اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت

اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت، یکی از مسیرهای قانونی و مؤثر برای زوجه به منظور مطالبه مهریه است که بر اساس سند رسمی ازدواج، امکان توقیف اموال زوج و وصول مهریه را فراهم می آورد. مهریه به عنوان یک حق مالی برای زوجه، از لحظه عقد نکاح قابل مطالبه است و قانونگذار برای وصول آن دو مسیر اصلی را پیش بینی کرده است: مراجعه به دادگاه خانواده و مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک. در سالیان اخیر، به دلیل مزایای خاص و سرعت عمل نسبی، مسیر مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت توجه بسیاری از متقاضیان را به خود جلب کرده است. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف، مراحل گام به گام، قوانین مربوطه، و نکات کلیدی اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت می پردازد تا راهنمایی جامع برای افراد درگیر این فرآیند باشد.

درک مبانی: اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت چیست؟

پیش از ورود به جزئیات فرآیند اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت، لازم است تا با مفاهیم بنیادی و ماهیت حقوقی مهریه و سند ازدواج آشنا شویم. این شناخت، درک عمیق تری از چرایی و چگونگی انتخاب این مسیر قانونی فراهم می آورد.

تعریف مهریه و انواع آن (عندالمطالبه، عندالاستطاعه)

مهریه به مالی اطلاق می شود که زوج در هنگام عقد نکاح، پرداخت آن را به زوجه تعهد می کند. این مال می تواند شامل هر چیزی باشد که دارای ارزش مالی و شرعی است، اعم از سکه، وجه نقد، ملک، یا هر مال دیگر. مالکیت مهریه به محض وقوع عقد، برای زن محقق می شود و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند.

مهریه از نظر نحوه پرداخت به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج ترین شکل آن است و به این معناست که زوجه هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از زوج مطالبه کند و زوج مکلف به پرداخت فوری آن است. عدم پرداخت در این حالت، مسئولیت قانونی برای زوج ایجاد می کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی زوج (استطاعت) است. به عبارت دیگر، مطالبه مهریه از سوی زوجه کافی نیست و باید اثبات شود که زوج از توانایی مالی لازم برای پرداخت آن برخوردار است. اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است، که این امر ممکن است فرآیند مطالبه را پیچیده تر و زمان برتر کند.

عموماً، امکان اقدام از طریق اداره ثبت برای مهریه عندالاستطاعه نیز وجود دارد، اما در صورت عدم شناسایی مال از زوج، ممکن است پرونده به دادگاه ارجاع شود تا استطاعت مالی زوج در آنجا بررسی گردد.

سند ازدواج به عنوان سند رسمی لازم الاجرا

مبنای قانونی اقدام برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، جایگاه حقوقی سند ازدواج است. سند ازدواج، که در دفترخانه های رسمی ثبت می شود، یک سند رسمی محسوب می شود. بر اساس ماده ۱۱۷ قانون ثبت اسناد و املاک، کلیه اسناد رسمی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شوند، اسناد لازم الاجرا هستند. این بدان معناست که برای اجرای مفاد این اسناد، نیازی به صدور حکم قضایی از دادگاه نیست و می توان مستقیماً از طریق ادارات اجرای ثبت اقدام کرد.

ماهیت لازم الاجرا بودن سند ازدواج این امکان را فراهم می آورد که زوجه بدون نیاز به طرح دادخواست و طی مراحل طولانی دادرسی در محاکم، برای مطالبه مهریه خود به اداره ثبت مراجعه کند. این ویژگی، نقطه تمایز اساسی این روش با مسیر قضایی است.

مفهوم اجرائیه مهریه ثبتی

اجرائیه مهریه ثبتی به فرآیند قانونی اطلاق می شود که طی آن، زوجه با استناد به سند رسمی ازدواج خود، از اداره اجرای ثبت اسناد و املاک درخواست می کند تا نسبت به وصول مهریه وی اقدام کند. این فرآیند، یک مسیر اجرایی (administrative) محسوب می شود و با دادخواست مهریه که در دادگاه خانواده مطرح می شود، تفاوت های بنیادین دارد.

در مسیر قضایی (judicial)، زوجه باید دادخواستی تقدیم دادگاه کرده و پس از تشکیل جلسه دادرسی و بررسی ماهوی پرونده، در صورت احراز حقانیت، حکم به پرداخت مهریه صادر می شود. این حکم پس از قطعیت، از طریق واحد اجرای احکام دادگستری به اجرا درمی آید. اما در مسیر ثبتی، نیازی به رسیدگی ماهوی و صدور حکم قضایی نیست؛ بلکه صرفاً با درخواست زوجه، اداره ثبت بر اساس سند رسمی، اقدام به صدور اجرائیه و پیگیری وصول مهریه می کند. این تفاوت در ماهیت رسیدگی، تأثیر بسزایی در سرعت و هزینه های فرآیند دارد.

مزایای مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد

انتخاب مسیر مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، برای زوجه می تواند مزایای متعددی به همراه داشته باشد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می شود.

سرعت عمل در فرآیند اجرا

یکی از بارزترین مزایای اجراییه مهریه از طریق ثبت، سرعت نسبی آن در مقایسه با روش قضایی است. در دادگاه ها، پرونده های مهریه معمولاً نیازمند طی مراحل دادرسی، تعیین وقت رسیدگی، تشکیل جلسات متعدد و صدور حکم قطعی هستند که می تواند ماه ها و حتی سال ها به طول انجامد. اما در اداره ثبت، به محض درخواست صدور اجرائیه و احراز هویت متقاضی، عملیات اجرایی بدون نیاز به دادرسی ماهیتی آغاز می شود. این امر به زوجه کمک می کند تا سریع تر به حقوق مالی خود دسترسی پیدا کند.

هزینه های کمتر و مسئولیت پرداخت زوج

مطالبه مهریه از طریق ثبت، از نظر مالی نیز برای زوجه مقرون به صرفه تر است. در این روش، تنها «حق الاجرا» به میزان نیم عشر (معادل ۵ درصد) از مبلغ مهریه مورد مطالبه اخذ می شود که بر اساس قانون، این هزینه بر عهده متعهد (زوج) است. این در حالی است که در مسیر قضایی، زوجه ابتدا باید هزینه دادرسی را پرداخت کند که معادل ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه است و بار مالی اولیه بیشتری را به او تحمیل می کند. البته در صورت پیروزی در دعوا، این هزینه از زوج قابل مطالبه است، اما پرداخت آن در ابتدا بر عهده زوجه است.

امکان ممنوع الخروجی سریع زوج

یکی دیگر از ابزارهای قدرتمند در اختیار زوجه در فرآیند اجراییه ثبتی، امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج است. این اقدام می تواند اهرم فشاری مؤثر برای تسویه مهریه یا توافق با زوجه باشد. در روش ثبتی، پس از صدور اجرائیه و در صورت عدم پرداخت یا معرفی مال توسط زوج، زوجه می تواند با درخواست به اداره ثبت، ممنوع الخروجی زوج را مطالبه کند. این فرآیند نسبت به ممنوع الخروجی از طریق دادگاه، که معمولاً نیازمند حکم قطعی و شرایط خاصی است، سریع تر و با سهولت بیشتری انجام می شود.

عدم شمول مرور زمان

اسناد رسمی از جمله سند ازدواج، مشمول مرور زمان نمی شوند. این بدان معناست که حق مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، حتی پس از سالیان طولانی از عقد نکاح، همچنان برای زوجه محفوظ است و او می تواند در هر زمان برای وصول آن اقدام کند. این ویژگی، اطمینان خاطری برای زوجه فراهم می آورد که حق مالی او هرگز از بین نمی رود.

سادگی نسبی فرآیند

مسیر اجراییه مهریه از طریق ثبت، به دلیل حذف پیچیدگی های دادرسی، شهود، لوایح متعدد و جلسات طولانی دادگاه، نسبت به روش قضایی از سادگی نسبی برخوردار است. این سادگی می تواند برای بسیاری از افراد که با فرآیندهای حقوقی آشنایی کمی دارند، مزیت بزرگی محسوب شود و آن ها را از ورود به وادی های پیچیده دادگاه بی نیاز کند. با این حال، مشاوره با وکیل متخصص برای اطمینان از صحت اقدامات همواره توصیه می شود.

راهنمای گام به گام اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت

برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، زوجه باید مراحل مشخصی را طی کند. در ادامه، این مراحل به صورت گام به گام تشریح شده اند تا متقاضیان با روند اجرایی به طور کامل آشنا شوند.

گام ۱: ثبت نام در سامانه ثنا

اولین و ضروری ترین گام برای انجام هرگونه اقدام حقوقی و ثبتی در ایران، ثبت نام در سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) است. این سامانه به منظور تسهیل فرآیند ابلاغ اوراق قضایی و ثبتی به صورت الکترونیکی ایجاد شده است. زوجه (یا وکیل او) باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا از طریق سامانه ثنا، نسبت به ثبت نام و دریافت نام کاربری و رمز عبور خود اقدام کند. تمامی ابلاغیه ها و مکاتبات مربوط به پرونده اجراییه مهریه، از طریق این سامانه به اطلاع طرفین خواهد رسید.

گام ۲: مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، گام بعدی مراجعه به دفترخانه ای است که سند ازدواج در آن تنظیم و ثبت شده است. این دفترخانه، مرجع اولیه برای درخواست صدور اجرائیه مهریه است.

مدارک مورد نیاز

زوجه یا وکیل قانونی او، برای مراجعه به دفترخانه باید مدارک زیر را به همراه داشته باشند:

• اصل سند ازدواج (یا رونوشت معتبر آن در صورت مفقود شدن اصل سند)
• اصل شناسنامه زوجه
• اصل کارت ملی زوجه
• وکالتنامه رسمی (در صورتی که وکیل اقدام به درخواست می کند)

تکمیل فرم درخواست صدور اجرائیه مهریه

در دفترخانه، زوجه باید فرم مخصوص درخواست صدور اجرائیه مهریه را تکمیل کند. این فرم شامل اطلاعات هویتی زوجه و زوج، مشخصات کامل مهریه (مانند نوع و میزان آن) و سایر اطلاعات مرتبط است. دقت در تکمیل این فرم اهمیت زیادی دارد، زیرا مبنای اقدامات بعدی در اداره ثبت خواهد بود.

نقش سردفتر

سردفتر، پس از بررسی مدارک و احراز هویت زوجه، صحت اطلاعات فرم را تأیید می کند. او وظیفه دارد تا اجرائیه را صادر کرده و آن را به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج ارسال کند. در صورت فوت سردفتر یا انحلال دفترخانه، زوجه باید به کانون سردفتران و دفتریاران مراجعه کرده و از طریق آن ها، دفترخانه جانشین یا نحوه اقدام را جویا شود.

در این مرحله، نقش وکیل برجسته می شود؛ زیرا وکیل با دانش حقوقی خود، می تواند روند تکمیل فرم ها و ارائه مدارک را به بهترین شکل ممکن پیش ببرد و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.

گام ۳: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت و ابلاغ اجرائیه به زوج

پس از ارسال اجرائیه توسط دفترخانه، پرونده در اداره اجرای ثبت تشکیل می شود. این اداره، مسئولیت پیگیری مراحل بعدی اجراییه را بر عهده دارد.

مراحل تشکیل پرونده در اداره ثبت

در اداره ثبت، پرونده ای تحت عنوان اجراییه مهریه تشکیل شده و اقدامات اولیه برای شناسایی زوج و ابلاغ اجرائیه آغاز می شود. زوجه باید آمادگی همکاری با اداره ثبت را برای ارائه اطلاعات لازم داشته باشد.

ابلاغ اجرائیه به زوج

پس از تشکیل پرونده، اجرائیه به صورت رسمی به زوج ابلاغ می شود. بر اساس ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، زوج از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ده روز مهلت دارد تا یکی از اقدامات زیر را انجام دهد:

• پرداخت کامل مهریه
• توافق با زوجه برای نحوه پرداخت
• معرفی اموال کافی برای اجرای مفاد اجرائیه

در صورت عدم اقدام زوج در این مهلت، فرآیند شناسایی و توقیف اموال وی آغاز خواهد شد. همچنین، «پیامک اجرائیه مهریه» به منظور اطلاع رسانی سریع تر به زوج و تسهیل فرآیند ابلاغ، به شماره تلفن همراه او ارسال می شود که حاوی اطلاعات کلی پرونده و مهلت قانونی است.

گام ۴: شناسایی و توقیف اموال زوج

چنانچه زوج در مهلت مقرر اقدام به پرداخت مهریه یا توافق ننماید، گام بعدی شناسایی و توقیف اموال اوست. این مرحله، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

معرفی اموال توسط زوجه

در بسیاری از موارد، زوجه خود باید نسبت به شناسایی اموال زوج اقدام و آن ها را به اداره ثبت معرفی کند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، وسایل نقلیه، املاک، سهام، حقوق و مزایای شغلی و هر مال دیگری باشد که قابلیت توقیف دارد.

درخواست استعلامات سه گانه/چهارگانه

اگر زوجه از اموال زوج اطلاع دقیقی نداشته باشد، می تواند از اداره ثبت درخواست کند تا استعلامات لازم را از مراجع ذی ربط به عمل آورد. این استعلامات عموماً شامل موارد زیر است:

• بانک مرکزی: برای شناسایی کلیه حساب های بانکی و سپرده های زوج در بانک ها و مؤسسات مالی.
• اداره راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): برای شناسایی وسایل نقلیه اعم از خودرو، موتورسیکلت و سایر وسایل نقلیه که به نام زوج ثبت شده است.
• سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای شناسایی املاک و مستغلات (اعم از زمین، آپارتمان، واحد تجاری و…) که به نام زوج ثبت شده اند.
• شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه: (در صورت لزوم) برای شناسایی سهام و اوراق بهادار متعلق به زوج در بازار بورس و فرابورس.

پس از دریافت پاسخ استعلامات، اموال شناسایی شده توسط اداره ثبت توقیف می شوند.

توقیف حقوق و مزایای کارمندان

در صورتی که زوج کارمند باشد، زوجه می تواند درخواست توقیف حقوق و مزایای وی را نیز بنماید. میزان توقیف حقوق به وضعیت تأهل و عائله مندی زوج بستگی دارد:

• در صورت داشتن زن و فرزند: یک چهارم (۱/۴) حقوق و مزایای زوج توقیف می شود.
• در صورت مجرد بودن یا نداشتن عائله: یک سوم (۱/۳) حقوق و مزایای زوج توقیف می شود.

اداره ثبت مراتب را به کارفرمای زوج ابلاغ می کند و کارفرما موظف است مبلغ توقیفی را کسر و به حساب اداره ثبت واریز کند.

گام ۵: کارشناسی، ارزیابی و مزایده اموال (در صورت عدم پرداخت)

اگر پس از توقیف اموال، زوج همچنان از پرداخت مهریه امتناع کند، مراحل فروش اموال توقیف شده برای وصول مهریه آغاز می شود.

1. کارشناسی و ارزیابی: اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری می شوند. این کارشناس، ارزش بازاری مال را تعیین و گزارش خود را به اداره ثبت ارائه می دهد.
2. تعیین قیمت پایه و آگهی مزایده: بر اساس نظر کارشناس، قیمت پایه برای مزایده تعیین می شود و اداره ثبت با انتشار آگهی، زمان و مکان مزایده را اعلام می کند.
3. برگزاری مزایده و وصول مهریه: مزایده در تاریخ و مکان مقرر برگزار می شود و اموال به بالاترین پیشنهاد به فروش می رسند. مبلغ حاصل از فروش، پس از کسر هزینه های اجرایی، به حساب زوجه برای وصول مهریه واریز می گردد.

قوانین و بخشنامه های کلیدی در مطالبه مهریه از طریق ثبت

فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت، تحت تأثیر قوانین و بخشنامه های مختلفی قرار دارد که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا ضروری است.

قانون برنامه ششم توسعه (بند ب ماده ۱۱۳)

بر اساس بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱۳۹۵)، مقرر شده بود که مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، از طریق ادارات اجرای مفاد اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اجرا شوند. این قانون ادارات ثبت را مکلف می کرد که بلافاصله پس از تقاضای اجراییه، نسبت به شناسایی و توقیف اموال مدیون اقدام کنند.

نکته کلیدی در این قانون این بود که اگر اداره ثبت ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجرا، نتواند اموالی از متعهد سند شناسایی و توقیف کند، یا ظرف شش ماه نتواند مفاد سند را اجرا نماید، متعهد سند (زوجه) می توانست با انصراف از اجرای ثبتی، به محاکم دادگستری رجوع کند. به موجب بخشنامه های صادره در آن زمان، این بند به عنوان یک پیش شرط برای طرح دعوای مهریه در دادگاه تلقی می شد؛ یعنی زوجه ابتدا باید به اداره ثبت مراجعه می کرد و در صورت عدم موفقیت، گواهی عدم امکان اجرا را دریافت و سپس به دادگاه مراجعه می نمود. این رویکرد به منظور کاهش بار پرونده های مهریه در دادگستری و سوق دادن آنها به مسیر ثبتی اتخاذ شده بود.

قانون برنامه هفتم توسعه (اردیبهشت ۱۴۰۳)

در یک تغییر مهم قانونی که در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ و به موجب قانون برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران رخ داد، بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه لغو گردید. این تغییر دارای پیامدهای حقوقی مهمی است:

با لغو این بند، اجبار زوجه برای مراجعه اولیه به اداره ثبت اسناد و املاک قبل از مراجعه به دادگاه خانواده، برداشته شده است. این بدان معناست که از این تاریخ به بعد، زوجه حق انتخاب دارد که مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند، یا اینکه مانند گذشته، ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک اقدام نماید. این آزادی عمل، دست زوجه را در انتخاب مسیری که مناسب تر با شرایط وی و آگاهی از اموال زوج است، باز می گذارد و می تواند در سرعت و کارایی فرآیند مطالبه مهریه مؤثر باشد. این تغییر قانونی، مزیت مهمی برای محتوای ما محسوب می شود که آن را به روزرسانی کرده و اطلاعات دقیق تری به مخاطب ارائه می دهد.

بخشنامه رئیس قوه قضاییه در خصوص زندان مهریه (تعدیل سکه)

بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ رئیس قوه قضاییه، با هدف جلوگیری از حبس بدهکاران مهریه که به دلیل افزایش غیرمتعارف قیمت سکه توان پرداخت آن را نداشتند، صادر شد. این بخشنامه تأکید دارد که دادگاه ها باید به صورت خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی، به درخواست تعدیل اقساط (تغییر میزان یا نحوه پرداخت) مهریه از سوی زوج رسیدگی کنند.

این بخشنامه اگرچه مستقیماً مربوط به فرآیند اجراییه ثبتی نیست، اما تأثیر غیرمستقیم بر پرونده های مهریه دارد. به این صورت که حتی اگر اجرائیه مهریه از طریق ثبت صادر و اموالی توقیف نشده باشد، زوج می تواند در دادگاه درخواست اعسار و تعدیل مهریه را مطرح کند. در این شرایط، دادگاه با در نظر گرفتن توان مالی زوج، حکم به پرداخت اقساطی مهریه می دهد و این امر می تواند از جلب و بازداشت زوج جلوگیری کند. بنابراین، حتی در فرآیند ثبتی نیز، زوج می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات اعسار، فرآیند وصول مهریه را به سمت پرداخت قسطی سوق دهد.

نکات حقوقی و عملی مهم (چالش ها و راهکارها)

فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت، با چالش ها و نکات حقوقی مهمی همراه است که آگاهی از آن ها به زوجه و وکلای او کمک می کند تا با دید بازتری به این مسیر ورود کنند.

مستثنیات دین

یکی از مهم ترین مفاهیم در توقیف اموال، مستثنیات دین است. مستثنیات دین، اموالی هستند که بر اساس قانون، حتی در صورت بدهی محکوم علیه (زوج در اینجا)، نمی توان آن ها را توقیف یا به فروش رساند. هدف از این قانون، حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی مدیون است. مهم ترین مصادیق مستثنیات دین عبارتند از:

• مسکن مورد نیاز زوج و افراد تحت تکفل او، متناسب با شأن عرفی آن ها.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری لازم است.
• ابزار و وسایل کار و شغل زوج.
• خوراک و پوشاک مورد نیاز زوج و افراد تحت تکفل او برای مدت معقول.
• مقداری از وجه نقد که برای ادای دیون و هزینه های ضروری زندگی لازم است.

در صورتی که مالی از زوج توقیف شود و او مدعی باشد که آن مال جزو مستثنیات دین است، می تواند به اداره ثبت اعتراض کند. در این صورت، اعتراض به دادگاه ارسال شده و دادگاه در خصوص مستثنیات بودن مال تصمیم گیری خواهد کرد و در صورت تأیید، مال از توقیف خارج می شود.

انصراف از اجرای مهریه در ثبت

زوجه می تواند در هر مرحله از فرآیند اجراییه مهریه در ثبت، از ادامه آن انصراف دهد. این انصراف ممکن است به دلیل توافق با زوج، تمایل به پیگیری مهریه از طریق دادگاه، یا هر دلیل دیگری باشد. در صورت انصراف، زوجه می تواند گواهی انصراف از اداره ثبت را دریافت کند تا در صورت تمایل، از طریق دادگاه خانواده اقدام نماید.

در مورد هزینه ها، اگر حق الاجرای نیم عشر (۵%) به حساب اداره ثبت واریز شده باشد، ممکن است در صورت انصراف، این مبلغ به زوجه مسترد نشود یا بخشی از آن کسر گردد، مگر اینکه انصراف قبل از وصول حق الاجرا باشد.

انتقال صوری اموال توسط زوج (فرار از دین)

گاهی اوقات، زوج برای فرار از پرداخت مهریه یا سایر دیون، اقدام به انتقال صوری و کلاهبردارانه اموال خود به نام اشخاص دیگر (نظیر خانواده یا دوستان) می کند. این عمل، «فرار از دین» تلقی شده و یک جرم کیفری است که قابل پیگیری است.

زوجه می تواند با جمع آوری مدارک و مستندات مربوط به انتقال صوری، از طریق دادسرای عمومی و انقلاب، شکایت کیفری «انتقال مال به قصد فرار از دین» را مطرح کند. در صورت اثبات این جرم، معامله صورت گرفته باطل می شود و اموال دوباره به مالکیت زوج بازگردانده شده و قابل توقیف خواهند بود. زمان بندی در توقیف اموال بسیار مهم است؛ زیرا هرچه سریع تر اقدام شود، احتمال انتقال صوری اموال کمتر خواهد بود.

مطالبه همزمان مهریه از ثبت و دادگاه

به طور کلی، نمی توان تمام مهریه را همزمان از دو مرجع (ثبت و دادگاه) مطالبه کرد؛ زیرا این امر تکرار دعوا محسوب می شود. اما امکان «بخش بندی» مهریه وجود دارد. یعنی زوجه می تواند بخشی از مهریه خود را از طریق اداره ثبت مطالبه کند و بخش دیگری را از طریق دادگاه خانواده. این راهکار به زوجه اجازه می دهد که از مزایای هر دو مسیر بهره مند شود، برای مثال، با توقیف اموال مشخصی از طریق ثبت، فشار اولیه را بر زوج وارد کند و همزمان، بخش دیگری از مهریه را از طریق دادگاه پیگیری کند.

فوت زوج

در صورت فوت زوج، مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه همچنان امکان پذیر است. مهریه، دینی است که از ماترک (اموال به جا مانده) زوج متوفی پرداخت می شود و بر ورثه زوج متوفی لازم است که قبل از تقسیم ارث، مهریه زوجه را از ماترک متوفی بپردازند.

در این حالت، زوجه ابتدا باید نسبت به دریافت «گواهی حصر وراثت» اقدام کند تا ورثه قانونی و سهم الارث آن ها مشخص شود. سپس، زوجه می تواند با معرفی ورثه و با استناد به گواهی حصر وراثت، از طریق همان مراجع (ثبت یا دادگاه) برای مطالبه مهریه از اموال به جا مانده از همسر متوفی خود اقدام کند.

مقایسه جامع: اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت در مقابل دادگاه خانواده

برای انتخاب بهترین مسیر برای مطالبه مهریه، آگاهی از تفاوت های اجراییه از طریق ثبت و دادگاه ضروری است. جدول زیر یک مقایسه جامع ارائه می دهد:

ویژگی	اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت	مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
مسیر شروع	مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج.	مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تقدیم دادخواست.
نوع رسیدگی	اجرایی (اداری)، بدون نیاز به رسیدگی ماهوی.	قضایی و ماهوی، با نیاز به دادرسی و صدور حکم.
هزینه ها	حق الاجرای نیم عشر (۵%) بر عهده زوج است. زوجه هزینه اولیه ای پرداخت نمی کند (مگر در موارد خاص).	هزینه دادرسی (۳.۵%) بر عهده زوجه است (قابل مطالبه از زوج در صورت پیروزی).
سرعت	عموماً سریع تر، عملیات اجرایی بلافاصله آغاز می شود.	زمان برتر، نیازمند تعیین وقت دادرسی، جلسات متعدد و قطعیت حکم.
نیاز به معرفی اموال	ابتدائاً ضروری است؛ زوجه باید اموال را معرفی کند (استعلامات ثبت کمک کننده است).	پس از صدور حکم قطعی، اداره اجرای احکام دادگستری برای شناسایی اموال اقدام می کند.
ممنوع الخروجی	آسان تر و سریع تر، بدون نیاز به حکم دادگاه و پس از ابلاغ اجرائیه.	پیچیده تر و مشروط به شرایط خاص (مانند عدم شناسایی اموال کافی و درخواست زوجه) و معمولاً پس از صدور حکم.
ملاک قیمت سکه	قیمت روز درخواست صدور اجرائیه (یا روز توقیف مال).	قیمت روز اجرای حکم دادگاه.
اعسار از پرداخت	در اداره ثبت امکان پذیر نیست؛ زوج برای درخواست اعسار باید به دادگاه مراجعه کند.	زوج می تواند همزمان با مطالبه مهریه توسط زوجه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم کند.

با توجه به جدول فوق، ملاحظه می شود که هر یک از روش ها دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند. انتخاب مسیر مناسب باید با در نظر گرفتن شرایط خاص هر پرونده، از جمله وجود یا عدم وجود اموال آشکار از زوج، وضعیت مالی طرفین، و اولویت های زوجه (مانند سرعت یا هزینه) صورت گیرد.

نتیجه گیری

مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی برای زوجه، از اهمیت ویژه ای در نظام حقوقی ایران برخوردار است. مسیر اجراییه مهریه از طریق اداره ثبت، به دلیل ماهیت اجرایی و سرعت عمل نسبی، می تواند گزینه ای مؤثر برای مطالبه مهریه باشد، به خصوص زمانی که زوجه از وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج اطلاع دارد. مزایایی همچون هزینه های کمتر برای زوجه، سرعت در فرآیند اجرا، امکان ممنوع الخروجی سریع، و عدم شمول مرور زمان، این روش را به یکی از انتخاب های اصلی برای بسیاری از متقاضیان تبدیل کرده است.

با این حال، آشنایی با تمامی مراحل، از ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفترخانه تا شناسایی و توقیف اموال و نکات حقوقی پیرامون مستثنیات دین یا انتقال صوری اموال، برای طی موفقیت آمیز این فرآیند حیاتی است. همچنین، تغییرات اخیر در قوانین (نظیر قانون برنامه هفتم توسعه) که اجبار مراجعه اولیه به ثبت را لغو کرده، اهمیت آگاهی از آخرین به روزرسانی های قانونی را دوچندان می سازد.

انتخاب آگاهانه مسیر مطالبه مهریه، با توجه به شرایط فردی هر پرونده، امری ضروری است. توصیه قاطع این است که پیش از هرگونه اقدام، با وکیل متخصص خانواده مشورت شود. یک وکیل مجرب می تواند با تحلیل دقیق وضعیت، بهترین راهبرد حقوقی را پیشنهاد دهد و فرآیند مطالبه مهریه را با دقت و سرعت بیشتری پیش ببرد تا زوجه بتواند به طور کامل به حقوق قانونی خود دست یابد.