیشتری دارند و معمولاً فقط در موارد خاص استفاده می شوند.
- نوردرمانی (فتوتراپی) : در برخی موارد نوردرمانی با اشعه فرابنفش (UVB) یا PUVA می تواند به تحریک رشد مو کمک کند.
حمایت روانی و عاطفی :
آلوپسی آره آتا می تواند تاثیر قابل توجهی بر اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان و نوجوانان داشته باشد. حمایت روانی و عاطفی مشاوره و گروه های حمایتی می توانند به کودکان و خانواده هایشان در مقابله با این بیماری کمک کنند. استفاده از کلاه گیس روسری یا کلاه نیز می تواند به بهبود ظاهر و افزایش اعتماد به نفس کمک کند.
پیشگیری از آلوپسی آره آتا :
متاسفانه هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از آلوپسی آره آتا وجود ندارد زیرا علت دقیق آن به طور کامل مشخص نیست. با این حال مدیریت استرس و حفظ سلامت عمومی ممکن است به کاهش احتمال عود بیماری کمک کند.
راهکارهای خانگی برای آلوپسی آره آتا (به عنوان مکمل درمان پزشکی) :
- ماساژ پوست سر : ماساژ آرام پوست سر می تواند جریان خون را به فولیکول های مو افزایش داده و به تحریک رشد مو کمک کند.
- رژیم غذایی سالم : تغذیه مناسب و متعادل سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی برای سلامت موها ضروری است. مصرف غذاهای غنی از پروتئین آهن روی و ویتامین های گروه B می تواند مفید باشد.
- مدیریت استرس : استرس می تواند آلوپسی آره آتا را تشدید کند. تکنیک های مدیریت استرس مانند یوگا مدیتیشن و تمرینات تنفسی می توانند به کاهش استرس و بهبود وضعیت موها کمک کنند.
نکته مهم : آلوپسی آره آتا یک بیماری پیچیده است و درمان آن ممکن است زمان بر باشد. صبر و پیگیری درمان تحت نظر پزشک متخصص پوست و مو بسیار مهم است.
۳. تلوژن افلوویوم : ریزش موی ناشی از استرس
تلوژن افلوویوم یک نوع ریزش موی موقت است که معمولاً به دلیل یک شوک ناگهانی یا استرس به بدن رخ می دهد. این استرس می تواند جسمی (مانند بیماری جراحی تب شدید زایمان) یا روحی (مانند استرس عاطفی از دست دادن عزیزان تغییرات بزرگ در زندگی) باشد.
چرخه رشد مو :
برای درک تلوژن افلوویوم ابتدا باید با چرخه طبیعی رشد مو آشنا شویم. چرخه رشد مو شامل سه مرحله است :
- آناژن (مرحله رشد) : این مرحله فعال رشد مو است که معمولاً ۲ تا ۷ سال طول می کشد. در این مرحله فولیکول های مو به طور فعال مو تولید می کنند.
- کاتاژن (مرحله انتقالی) : این مرحله کوتاه مدت (حدود ۲ تا ۳ هفته) است که در آن رشد مو متوقف شده و فولیکول مو کوچک می شود.
- تلوژن (مرحله استراحت) : این مرحله حدود ۳ ماه طول می کشد. در این مرحله موها در فولیکول باقی می مانند اما رشد نمی کنند. در پایان مرحله تلوژن موهای قدیمی می ریزند و موهای جدید در مرحله آناژن شروع به رشد می کنند.
در حالت طبیعی حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد موها در مرحله آناژن ۱ تا ۲ درصد در مرحله کاتاژن و ۱۰ تا ۲۰ درصد در مرحله تلوژن قرار دارند.
مکانیسم تلوژن افلوویوم :
در تلوژن افلوویوم یک عامل استرس زا باعث می شود تعداد زیادی از فولیکول های مو به طور ناگهانی وارد مرحله تلوژن (استراحت) شوند. حدود ۲ تا ۳ ماه پس از وقوع عامل استرس زا موهای بیشتری از حد معمول وارد مرحله ریزش می شوند و ریزش مو به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
علائم تلوژن افلوویوم :
- ریزش موی منتشر : ریزش مو به طور یکنواخت در سراسر پوست سر رخ می دهد نه به صورت لکه ای.
- نازک شدن موها : موها به تدریج نازک تر می شوند و حجم خود را از دست می دهند.
- ریزش مو هنگام شانه زدن یا شستن : ریزش مو به ویژه هنگام شانه زدن برس کشیدن یا شستن موها بیشتر به چشم می آید.
- تست کشش مو مثبت : اگر به آرامی دسته ای از موها را بکشید تعداد زیادی مو به راحتی کنده می شوند.
- عدم وجود لکه های طاسی : بر خلاف آلوپسی آره آتا در تلوژن افلوویوم لکه های طاسی سکه ای ایجاد نمی شود.
تشخیص تلوژن افلوویوم :
- شرح حال و معاینه بالینی : پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی کودک عوامل استرس زا اخیر و الگوی ریزش مو و معاینه پوست سر و موها معمولاً می تواند تلوژن افلوویوم را تشخیص دهد.
- تریکوسکوپی : تریکوسکوپی می تواند به بررسی دقیق تر فولیکول های مو و رد سایر علل ریزش مو کمک کند.
- آزمایش خون : در برخی موارد آزمایش خون برای بررسی کمبودهای تغذیه ای (مانند کمبود آهن) یا مشکلات تیروئید که می توانند باعث ریزش مو شوند انجام می شود.
درمان تلوژن افلوویوم :
تلوژن افلوویوم معمولاً یک بیماری خود محدود شونده است و به طور خود به خود پس از رفع عامل استرس زا بهبود می یابد. رشد مو معمولاً ۳ تا ۶ ماه پس از توقف ریزش مو شروع می شود و به حالت طبیعی باز می گردد. درمان اصلی شامل موارد زیر است :
- شناسایی و رفع عامل استرس زا : مهم ترین قدم در درمان تلوژن افلوویوم شناسایی و رفع عامل استرس زا است. اگر ریزش مو ناشی از بیماری یا جراحی باشد درمان بیماری زمینه ای ضروری است. اگر استرس روحی عامل ریزش مو باشد مشاوره و روش های مدیریت استرس می توانند کمک کننده باشند.
- حمایت تغذیه ای : اطمینان از دریافت تغذیه کافی و متعادل به ویژه پروتئین آهن روی و ویتامین ها برای سلامت موها مهم است.
- مراقبت ملایم از مو : استفاده از شامپوهای ملایم اجتناب از حرارت زیاد (مانند سشوار و اتو مو) و مدل موهای سفت که به موها فشار وارد می کنند توصیه می شود.
- مینوکسیدیل موضعی : در برخی موارد پزشک ممکن است استفاده از محلول مینوکسیدیل موضعی را برای تحریک رشد مو توصیه کند.
پیشگیری از تلوژن افلوویوم :
پیشگیری از تلوژن افلوویوم به طور کامل امکان پذیر نیست زیرا عوامل استرس زا در زندگی اجتناب ناپذیر هستند. با این حال مدیریت استرس حفظ سلامت عمومی و تغذیه مناسب می تواند به کاهش احتمال ریزش مو ناشی از استرس کمک کند.
۴. تریکوتیلومانیا : اختلال کندن مو
تریکوتیلومانیا یک اختلال روانی است که با میل اجباری و مکرر به کندن موها مشخص می شود. این اختلال می تواند منجر به ریزش موی قابل توجه و مشکلات روانی و اجتماعی شود. تریکوتیلومانیا معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شود و در دختران شایع تر است.
علائم تریکوتیلومانیا :
- کندن مکرر موها : کودک به طور مکرر موهای خود را می کَند معمولاً از پوست سر اما ممکن است از ابروها مژه ها یا سایر نواحی بدن نیز مو بکند.
- احساس تنش قبل از کندن مو و تسکین پس از آن : کودک معمولاً قبل از کندن مو احساس تنش اضطراب یا ناراحتی می کند و پس از کندن مو احساس آرامش تسکین یا لذت می کند.
- ریزش موی قابل توجه : کندن مکرر موها منجر به ریزش موی قابل مشاهده می شود. الگوی ریزش مو معمولاً نامنظم و لکه ای است.
- انکار یا پنهان کاری : کودک ممکن است کندن موها را انکار کند یا سعی کند آن را از دیگران پنهان کند.
- مشکلات روانی و اجتماعی : تریکوتیلومانیا می تواند منجر به احساس شرم خجالت کاهش اعتماد به نفس انزوای اجتماعی و مشکلات تحصیلی یا شغلی شود.
درمان تریکوتیلومانیا :
درمان تریکوتیلومانیا معمولاً ترکیبی از درمان های روانشناختی و دارویی است. هدف اصلی درمان کاهش میل به کندن مو و بهبود مشکلات روانی همراه است. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است :
- درمان شناختی-رفتاری (CBT) : CBT به عنوان درمان خط اول تریکوتیلومانیا شناخته می شود. تکنیک های CBT مانند آموزش معکوس عادت (HRT) و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به کودک کمک می کنند تا الگوهای فکری و رفتاری مرتبط با کندن مو را شناسایی و تغییر دهد مهارت های مقابله ای جدید بیاموزد و میل به کندن مو را کاهش دهد.
- دارودرمانی : داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین (Fluoxetine) سرترالین (Sertraline) یا پاروکستین (Paroxetine) ممکن است در کاهش میل به کندن مو و بهبود علائم اضطرابی یا افسردگی همراه موثر باشند. سایر داروها مانند ان-استیل سیستئین (N-acetylcysteine) و اولانزاپین (Olanzapine) نیز ممکن است در برخی موارد استفاده شوند.
- حمایت خانواده : حمایت و درک خانواده نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. آموزش خانواده در مورد اختلال و روش های حمایت از کودک ضروری است.
- گروه درمانی : شرکت در گروه های درمانی می تواند به کودکان مبتلا به تریکوتیلومانیا کمک کند تا احساس تنهایی نکنند تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و از یکدیگر حمایت کنند.
پیشگیری از تریکوتیلومانیا :
متاسفانه هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از تریکوتیلومانیا وجود ندارد. با این حال تشخیص و درمان زودهنگام می تواند از پیشرفت اختلال و عوارض آن جلوگیری کند.
۵. آلوپسی کششی : آسیب ناشی از مدل موهای سفت
آلوپسی کششی نوعی ریزش مو است که به دلیل کشیدگی مداوم و طولانی مدت موها ایجاد می شود. این نوع ریزش مو معمولاً در اثر استفاده از مدل موهای سفت مانند بافتن موها به صورت محکم (بافت آفریقایی) دم اسبی محکم گوجه ای سفت اکستنشن مو یا استفاده مکرر از بیگودی های سفت رخ می دهد. کشیدگی مداوم موها به فولیکول های مو آسیب می رساند و منجر به ریزش مو می شود.
علائم آلوپسی کششی :
- ریزش مو در ناحیه خط رویش مو : ریزش مو معمولاً ابتدا در ناحیه خط رویش مو در پیشانی و شقیقه ها شروع می شود و به تدریج به سمت عقب سر گسترش می یابد.
- نازک شدن موها : موها در ناحیه کشیدگی نازک تر و ضعیف تر می شوند.
- شکستگی موها : موها به راحتی می شکنند و ظاهری وز و نامرتب پیدا می کنند.
- التهاب و خارش پوست سر : در برخی موارد پوست سر در ناحیه کشیدگی ممکن است ملتهب قرمز و خارش دار شود.
- درد در پوست سر : کشیدگی مداوم موها می تواند باعث درد و حساسیت در پوست سر شود.
- جوش های کوچک (فولیکولیت) : در برخی موارد ممکن است جوش های کوچک و چرکی در اطراف فولیکول های مو ایجاد شود.
تشخیص آلوپسی کششی :
- شرح حال و معاینه بالینی : پزشک متخصص پوست و مو با پرسیدن سوالاتی در مورد مدل موهای کودک روش های مراقبت از مو و معاینه پوست سر و موها معمولاً می تواند آلوپسی کششی را تشخیص دهد.
- تریکوسکوپی : تریکوسکوپی می تواند به بررسی دقیق تر فولیکول های مو و رد سایر علل ریزش مو کمک کند.
- بیوپسی پوست : در موارد نادر ممکن است نمونه ای کوچک از پوست سر برای بررسی میکروسکوپی (بیوپسی) برداشته شود تا تشخیص قطعی شود و سایر علل ریزش مو رد شوند.
پیشگیری از آلوپسی کششی :
- اجتناب از مدل موهای سفت : از مدل موهای سفت مانند بافت های محکم دم اسبی سفت و گوجه ای سفت که به موها فشار وارد می کنند اجتناب کنید.
- شل بستن موها : اگر مجبور به بستن موها هستید آنها را به صورت شل و آزاد ببندید.
- تنوع در مدل مو : به طور منظم مدل موهای کودک را تغییر دهید و از بستن موها به یک شکل ثابت برای مدت طولانی خودداری کنید.
- اجتناب از اکستنشن و بیگودی های سفت : از اکستنشن مو و بیگودی های سفت که به موها کشش و فشار وارد می کنند اجتناب کنید.
- مراقبت ملایم از مو : از شامپوها و نرم کننده های ملایم استفاده کنید موها را به آرامی شانه بزنید و از حرارت زیاد (سشوار و اتو مو) پرهیز کنید.
۶. کمبودهای تغذیه ای : نقش ویتامین ها و مواد معدنی
کمبودهای تغذیه ای می توانند نقش مهمی در سلامت موها ایفا کنند و یکی از علل شایع ریزش مو در کودکان باشند. موها برای رشد سالم و قوی به انواع ویتامین ها مواد معدنی و پروتئین ها نیاز دارند. کمبود هر یک از این مواد مغذی می تواند منجر به ریزش مو نازک شدن موها شکنندگی و کندی رشد مو شود.
مواد مغذی کلیدی برای سلامت مو :
- پروتئین : موها از پروتئینی به نام کراتین ساخته شده اند. کمبود پروتئین می تواند منجر به ریزش مو و نازک شدن موها شود.
- آهن : آهن برای انتقال اکسیژن به فولیکول های مو ضروری است. کمبود آهن (کم خونی فقر آهن) یکی از شایع ترین علل ریزش مو به ویژه در زنان و کودکان است.
- روی : روی نقش مهمی در رشد و ترمیم بافت های بدن از جمله موها دارد. کمبود روی می تواند منجر به ریزش مو نازک شدن موها و شکنندگی موها شود.
- بیوتین (ویتامین B۷) : بیوتین یک ویتامین گروه B است که برای تولید کراتین ضروری است. کمبود بیوتین نادر است اما می تواند منجر به ریزش مو نازک شدن موها و شکنندگی ناخن ها شود.
- ویتامین D : ویتامین D نقش مهمی در چرخه رشد مو دارد. کمبود ویتامین D با ریزش مو و آلوپسی آره آتا مرتبط است.
- سایر ویتامین ها و مواد معدنی : ویتامین های A C E و ویتامین های گروه B (به جز بیوتین) سلنیوم و اسیدهای چرب امگا ۳ نیز برای سلامت موها مهم هستند.
علائم ریزش مو ناشی از کمبودهای تغذیه ای :
- ریزش موی منتشر : ریزش مو به طور یکنواخت در سراسر پوست سر رخ می دهد.
- نازک شدن موها : موها به تدریج نازک تر و کم حجم تر می شوند.
- شکنندگی موها : موها به راحتی می شکنند و آسیب پذیر می شوند.
- کندی رشد مو : رشد موها کندتر از حد معمول می شود.
- خشکی و بی حالتی موها : موها خشک زبر و بی حال به نظر می رسند.
- علائم دیگر کمبودهای تغذیه ای : بسته به نوع کمبود تغذیه ای ممکن است علائم دیگری مانند خستگی رنگ پریدگی پوست ضعف مشکلات ناخن مشکلات پوستی و غیره نیز وجود داشته باشد.
درمان کمبودهای تغذیه ای :
درمان کمبودهای تغذیه ای شامل موارد زیر است :
- اصلاح رژیم غذایی : مهم ترین قدم در درمان کمبودهای تغذیه ای اصلاح رژیم غذایی کودک است. رژیم غذایی باید متنوع متعادل و سرشار از مواد مغذی باشد. مصرف غذاهای غنی از پروتئین (مانند گوشت مرغ ماهی تخم مرغ لبنیات حبوبات آجیل و دانه ها) آهن (مانند گوشت قرمز مرغ ماهی عدس اسفناج) روی (مانند گوشت قرمز مرغ آجیل دانه ها) بیوتین (مانند تخم مرغ بادام سیب زمینی شیرین) ویتامین D (مانند ماهی های چرب تخم مرغ محصولات غنی شده با ویتامین D) و سایر ویتامین ها و مواد معدنی ضروری است.
- مکمل های غذایی : در صورت کمبود شدید یا عدم امکان تامین مواد مغذی از طریق رژیم غذایی پزشک ممکن است مکمل های غذایی تجویز کند. مکمل هایی مانند مکمل آهن مکمل روی مکمل بیوتین و مکمل ویتامین D ممکن است استفاده شوند. مصرف مکمل ها باید تحت نظر پزشک و با دوز مناسب انجام شود.
۷. کم کاری تیروئید : تاثیر هورمون ها بر مو
کم کاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. هورمون های تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن رشد و تکامل و همچنین سلامت پوست مو و ناخن ها دارند. کم کاری تیروئید می تواند منجر به ریزش مو در کودکان و بزرگسالان شود.
هورمون های تیروئید و سلامت مو :
هورمون های تیروئید به ویژه تیروکسین (T۴) و تری یدوتیرونین (T۳) نقش های متعددی در سلامت موها ایفا می کنند :
- تنظیم چرخه رشد مو : هورمون های تیروئید چرخه رشد مو را تنظیم می کنند و از ورود فولیکول های مو به مرحله استراحت (تلوژن) زودرس جلوگیری می کنند. کم کاری تیروئید می تواند باعث کوتاه تر شدن مرحله رشد (آناژن) و طولانی تر شدن مرحله استراحت (تلوژن) شود که منجر به ریزش مو می شود.
- تحریک رشد مو : هورمون های تیروئید رشد مو را تحریک می کنند و به حفظ ضخامت و استحکام موها کمک می کنند. کم کاری تیروئید می تواند باعث کندی رشد مو نازک شدن موها و شکنندگی موها شود.
- حفظ سلامت فولیکول های مو : هورمون های تیروئید برای سلامت و عملکرد مناسب فولیکول های مو ضروری هستند. کم کاری تیروئید می تواند به فولیکول های مو آسیب برساند و منجر به ریزش مو شود.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان :
علائم کم کاری تیروئید در کودکان می تواند متنوع باشد و بسته به سن و شدت کم کاری تیروئید متفاوت باشد. علائم شایع شامل موارد زیر است :
- خستگی و ضعف : کودک ممکن است به راحتی خسته شود و انرژی کمتری داشته باشد.
- افزایش وزن : کم کاری تیروئید می تواند باعث کاهش متابولیسم و افزایش وزن شود.
- یبوست : حرکات روده ممکن است کندتر شود و کودک دچار یبوست شود.
- عدم تحمل سرما : کودک ممکن است به سرما حساس تر شود و احساس سرما کند.
- خشکی پوست و مو : پوست ممکن است خشک زبر و خارش دار شود. موها ممکن است خشک شکننده و بی حال شوند.
- ریزش مو : ریزش مو یکی از علائم شایع کم کاری تیروئید است. ریزش مو معمولاً منتشر و یکنواخت است و موها به تدریج نازک تر می شوند.
- تغییرات صدا : صدا ممکن است بم تر و خشن تر شود.
- تاخیر در رشد و بلوغ : در کودکان بزرگتر و نوجوانان کم کاری تیروئید می تواند منجر به تاخیر در رشد و بلوغ شود.
- مشکلات یادگیری و تمرکز : در برخی موارد کم کاری تیروئید می تواند بر عملکرد شناختی و یادگیری تاثیر بگذارد.
- تورم غده تیروئید (گواتر) : در برخی موارد غده تیروئید ممکن است بزرگ شود و به صورت گواتر در گردن قابل مشاهده باشد.
تشخیص کم کاری تیروئید :
- معاینه بالینی : پزشک با معاینه بالینی و بررسی علائم کودک ممکن است به کم کاری تیروئید مشکوک شود.
- آزمایش خون : آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون های تیروئید به ویژه هورمون محرک تیروئید (TSH) و تیروکسین آزاد (Free T۴) برای تشخیص کم کاری تیروئید ضروری است. در کم کاری تیروئید سطح TSH معمولاً بالا و سطح Free T۴ پایین است.
درمان کم کاری تیروئید :
درمان کم کاری تیروئید شامل جایگزینی هورمون تیروئید با استفاده از داروی لووتیروکسین (Levothyroxine) است. لووتیروکسین یک هورمون تیروئید مصنوعی است که به صورت قرص خوراکی مصرف می شود. دوز دارو توسط پزشک بر اساس سن وزن و سطح هورمون های تیروئید کودک تعیین می شود.
- پیگیری منظم : پس از شروع درمان کودک باید به طور منظم توسط پزشک پیگیری شود تا سطح هورمون های تیروئید بررسی شود و دوز دارو در صورت نیاز تنظیم شود.
- بهبود علائم : با درمان مناسب علائم کم کاری تیروئید از جمله ریزش مو به تدریج بهبود می یابند و موها دوباره رشد می کنند.
پیشگیری از کم کاری تیروئید :
کم کاری تیروئید در بسیاری از موارد قابل پیشگیری نیست زیرا علت اصلی آن اغلب ناشناخته است یا به عوامل ژنتیکی و خودایمنی مربوط می شود. با این حال در مناطقی که کمبود ید شایع است مصرف کافی ید از طریق رژیم غذایی (مانند استفاده از نمک یددار) می تواند به پیشگیری از کم کاری تیروئید ناشی از کمبود ید کمک کند.
۸. شیمی درمانی و پرتودرمانی : عوارض جانبی درمان سرطان
شیمی درمانی و پرتودرمانی از روش های اصلی درمان سرطان هستند که می توانند عوارض جانبی متعددی داشته باشند از جمله ریزش مو. ریزش مو ناشی از شیمی درمانی و پرتودرمانی معمولاً موقت است و پس از پایان درمان موها دوباره رشد می کنند اما می تواند برای کودکان و خانواده هایشان ناراحت کننده و نگران کننده باشد.
مکانیسم ریزش مو ناشی از شیمی درمانی و پرتودرمانی :
- شیمی درمانی : داروهای شیمی درمانی سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند اما متاسفانه به سلول های سالم بدن نیز آسیب می رسانند به ویژه سلول هایی که به سرعت تقسیم می شوند مانند سلول های فولیکول مو. داروهای شیمی درمانی می توانند به فولیکول های مو آسیب برسانند و باعث توقف رشد مو و ریزش مو شوند.
- پرتودرمانی : پرتودرمانی با استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی انجام می شود. پرتودرمانی می تواند به فولیکول های مو در ناحیه تحت درمان آسیب برساند و باعث ریزش مو در آن ناحیه شود. اگر پرتودرمانی به سر انجام شود می تواند باعث ریزش مو در پوست سر شود.
علائم ریزش مو ناشی از شیمی درمانی و پرتودرمانی :
- ریزش موی منتشر : ریزش مو ناشی از شیمی درمانی معمولاً منتشر و یکنواخت است و در سراسر پوست سر رخ می دهد. ریزش مو ناشی از پرتودرمانی معمولاً فقط در ناحیه تحت درمان رخ می دهد.
- شروع ریزش مو : ریزش مو معمولاً ۲ تا ۳ هفته پس از شروع شیمی درمانی یا پرتودرمانی شروع می شود.
- شدت ریزش مو : شدت ریزش مو بسته به نوع داروهای شیمی درمانی دوز دارو نوع پرتودرمانی و حساسیت فردی متفاوت است. در برخی موارد ریزش مو ممکن است جزئی باشد و فقط موها نازک شوند در حالی که در موارد دیگر ممکن است ریزش مو شدید باشد و منجر به طاسی کامل شود.
- ریزش مو در سایر نواحی بدن : شیمی درمانی می تواند باعث ریزش مو در سایر نواحی بدن نیز شود مانند ابروها مژه ها ریش موهای بدن و ناحیه تناسلی.
- حساسیت پوست سر : پوست سر ممکن است حساس دردناک یا خارش دار شود.
راهکارهای خانگی برای مراقبت از مو در طول و بعد از شیمی درمانی و پرتودرمانی (به عنوان مکمل درمان پزشکی) :
- ماساژ پوست سر با روغن های گیاهی : ماساژ آرام پوست سر با روغن های گیاهی ملایم مانند روغن نارگیل یا روغن بادام می تواند به بهبود جریان خون و تغذیه فولیکول های مو کمک کند.
- تغذیه سالم و متعادل : تغذیه مناسب و متعادل سرشار از پروتئین ویتامین ها و مواد معدنی برای سلامت موها و رشد مجدد آنها ضروری است.
- استفاده از شامپوهای ملایم و بدون سولفات : شامپوهای ملایم و بدون سولفات برای پوست سر حساس مناسب تر هستند و به حفظ رطوبت موها کمک می کنند.
- اجتناب از محصولات حالت دهنده مو : در طول دوره ریزش مو و رشد مجدد موها از استفاده از محصولات حالت دهنده مو (مانند ژل اسپری مو موس) که ممکن است حاوی مواد شیمیایی قوی باشند اجتناب کنید.
۹. سایر بیماری های زمینه ای و عوامل نادر
علاوه بر دلایل شایع ذکر شده ریزش مو در کودکان می تواند ناشی از بیماری های زمینه ای نادرتر یا عوامل دیگر نیز باشد. این عوامل اگرچه شیوع کمتری دارند اما مهم است که در تشخیص افتراقی ریزش مو در کودکان مد نظر قرار گیرند.
بیماری های زمینه ای نادرتر :
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) : لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که می تواند اندام های مختلف بدن از جمله پوست و مو را تحت تاثیر قرار دهد. ریزش مو یکی از علائم شایع لوپوس است و می تواند به صورت ریزش موی منتشر لکه ای یا همراه با اسکار (جای زخم) باشد.
- لیکن پلان پیلاریس (Lichen Planopilaris) : لیکن پلان پیلاریس یک بیماری التهابی نادر پوست سر است که فولیکول های مو را هدف قرار می دهد و منجر به ریزش موی اسکاردهنده (دائمی) می شود. این بیماری معمولاً با خارش سوزش و قرمزی پوست سر همراه است.