اهرم در معاملات دارایی‌های رمز ارزی
استفاده از اهرم یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین ویژگی‌های بازارهای ارزهای دیجیتال در عرصه معاملات فروش تتر است. مدت کوتاهی پس از ایجاد صرافی‌های متمرکز، قابلیت انجام معاملات لوریج دار فراهم شد؛ این در حالی بود که خود بازار ارزهای دیجیتال در حالت عادی نوسانات بسیار شدیدی دارد.
درست مانند امور مالی سنتی، معامله‌گران از اهرم یا لوریج برای وام گرفتن با هدف افزایش قدرت خرید خود یا ورود به معاملات متفاوت مشتقات مالی مانند قراردادهای فیوچرز (آتی) و آپشن (اختیار) استفاده می‌کنند. نسبت لوریج نیز از ۳ و ۵ برابر به بیش از ۱۰۰ برابر افزایش یافته است. اهرم‌های بالاتر به معنای ریسک‌های بیشتر است، اما همانطور که حجم رو به رشد معاملات اهرم‌دار اکثر صرافی‌های متمرکز نشان می‌دهد این خطری است که معامله‌گران ریسک‌پذیر با هدف کسب سودهای بیشتر می‌پذیرند.
اهرم در دیفای
اگرچه ماهیت کلی اهرم در امور مالی سنتی و رمز ارزی یکسان است اما تفاوت عمده این دو در نحوه وام‌گیری آنها نهفته است. از آنجا که تنها هویت بلاکچین فقط یک رشته کد الفبایی است وام گرفتن بر اساس اعتبار در آن تقریباً غیرممکن است. به عبارت دیگر، وام گرفتن در دنیای دیفای معمولاً به طور کامل بر اساس قرار دادن وثیقه است. علاوه بر این، تفاوت‌های دیگری بین مدل‌های مختلف امور مالی دیفای وجود دارد.
اهرم در وام‌گیری دیفای
وام‌گیری و وام‌دهی دیفای یکی از اولین و بزرگ‌ترین کاربردهای دیفای است و در حال حاضر پروژه‌های بزرگی مانند مِیکر دائو، کامپاوند، آوی، و ونوس در این حوزه فعالیت می‌کنند. منطق پشت استفاده از اهرم از طریق وام گرفتن دارایی‌های رمز ارزی ساده است. برای مثال، اگر شما ۱۰۰۰۰ دلار اتریوم داشته باشید و احساس کنید قیمت این رمز ارز صعودی است می‌توانید اتریوم خود را به عنوان وثیقه در پروژه کامپاوند بخوابانید و ۵۰۰۰ دلار استیبل کوین یو اس دی سی وام بگیرید، سپس با ۵۰۰۰ دلاری که وام گرفته‌اید اتریوم بخرید. حالا به جای ۱۰۰۰۰ دلار اولیه خودتان ۱۵۰۰۰ دلار اتریوم خواهید داشت که معادل اهرم ۱/۵ است.
یا اگر پیش بینی کنید قیمت اتریوم نزولی است می‌توانید استیبل کوین واریز کرده و اتریوم قرض بگیرید. اگر قیمت اتریوم کاهش یابد می‌توانید آن را با قیمت ارزان‌تری خریداری کرده و بدهیتان را بازپرداخت کنید. توجه داشته باشید از آنجا که شما از یک پروتکل غیرمتمرکز وجه قرض می‌گیرید، اگر ارزش وثیقه شما کاهش یابد یا ارزش چیزی که وام می‌گیرید از یک آستانه مشخصی بیشتر افزایش یابد ممکن است لیکویید (liquid) شوید.
لوریج در معاملات مارجین
معاملات مارجین روشی برای معامله کردن دارایی‌ها با استفاده از وجوهی است که توسط سایر طرفین تامین می‌شود. در این روش، مانند وام گرفتن مستقیم، معامله‌گر مبلغ بیشتری در اختیار خواهد داشت و می‌تواند پوزیشن‌های معاملاتی بزرگتری باز کند. با این حال، یک تفاوت مهم بین دو روش بالا وجود دارد؛ در روش دوم در حالی که پوزیشن مارجین باز است دارایی‌های معامله‌گر به عنوان وثیقه برای وجه وام گرفته شده عمل می‌کند.
معامله‌گران باید کارمزد بهره و همچنین هزینه‌های مربوط به معامله را بپردازند. چنین پوزیشن‌هایی ترکیبی نبوده و شامل وام‌گیری واقعی و خرید/فروش می‌شود. اگر قیمت در خلاف جهت مورد انتظار معامله‌گر حرکت کند ممکن است دارایی‌های معامله‌گر نتواند وام گرفته شده را به طور کامل بازپرداخت کند. برای جلوگیری از این اتفاق، پروتکل قبل از رسیدن قیمت بازار به یک سطح مشخص پوزیشن معامله‌گر را لیکوید خواهد کرد.
نگاهی دقیق‌تر به نحوه تغییر احتمالی اهرم در معاملات مارجین
فرض کنید شما یک پوزیشن لانگ (خرید) با اهرم ۳ برابر در بازار مارجین دارید اما تمایل ندارید اهرم معامله را هر از گاهی تعدیل کنید. شما ۱۰۰ دلار یو اس دی سی دارید، ۲۰۰ دلار دیگر وام می‌گیرید و ۳۰۰ دلار اتریوم می‌خرید تا وارد پوزیشن لانگ موردنظرتان روی اتریوم شوید. در این صورت مقدار اهرم شما ۳ برابر خواهد بود. (۳۰۰ دلار تقسیم بر ۱۰۰ دلار)
اگر قیمت اتریوم ۲۰ درصد افزایش پیدا کند سود شما ۶۰ دلار خواهد بود (۲۰ ضربدر اهرم ۳). در این شرایط شما از خطر لیکوید شدن در امان هستید و سطح اهرم واقعی به ۲/۲۵ برابر کاهش پیدا می‌کند ($۳۶۰/($۳۶۰-$۲۰۰)=۲.۲۵x). به عبارت دیگر، اهرم شما در نتیجه افزایش قیمت اتریوم به صورت خودکار کاهش پیدا می‌کند.
اگر قیمت اتریوم ۲۰ درصد کاهش یابد ضرر شما ۶۰ دلار خواهد بود (۲۰ درصد ضربدر اهرم ۳). شما از نظر لیکوید شدن در وضعیت خطرناک‌تری قرار دارید و سطح اهرم واقعی به طور خودکار به ۶ برابر افزایش پیدا می‌کند ($۲۴۰/($۲۴۰-$۲۰۰)=۶x). به عبارت دیگر، با کاهش قیمت اتریوم اهرم شما به صورت خودکار افزایش پیدا می‌کند و این نشان می‌دهد شما در موقعیت خطرناک‌تری نسبت به قبل قرار دارید. بنابراین، اگرچه ممکن است تصور کنید که اهرم معاملات مارجین‌تان به صورت ثابت ۳ برابر است اما اهرم لحظه‌ای دائماً در حال تغییر است.
اهرم در قراردادهای آتی دائمی (Perpetual)
قراردادهای دائمی شبیه قراردادهای فیوچرز سنتی هستند اما تاریخ انقضا ندارند. قراردادهای دائمی از این نظر مانند بازار اسپات (لحظه‌ای) مبتنی بر مارجین عمل می‌کنند و از این رو قیمت آنها به قیمت شاخص دارایی پایایه نزدیک است. ندین پروژه دیفای از جمله dYdX، MCDEX، پرپچوال پروتکل، Injective و غیره امکان معامله کردن قراردادهای دائمی را برای کاربران فراهم کرده‌اند.
بسیاری از معامله‌گران ممکن است متوجه تفاوت بین معاملات مارجین و قراردادهای دائمی نشوند؛ در واقع، در هر دو بازار کاربر در معاملات خود از اهرم استفاده می‌کند. با این حال، این دو بازار از نظر مکانیسم‌های استفاده از اهرم، کارمزدها و میزان اهرم تفاوت‌هایی با هم دارند.
- قراردادهای دائمی یک محصول مشتقه است که در آن بر روی دارایی‌های ترکیبی مارجین‌دار معامله می‌شود. پیگری قیمت دارایی پایه به صورت ترکیبی و بدون نیاز به معامله کردن دارایی‌های واقعی انجام می‌شود. اما معاملات مارجین شامل وام گرفتن واقعی و مبادله کردن دارایی‌های رمز ارزی واقعی است.
- در کنار قراردادهای دائمی مفهوم فاندینگ رِیت (Funding Rate) وجود دارد که هدف آن نزدیک نگه داشتن قیمت قرارداد دائمی پایه با قیمت مرجع رمز ارز پایه است. اگر قیمت قرارداد بالاتر از قیمت لحظه‌ای رمز ارز باشد معامله‌گران لانگ هزینه‌ای را به معامله‌گران شورت (فروش) پرداخت خواهند کرد. به عبارت دیگر، معامله‌گران در ازای دریافت وام باید هزینه مداومی پرداخت کنند.
- اهرم‌های موجود در قراردادهای دائمی معمولاً بیشتر از معاملات مارجین است و می‌تواند تا ۱۰۰ برابر باشد.
لوریج در توکن های لوریج دار
توکن های لوریج دار یا لوریج توکن مشتقاتی هستند که دارندگان می‌توانند بدون نگرانی در مورد مدیریت کردن فعالانه پوزیشن اهرمی خود آنها را در بازار رمز ارزها معامله کنند. در این صورت لازم نیست معامله‌گر به مارجین، لیکوید شدن، تامین وثیقه یا فاندینگ ریت توجه کنند.
بزرگ‌ترین تفاوت بین توکن های لوریج دار و معاملات مارجین/ دائمی این است که اهرم در این توکن‌ها به صورت دوره‌ای یا هنگام رسیدن به یک آستانه مشخص به صورت خودکار تعدیل می‌شود تا در اندازه مشخصی حفظ شود. این یکی از تفاوت‌های واضح این توکن‌ها با معاملات مارجین و دائمی است؛ محصولاتی که اهرم واقعی آنها با توجه به نوسانات قیمت دائماً در حال تغییر است، حتی اگر معامله‌گران در ابتدا سطح اهرم را تعیین کرده باشند. در ادامه می‌خواهیم نحوه تغییر اهرم را با اتریوم دارای اهرم ۳ برابر در مثال بالا بررسی کنیم.
فرض کنید ۱۰۰ دلار دارید و توکن با اهرم ۳ برابر اتریوم خریداری می‌کنید. این پروتکل به طور خودکار ۲۰۰ واحد استیبل کوین یو اس دی سی برایتان وام می‌گیرد و با آن اتریوم می‌خرد.
اگر قیمت اتریوم ۲۰ درصد افزایش پیدا کند ارزش توکن شما قبل از تعدیل اهرم به ۱۶۰ دلار می‌رسد. حالا اهرم واقعی شما ۲/۲۵ (۳۶۰ دلار/۱۶۰ دلار) می‌شود که کمتر از اهرم مورد نظر است.
به عنوان بخشی از فرایند تعدیل، این پروتکل دلار بیشتری از استخر استیبل کوین وام می‌گیرد و توکن‌های اتریوم بیشتری خریداری می‌کند تا اهرم به ۳ برابر بازگردد. در مثال ما، پروتکل ۱۲۰ دلار دیگر وام می‌گیرد و با آن اتریوم می‌خرد. در نتیجه اهرم دوباره ۳ برابر می‌شود (۳۶۰ دلار + ۱۲۰ دلار) / ۱۶۰ دلار.
فرض کنید قیمت اتریوم ۲۰ درصد کاهش یابد و ارزش توکن اتریوم قبل از تعدیل اهرم به ۴۰ دلار برسد. حالا اهرم واقعی شما شش برابر (۲۴۰ دلار/۴۰ دلار) می‌شود که بیشتر از اهرم مورد نظر است.
در این مورد، پروتکل توکن‌های اتریوم را می‌فروشد و بدهی موجود را پس می‌دهد تا از اهرم معامله کم کند. در این مثال، پروتکل ۱۲۰ دلار اتریوم فروخته و بدهی را به استخر باز می‌گرداند. در این شرایط بدهی ۸۰ دلار می‌شود و کل اهرم یک بار دیگر ۳ برابر می‌شود (۲۴۰ دلار- ۱۲۰ دلار) /۴۰ دلار.
به عبارت دیگر، اهرم در توکن های لوریج دار به طور خودکار در سود افزایش و در ضرر کاهش پیدا می‌کند تا به هرم اولیه بازگردد. اگر این مکانیسم بدون مشکل کار کند، حتی در روندهای نامطلوب بازار معامله‌گر هیچ وقت لیکوید نمی‌شود زیرا مکانیسم کاهش اهرم دائماً سطح اهرم موثر بر معامله کاربر را کاهش می‌دهد.
بنابراین، استخر وام‌دهی در مدل توکن اهرمی از خطر نبود نقدینگی در امان بوده و از معاملات مارجین امنیت بیشتری دارد.
اهرم در معاملات آپشن (Options)
قرارداد آپشن یا اختیار در اصل حقی است که می‌توان در آینده از آن استفاده کرد. خریدار برای دستیابی به چنین حقی باید مبلغی را پرداخت کند و سود قرارداد «پاداش ریسک» نامیده می‌شود. در حال حاضر چندین پلتفرم خدمات آپشن غیرمتمرکز را ارائه می‌دهند اما این محصول مشتقه حوزه دیفای هنوز در مراحل اولیه است.
قرارداد آپشن به طور طبیعی اهرم تولید می‌کند زیرا هر قرارداد نشان دهنده واحدی از دارایی مورد معامله است و هزینه بسیار کمی دارد. به این ترتیب معامله‌گران می‌توانند سرمایه‌گذاری خود بر یک تعداد دارایی مشخص را با قیمت بسیار کمتر کنترل کند.
فرض کنید ۱۰۰۰ دلار دارید و می‌خواهید روی اتریوم سرمایه‌گذاری کنید. قیمت هر اتریوم ۲۰۰۰ دلار است و قیمت کال آپشن (call option) آن با قیمت اعمال (strike price) 100 دلار است. در این صورت، می‌توانید با تمام سرمایه موجود ۰/۵ اتریوم بخرید یا می‌توانید ۱۰ قرارداد آپشن با قیمت اعمال ۲۰۰۰ دلار خریداری کنید؛ به این معنی که حالا ۱۰ اتریوم دارید.
در مثال ما، شما می‌توانید با همان مقدار پول ۲۰ برابر بیشتر از حد معمول اتریوم بخرید. اهرم در معاملات آپشن این طور عمل می‌کند.
در مثال بالا اگر قیمت اتریوم ۲۰ درصد افزایش یابد و به ۲۴۰۰ دلار برسد و شما ۰/۵ واحد اتریوم در اختیار داشته باشید سودتان ۲۰۰ دلار خواهد بود.
اما اگر ۱۰ اتریوم داشته باشید با اعمال قرارداد خرید سودتان ۳۰۰۰ دلار خواهد بود. (۱۰*($۲۴۰۰-$۲۰۰۰)-$۱۰۰۰=$۳۰۰۰) نرخ بازدهی این معامله ۳۰۰ درصد و اهرم واقعی ۱۵ برابر است.
شما به طور خودکار با نگه داشتن یک قرارداد کال (خرید) یک پوزیشن اهرمی باز کرده‌اید.
اگر قیمت اتریوم ۱۰ درصد افزایش یافته و به ۲۲۰۰ دلار برسد با اعمال قرارداد خرید سودتان ۱۰۰۰ دلار خواهد بود. در این حالت نرخ بازدهی ۱۰۰ درصد و اهرم واقعی معامله ۱۰ برابر است.
اگر قیمت اتریوم ۳۰ درصد افزایش یافته و به ۲۶۰۰ دلار برسد، با اعمال قرارداد خرید سودتان ۵۰۰۰ دلار خواهد بود. در این حالت نرخ بازدهی ۵۰۰ درصد و اهرم واقعی ۱۶.۶۷ برابر خواهد بود.
شاید متوجه شده باشید که اهرم واقعی قرارداد آپشن یک مقدار ثابت نیست و با توجه به قیمت دارایی‌های پایه تغییر می‌کند.
توکن های لوریج دار چگونه کار می‌کنند؟
توکن های اهرم دار در صرافی های مختلف به صورت‌های مختلفی معامله می‌شوند. برای نمونه در بایننس به صورت توکن های Up و DOWN در دسترس هستند. اما واقعا توکن های Up و DOWN چیست و چگونه کار می کند؟
توکن BTC3XLONG که در واقع همان توکن بیت کوین Up در صرافی بایننس است نشان دهنده سود سه برابری خرید بیت کوین و توکن ETH3XSHORT که همان توکن اتریوم DOWN نشان دهنده سود سه برابری فروش اتریوم است. در واقع اگر قیمت بیت کوین در یک روز ۳ درصد افزایش یابد توکن اهرمی آن در همان روز ۹ درصد سود می‌دهد.
برای آشنا شدن با نحوه عملکرد توکن های لوریج دار به مثال ساده زیر توجه کنید:
اگر قیمت بیت کوین در روز اول بدون تغییر باشد (۱۰۰ دلار) و در روز دوم و سوم به ترتیب به ۱۰۳ و ۱۰۶/۰۹ دلار برسد، یعنی در روز دوم و سوم ۳ درصد افزایش پیدا کند، قیمت توکن های لوریج دار BTC3L (بیت کوین با اهرم ۳ در جهت لانگ) و BTC3S (بیت کوین با اهرم ۳ در جهت شورت) چگونه تغییر خواهد کرد؟
فرض بر این است که بیت کوین، و توکن های لوریج دار BTC3L و BTC3S روز اول را با قیمت ۱۰۰ دلار شروع می‌کنند.
| روز | قیمت بیت کوین | درصد تغییر قیمت بیت کوین | قیمت BTC3L | درصد تغییر قیمت BTC3L | قیمت BTC3S | درصد تغییر قیمت BTC3S |
| اول | ۱۰۰ | – | ۱۰۰ | – | ۱۰۰ | – |
| دوم | ۱۰۳ | ۳ درصد | ۱۰۹ | ۹ درصد | ۹۱ | منفی ۹ درصد |
| سوم | ۱۰۶/۰۹ | ۳ درصد | ۱۱۸/۸۱ | ۹ درصد | ۸۲/۸۱ | منفی ۹ درصد |
| جمع | – | ۶/۰۹ درصد | – | ۱۸/۸۱ درصد | – | منفی ۱۷/۱۹ درصد |
همانطور که در جدول دیده می‌شود هر دو توکن اهرمی BTC3XLONG یا توکن بیت کوین Up و BTC3XSHORT یا توکن بیت کوین DOWN تحت تاثیر اهرم‌های ۳ و منفی ۳ برابر در یک روز واحد قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که این اهرم‌ها بر روی قیمت در مجموع ۳ روز تاثیر نمی‌گذارند.
مزایای توکن های لوریج چیست؟
توکن های لوریج دار می‌توانند موجب آرامش خاطر معامله‌گرانی باشد که نمی‌خواهند همیشه نگران لیکوید شدن پوزیشن‌هایشان باشند.
این توکن‌ها همچنین در روندهای قوی بازار بسیار بهتر عمل می‌کنند؛ دلیل این مزیت تعدیل و تاثیر مرکب روزانه اهرم است که در غیر این صورت معامله‌گر مجبور بود به صورت دستی آن را انجام دهد. دلایل زیادی برای استفاده از توکن های لوریج دار وجود دارد که در زیر به چهار مورد مهم اشاره شده است.
- سهولت: معامله‌گران مجبور نیستند نگران مدیریت کردن ، هزینه‌های وام گرفتن، و/یا نظارت کردن بر پوزیشن‌ها برای مواجه نشدن با خطرات کال مارجین باشند.
- تعدیل روزانه: هر توکن به منظور حفظ شدن نسبت اهرم ثابت دارایی‌های پایه به صورت روزانه تعدیل می‌شود. این امر از لیکوید شدن دارنده توکن، اتفاقی که هنگام استفاده از اهرم در قراردادهای فیوچرز و پرپچوال می‌افتد، جلوگیری می‌کند.
- قابلیت خرید و فروش: این توکن‌ها در صرافی‌های رمز ارزی پیشرو مانند صرافی بیت کوین دات کام لیست شده‌اند و این ورود به پوزیش‌ها و خروج از آنها در بازار ثانویه را آسان‌تر می‌کند.
- کاهش ریسک لیکوید شدن: هنگام وارد ضرر شدن یک معامله، توکن های لوریج دار میزان سرمایه‌گذاری معامله‌گر را کاهش داده و بدین ترتیب احتمال لیکوید شدن پوزیشن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. برای لیکوید شدن باید قیمت توکن در طول ۲۴ ساعت ۳۳ درصد تغییر کند.