بررسی علل خشکیدگی نهال
احداث باغ یک سرمایه گذاری بلند مدت می باشد که مستلزم کار، زمان و صرف هزینه نسبتا زیاد می باشد. بنابراین هرگونه غفلت یا اشتباهی که در شروع باغداری اتفاق افتد انعکاس آن تا پایان کار ادامه خواهد داشت. خشکیدگی نهال‌های کشت شده در سالهای اولیه از مهمترین عوامل شکست در اینگونه سرمایه‌گذاریهاست.
در این مطلب سعی شده است به مهم ترین دلایل خشک شدن نهال در سالهای اول پس از کاشت میشود پرداخته و در مورد راههای مقابله با آنها به اختصار بحث شود.
درخت من خیلی خوب به نظر نمی‌رسد. چگونه می‌توانم تشخیص دهم که خشک شده یا زنده است؟
بعد از زمستان گذرانی درختان شروع به رشد و ترویج شاخ و برگ می‌کنند. اگر تا اواخر بهار این تغییر و تحول را مشاهده نکردید، برای اطمینان از سالم بودن یا خشک شدن درخت آزمایش زیر را انجام دهید:
با یک عدد قیچی، چاقو و یا با ناخن کمی از پوست روی یک شاخه درخت را بردارید تا لایه داخلی را ببینید. حالا یکی از 3 حالت زیر رخ خواهد داد:
- لایه داخلی پوست شاخه درخت، زرد و سبز و شاداب و تر است. تبریک می‌گویم، شما یک درخت شاد و سالم دارید.
- لایه داخلی پوست شاخه درخت کمی سبز و بیشتر به زردی می‌زند. درخت شما علائم بیماری یا ضعف را نشان می‌دهد. در شرایطی مثل این بهترین توصیه این است که همه‌ی شاخه‌های خشکیده را تا جایی که شاخ و برگ درخت سبز است را بریده و به تغذیه و به خصوص آبیاری درخت توجه بیشتری کنید. در اکثر مواقع این مشکلات از کمبود آب یا یخ زدگی عمیق ناشی میشود.
۳. لایه داخلی پوست شاخه درخت به رنگ قهوه ای روشن و بدون رگه‌های سبز است و خشک به نظر می‌رسد. متأسفانه، این نشانه‌هایی از درخت مرده و خشک است.
مهمترین دلائل خشکیدگی نهال و راه مقابله با آن:
1- آبیاری نامناسب یا کم آبیاری ناخواسته:
از آنجائیکه آبیاری از مهمترین فاکتورهای موفقیت در استقرار باغات جدید می‌باشد، با این وجود به علت رعایت نکردن برخی نکات با وجود آبیاری نهال خشک می شود. از مواردی که در آبیاری باغات تازه احداث باید بدان توجه نمود زمان آبیاری نهالهاست که می‌باید در صبحهای زود انجام شود و یا به عصرها موکول شود، اما مشاهده میشود آبیاری در وسط روز و در اوج گرما که نهال با پژمردگی موقت روبه رو می‌باشد آبیاری انجام می‌گیرد.
نکته مهم دیگری که بایستی به آن توجه شود اینست که حجم آبی که برای هر نهال استفاده میشود نباید کم باشد زیرا به نظر می‌رسد که یکی از عوامل خشکیدگی نهال مقدار کم آب آبیاری در زمان نامناسب می‌باشد که در این شرایط باعث سوختگی نهال به علت گرمای آزاد شده میشود. مشاهده شده است در اراضی با بافت شنی چنانچه آب مورد استفاده برای نهال در حدود 15 لیتر و کمتر و زمان آبیاری نزدیک به اواسط روز و بدون مالچ پاشی عرصه صورت گیرد به احتمال بالا نهال‌های فوق در عرض چند روز آثار خشکیدگی را نشان می‌دهند بنابراین توصیه میشود آبیاری نهالها در صبح و یا عصرها انجام شده و به هیچ وجه میزان آب مصرفی از 30 لیتر کاهش نیابد.
2- نهال‌های غیر استاندارد:
هرچند تا حد امکان سعی میشود در هنگام خرید نهال از نهال استاندارد در احداث باغات استفاده شود با این وجود مشاهده شده در برخی موارد نهالهایی استفاده شده که از ریشه دهی خوبی برخوردار نبوده یا ریشه صدمه دیده است و به علت اینکه در احداث باغات بعد از کشت نهال آبیاری صورت نمی گیرد در شرایط تنش های کوتاه مدت احتمال خشکیدگی نهال بالا می‌باشد. بنابراین در چنین شرایطی بایستی در هنگام کشت یا قبل از کشت نهالها را به مدت چند ساعت در آب قرار داد تا کمبود آب ناشی از حمل و نقل و دپو نهال جبران شده و در مقابل تنش‌های اولیه مقاومت نماید و تا حد ممکن چند روز بعد از کشت اقدام به احداث تشتک و مالچ پاشی نمود.
3- آلودگی احتمالی نهال در نهالستان یا محل دپو نهال:
در بیشتر منابع توصیه شده در زمان کشت نهال از محلول پرالیناژ استفاده شود تا نهالها ازآلودگی احتمالی ضدعفونی شده و تاحدودی مواد غذایی استارتر برای نهال فراهم شود. این عمل همچنین سبب ترمیم نقاط آسیب دیده از کندن نهال و هرس اصلاحی میشود. کود گاوی استفاده شده در محلول سبب تولید هورمونهایی میشود که باعث ریشه دهی بهتر نهال می شود. همچنین بایستی از آلوده نبودن ابزارهای کاشت و هرس مطمئن بود. نهالستان آلفا نهال به شما این اطمینان را می دهد که تمامی نهال های ارسالی فاقد آفت و هر نوع بیماری باشند.
4- بیماریها و آفات:
از مهمترین بیماریها که سبب پوسیدگی طوقه نهال می شود میتوان به پوسیدگی فیتوفترایی و … اشاره نمود که باعث خشکیدگی نهال می‌شوند. استفاده از محلول پرالیناژ با توجه به قارچ کش استفاده شده در زمان کاشت برای ضد عفونی نهال و جلوگیری از بیماریهای قارچی موثر می‌باشد. از بیماریهای گردو در زمین های شن زار و خشک پوسیدگی زغالی گردو می باشد که باعث خشک شدن نهال می گردد در این عرصه ها تامین رطوبت و رعایت اصول باغبانی مفید است.
مهمترین آفتی که سبب خشکیدگی نهال می شود کرم سفید ریشه می باشد که یا از قبل در زمین احداثی وجود داشته یا به علت استفاده از کود دامی پوسیده در زمان احداث باغ به عرصه منتقل می شود. این آفت سبب قطع ریشه نهال نهال و درنهایت خشکیدگی آن میشود. بنابراین رعایت نکات بهداشتی در استفاده از کود دامی عاری از آفات و بیماری در زمان احداث باغ و استفاده از محلول دیازینون در پای هر نهال برای مبارزه با کرم سفید توصیه میشود.
خشک شدن نهال به دلیل یکی از عوامل زیر نیز می تواند باشد:
- هوا خوردن ریشه. برای انتقال در زمانی که نهال در خواب است، باید درون گونی یا جایی باشد که به مدت طولانی هوا و باد نخورد.
- کود دادن موقع کاشت: در سال اول نهال نیاز به کود ندارد.
- شوک دمایی مثلاً گیاه از منطقه گرم خریده و در منطقه سرد کاشته شود. مثلا صبح از کرج در روزی که هوا بسیار گرم است بخرند و شب در تبریز در یخ بندان بکارند. همچنین در دمای بالای سی درجه، انتقال نهال حتی اگر با ریشه و گلدانی باشد، در بسیاری از مواقع امکان خشک شدن آن وجود دارد. به همین دلیل ترجیحا از نیمه دوم خرداد تا انتهای مرداد، نسبت به جا به جایی و انتقال نهال اقدام نکنید.
- تنش آبی: بلافاصله بعد از کاشت به آب نیاز دارد و بعد از آن نیز تا مدتی باید مراقبت شود تا رطوبت خاک حفظ شود. حتی نهال های کم آب در سال اول باید زود به زود آب داده شوند.
- تکان خوردن شدید بعد از کاشت توسط باد و …: بعد از کاشت باید نهال را با قیم بست.
- تخلیه نکردن هوای درون خاک موقع کاشت: بعد از کاشت، خاک را باید پایمال کرد.
- شوک انتقال یکباره از گلخانه به محیط باز: نهال های تازه پیوند زده شده و نیز کشت بافت به این شوک خیلی حساسند.
- آسیب دیدن ریشه در انتقال: مانند این که هنگام انتقال از طریق اتوبوس و باربری، ریشه زیر بار له شده یا تارهای مویین آن آسیب ببیند.
- درست در نیاوردن نهال از خاک با ریشه خوب . بعضی نهال فروشان ، اغلب ریشه های مهم نهال را هنگام استخراج نهال از بین می برندو نهال بدون ریشه کافی تحویل داده می شود. بارها خرمالو خریده ام که خشک شده و بعد که بررسی کرده ام دیده ام یک تکه چوب تحویل داده اند و هیچ ریشه ای درون گلدان نبوده است و ما دلخوش که نهال گلدانی خریده ایم.
- عدم استقرار ریشه قلمه ها به خصوص در انگور. برخی از نهال فروشی ها هنوز قلمه ریشه نزده، آن را به فروش می رسانند و طبعا هنگام جا به جایی خشک خواهد شد.
- بعضی نهال ها مثل پسته و خرمالو حساسیت ویژه دارند و بعد از جابه جایی درصد خطا زیاد دارند و بهتر است در همان محل مقصد کاشته و همانجا پیوند بشوند.
- آسیب زدن حیوانات و جوندگان مانند گراز و خرگوش: برای این کار می توان از کاورهایی استفاده کرد.
- آسیب کرم سفید ریشه: باید قبل از کاشت چاله و اطراف آن را خوب برای نبودن کرم سفید ریشه بررسی کرد.
- کاشتن در زیر سایه شدید یا نور شدید بدون توجه به نیاز نهال
- غرقاب کردن نهال و خفگی نهال
- بی توجهی به خاک مناسب برای گیاه مثلاً کاشت گیاه حساس ، در خاک شور یا پ هاش نامناسب
- هرس سنگین شوک آور در برخی نهال های حساس
- نشست یا شستشوی خاک بر اثر آبیاری و بیرون زدن ریشه و بی توجهی در تکمیل خاک مورد نیاز
- زیر نور شدید و ذره بینی خورشید قرار گرفتن هنگام انتقال و در حالت خواب برای زمانی که نهال را درون فضای بسته ماشین و پشت شیشه ها انتقال می دهند.
- سموم علف کش یا محلول پاشی نامناسب.