مراحل شکایت روی سفته

برای شکایت روی سفته و وصول وجه آن، دارنده سفته باید ابتدا در مهلت قانونی (معمولا 10 روز پس از سررسید) اقدام به واخواست سفته نماید. پس از واخواست، ثبت دادخواست حقوقی مطالبه وجه سفته در دفاتر خدمات قضایی و پیگیری پرونده در دادگاه صالح، مراحل بعدی را تشکیل می دهد که منجر به صدور حکم و نهایتاً اجرای آن، از جمله توقیف اموال یا جلب بدهکار خواهد شد.

سفته، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری در نظام حقوقی ایران، نقش بسزایی در تسهیل مبادلات اقتصادی و تضمین تعهدات ایفا می کند. این سند، که گاهی با نام «فته طلب» نیز شناخته می شود، تعهدی مکتوب از سوی صادرکننده برای پرداخت مبلغی معین در زمان مشخص یا عندالمطالبه به گیرنده وجه است. با این حال، عدم پرداخت وجه سفته در سررسید مقرر، می تواند چالش های حقوقی پیچیده ای را برای دارنده آن ایجاد کند. آگاهی دقیق از مراحل قانونی مطالبه وجه سفته، برای تمامی فعالان اقتصادی، حقوق دانان و عموم مردم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر خلاف چک که در برخی شرایط قابلیت پیگیری از طریق اجرای ثبت و جنبه کیفری نیز دارد، سفته غالباً از مسیر حقوقی و با رعایت تشریفات خاص قابل وصول است.

سفته چیست و چه ارکانی دارد؟

سفته، سندی است که به موجب آن، شخص صادرکننده تعهد می کند مبلغی مشخص را در زمان معین یا به محض مطالبه (عندالمطالبه) در وجه شخص معین، یا به حواله کرد آن شخص، یا در وجه حامل پرداخت نماید. این تعریف از ماده ۳۰۷ قانون تجارت ایران نشأت می گیرد که سفته را به عنوان یک سند تجاری با ویژگی های خاص و مزایای حقوقی متمایز از اسناد عادی معرفی می کند. آشنایی با این ماهیت، پیش نیاز درک مراحل شکایت و وصول سفته است.

ارکان و شرایط شکلی سفته

اعتبار قانونی سفته به عنوان یک سند تجاری، منوط به رعایت دقیق ارکان و شرایط شکلی آن است که در ماده ۳۰۸ قانون تجارت تصریح شده است. فقدان هر یک از این ارکان، می تواند مزایای تجاری سفته را از بین برده و آن را به یک سند عادی تقلیل دهد. این ارکان شامل موارد زیر است:

1. مهر یا امضای صادرکننده: امضا یا مهر صادرکننده سفته، رکن اصلی برای ایجاد تعهد است. این امضا می تواند دستی، دیجیتال یا شامل اثر انگشت باشد، اما باید هویت صادرکننده را اثبات کند.
2. تاریخ صدور: تاریخ دقیق تنظیم سفته باید به وضوح درج شود. این تاریخ برای محاسبه برخی مهلت های قانونی اهمیت دارد.
3. مبلغ سفته: مبلغ مورد تعهد باید به صورت دقیق و با تمام حروف در متن سفته قید گردد. این امر از هرگونه ابهام یا تغییر آتی در مبلغ جلوگیری می کند.
4. نام گیرنده وجه: سفته می تواند در وجه شخص معین، یا به حواله کرد آن شخص (که قابلیت انتقال به دیگری را می دهد) یا در وجه حامل (که هر کس سفته را در دست داشته باشد، دارنده محسوب می شود) صادر گردد. درج نام و مشخصات گیرنده در سفته های با نام ضروری است.
5. تاریخ سررسید: زمان پرداخت وجه سفته باید مشخص شود. سفته می تواند «عندالمطالبه» باشد (یعنی به محض مطالبه قابل پرداخت باشد) یا دارای «تاریخ معین» (مثلاً فلان تاریخ) یا «مدت معین از تاریخ صدور» (مثلاً یک ماه پس از صدور) باشد.

نکات مهم در تنظیم صحیح سفته

• سفته سفید امضا: سفته ای که فقط امضای صادرکننده را دارد و سایر مندرجات آن توسط دارنده تکمیل می شود، معتبر است. صادرکننده با امضای سفید، به دارنده اذن تکمیل سفته را می دهد و مسئولیت آن را بر عهده می گیرد.
• سفته بدون تاریخ: سفته بدون تاریخ سررسید، به منزله سفته عندالمطالبه تلقی می شود؛ یعنی به محض مطالبه از سوی دارنده، باید پرداخت شود. با این حال، درج تاریخ صدور همچنان ضروری است.

انواع سفته

سفته ها بر اساس زمان پرداخت و هدف صدور به انواع مختلفی تقسیم می شوند:

• سفته عندالمطالبه: پرداخت وجه آن به محض ارائه و مطالبه توسط دارنده، واجب است.
• سفته تاریخ دار: دارای تاریخ سررسید مشخصی است که در آن روز، وجه باید پرداخت شود.
• سفته ضمانت: برای تضمین حسن انجام کار، تعهدات یا بازپرداخت وام صادر می شود و معمولاً فاقد تاریخ سررسید مشخص است.

واخواست سفته: اولین گام حقوقی و حیاتی

واخواست سفته، نخستین و یکی از مهم ترین اقدامات حقوقی است که دارنده سفته در صورت عدم پرداخت وجه آن، باید انجام دهد. این عمل، به نوعی اعتراض رسمی به عدم ایفا تعهد از سوی صادرکننده یا متعهدین سفته محسوب می شود و نقشی کلیدی در حفظ مزایای تجاری سفته دارد.

واخواست چیست و چرا اهمیت دارد؟

واخواست به معنای اعتراض قانونی و رسمی دارنده سفته به عدم پرداخت وجه آن در سررسید یا عندالمطالبه است. این اقدام از طریق تنظیم «واخواست نامه» و ثبت آن در مراجع قضایی انجام می گیرد. اهمیت واخواست سفته از جنبه های مختلفی قابل بررسی است:

• حفظ مزایای تجاری: واخواست به سفته، آن را در جایگاه یک سند تجاری حفظ می کند. در صورت عدم واخواست در مهلت قانونی، سفته مزایای سند تجاری خود را از دست داده و به یک سند عادی تبدیل می شود.
• حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین: با واخواست به موقع، دارنده سفته حق رجوع به تمامی ظهرنویسان (افرادی که سفته را پشت نویسی کرده اند) و ضامنین آن ها را پیدا می کند. در غیر این صورت، تنها می تواند علیه صادرکننده سفته طرح دعوی کند.
• امکان درخواست تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: یکی از مزایای مهم واخواست، امکان درخواست توقیف اموال بدهکار (تأمین خواسته) از دادگاه، بدون نیاز به سپردن خسارت احتمالی است. این امر به دارنده سفته کمک می کند تا از نقل و انتقال احتمالی اموال توسط بدهکار جلوگیری کرده و امنیت مطالبه خود را افزایش دهد.
• شروع محاسبه خسارت تأخیر تأدیه: با واخواست سفته، خسارت تأخیر تأدیه (جریمه دیرکرد پرداخت) از تاریخ واخواست سفته محاسبه می شود، در حالی که در صورت عدم واخواست، این خسارت از تاریخ اقامه دعوی قابل مطالبه است که به ضرر دارنده سفته خواهد بود.

نحوه انجام واخواست (گام های عملی)

واخواست سفته یک فرآیند رسمی است که باید با دقت و در مهلت قانونی انجام شود:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: امروزه واخواست سفته نیز مانند سایر دعاوی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. در برخی شهرها ممکن است دادگستری نیز این خدمت را ارائه دهد، اما روش معمول مراجعه به دفاتر خدمات قضایی است.
2. تکمیل فرم واخواست نامه: دارنده سفته باید فرم واخواست نامه را که معمولاً در سه نسخه تنظیم می شود، تکمیل کند. این فرم شامل مشخصات سفته، صادرکننده، مبلغ، تاریخ سررسید و دلیل عدم پرداخت است.
3. مهلت قانونی واخواست: مهم ترین نکته در واخواست، رعایت مهلت قانونی آن است. طبق ماده ۲۷۳ قانون تجارت، مهلت واخواست سفته ۱۰ روز از تاریخ سررسید یا رویت (در سفته های عندالمطالبه) است. اگر سفته در این مهلت واخواست نشود، مزایای تجاری خود را از دست می دهد.
4. هزینه واخواست: برای انجام واخواست، دارنده سفته باید مبلغی معادل ۲ درصد مبلغ سفته را به عنوان هزینه واخواست بپردازد.

عواقب عدم واخواست سفته در مهلت قانونی

نادیده گرفتن مهلت قانونی واخواست سفته، عواقب حقوقی جدی برای دارنده به همراه خواهد داشت:

• تبدیل سفته از سند تجاری به سند عادی: سفته ماهیت تجاری خود را از دست داده و تنها به عنوان یک سند عادی اثبات کننده بدهی در دادگاه پذیرفته می شود.
• از دست دادن حق رجوع به ظهرنویسان: دارنده سفته دیگر نمی تواند علیه ظهرنویسان سفته که پشت آن را امضا کرده اند، دعوی اقامه کند و تنها صادرکننده مسئول پرداخت خواهد بود.
• نیاز به تودیع خسارت احتمالی برای تأمین خواسته: در صورت عدم واخواست، برای درخواست توقیف اموال بدهکار (تأمین خواسته)، دارنده سفته ملزم به تودیع مبلغی به عنوان خسارت احتمالی خواهد بود که این مبلغ معمولاً ۲۰ تا ۳۰ درصد مبلغ خواسته است.
• عدم شمول خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ واخواست: خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ اقامه دعوی محاسبه خواهد شد، نه از تاریخ سررسید یا واخواست، که این امر به ضرر دارنده سفته است.

رعایت مهلت ۱۰ روزه واخواست سفته پس از تاریخ سررسید، برای حفظ تمامی مزایای حقوقی و تجاری این سند، از جمله حق رجوع به ظهرنویسان و امکان تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی، حیاتی است.

مراحل گام به گام شکایت حقوقی روی سفته (پس از واخواست)

پس از انجام واخواست سفته در مهلت قانونی، مرحله بعدی پیگیری حقوقی مطالبه وجه سفته از طریق مراجع قضایی است. این فرآیند شامل چندین گام مشخص است که هر یک نیازمند دقت و رعایت تشریفات قانونی خاص خود هستند.

گام ۱: ثبت نام در سامانه ثنا و آماده سازی مدارک

پیش از هر اقدام قضایی، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) برای خواهان (دارنده سفته) و خوانده (بدهکار) ضروری است. تمامی ابلاغیه های دادگاه و اوراق قضایی از این طریق ارسال می شود. همچنین، آماده سازی مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است:

• اصل و کپی برابر اصل سفته: سفته واخواست شده که به عنوان دلیل اصلی بدهی ارائه می شود.
• اصل و کپی برابر اصل واخواست نامه: گواهی اعتراض رسمی به عدم پرداخت سفته.
• مدارک هویتی خواهان: شامل کارت ملی و شناسنامه.
• سایر مدارک: هرگونه قرارداد، رسید، یا مدرکی که وجود دین و رابطه حقوقی را اثبات کند.

گام ۲: تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه سفته

دادخواست، سند رسمی است که دارنده سفته از طریق آن، خواسته خود را به دادگاه اعلام می کند. این فرآیند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: برای تنظیم و ثبت دادخواست، باید به یکی از این دفاتر مراجعه کنید. کارشناسان این دفاتر شما را در تکمیل فرم های مربوطه یاری خواهند کرد.
2. نحوه نگارش دادخواست:
   • خواهان و خوانده: مشخصات کامل خواهان (دارنده سفته) و خوانده (صادرکننده سفته، ظهرنویسان و ضامنین) باید به دقت درج شود.
   • خواسته: مطالبه وجه سفته، خسارت تأخیر تأدیه (از تاریخ واخواست)، هزینه های دادرسی و اجرایی، و در صورت لزوم، حق الوکاله وکیل.
   • دلایل و مستندات: اشاره به سفته، واخواست نامه و سایر مدارک اثبات کننده ادعا.

درخواست تأمین خواسته

تأمین خواسته، درخواستی است که دارنده سفته می تواند همزمان با ثبت دادخواست یا پیش از آن، از دادگاه مطرح کند. هدف از این درخواست، توقیف اموال بدهکار پیش از صدور حکم قطعی است تا از نقل و انتقال یا مخفی کردن اموال توسط بدهکار جلوگیری شود. این امر می تواند امنیت وصول طلب را به طور چشمگیری افزایش دهد.

• شرایط درخواست:
  • با واخواست: در صورتی که سفته به موقع واخواست شده باشد، دادگاه بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی، قرار تأمین خواسته صادر می کند.
  • بدون واخواست: اگر سفته واخواست نشده باشد، دارنده باید برای درخواست تأمین خواسته، مبلغی به عنوان خسارت احتمالی (معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مبلغ خواسته) به صندوق دادگستری تودیع کند.

گام ۳: مرجع قضایی صالح برای رسیدگی

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه وجه سفته، بستگی به مبلغ سفته دارد:

• شورای حل اختلاف: برای سفته هایی که مبلغ آن ها تا سقف ۲۰ میلیون تومان است، صلاحیت رسیدگی بر عهده شورای حل اختلاف است.
• دادگاه عمومی حقوقی: برای مبالغ بالای ۲۰ میلیون تومان، دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی است.
• مکان دادگاه صالح: عموماً دادگاه محل اقامت خوانده یا محل صدور سفته صلاحیت رسیدگی دارد.

گام ۴: ابلاغ دادخواست و جلسات رسیدگی

پس از ثبت دادخواست، دادگاه آن را برای خوانده از طریق سامانه ثنا ابلاغ می کند. خوانده مهلت قانونی برای پاسخگویی و ارائه دفاعیات خود را دارد. لزوم حضور در جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات مستدل، برای هر دو طرف پرونده حیاتی است. اصل سفته و واخواست نامه، مستندات قوی برای اثبات بدهی محسوب می شوند.

گام ۵: صدور رأی و مراحل قطعیت حکم

پس از بررسی ادله و دفاعیات طرفین، دادگاه اقدام به صدور رأی بدوی می کند. این رأی ممکن است به صورت حضوری یا غیابی (در صورت عدم حضور خوانده) صادر شود.

• مهلت های قانونی اعتراض:
  • واخواهی: اگر رأی به صورت غیابی صادر شده باشد، خوانده می تواند ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ واقعی رأی، واخواهی کند.
  • تجدیدنظرخواهی: هر یک از طرفین می توانند ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ رأی بدوی، نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کنند.
  • فرجام خواهی: در برخی موارد خاص و با شرایط مقرر قانونی، امکان فرجام خواهی نیز ظرف ۲۰ روز وجود دارد.
• قطعیت حکم: پس از طی تمامی مراحل اعتراض (واخواهی، تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی) یا در صورت عدم اعتراض در مهلت های قانونی، حکم دادگاه قطعی و لازم الاجرا می شود.

اجرای حکم و وصول مطالبات (گام های نهایی)

پس از قطعیت حکم دادگاه در خصوص مطالبه وجه سفته، دارنده سفته وارد مرحله نهایی یعنی اجرای حکم و وصول مطالبات خود می شود. این مرحله نیز دارای تشریفات و گام های مشخص قانونی است.

گام ۱: صدور اجراییه

اولین اقدام پس از قطعیت حکم، درخواست صدور اجراییه از واحد اجرای احکام دادگاه است. دارنده سفته با مراجعه به این واحد و ارائه حکم قطعی، درخواست می کند که مراحل قانونی برای وصول مطالباتش آغاز شود. اجراییه به بدهکار ابلاغ می شود و مهلت ۱۰ روزه ای برای پرداخت بدهی به او داده می شود.

گام ۲: مهلت قانونی بدهکار برای پرداخت و توقیف اموال

پس از ابلاغ اجراییه، بدهکار ۱۰ روز مهلت دارد تا بدهی خود را پرداخت کند یا اموالی را برای توقیف معرفی نماید. در صورتی که بدهکار در این مهلت اقدام به پرداخت نکند، دارنده سفته می تواند درخواست توقیف اموال او را مطرح کند.

• معرفی و درخواست توقیف اموال: دارنده سفته می تواند با شناسایی اموال بدهکار (اعم از منقول و غیرمنقول)، از واحد اجرای احکام درخواست توقیف آن ها را داشته باشد. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، املاک، خودرو، حقوق و سایر دارایی ها باشد.
• مستثنیات دین: بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، برخی از اموال بدهکار، مانند منزل مسکونی متناسب با شأن، لوازم ضروری زندگی، ابزار کار و …، قابل توقیف نیستند و به آن ها «مستثنیات دین» گفته می شود.

گام ۳: درخواست حکم جلب و اعسار از پرداخت

در صورتی که بدهکار پس از قطعیت حکم، بدهی خود را پرداخت نکند و مالی نیز برای توقیف از او یافت نشود، دو مسیر اصلی وجود دارد: درخواست حکم جلب یا تقاضای اعسار از سوی بدهکار.

• اعسار از پرداخت وجه سفته:
  • شرایط و نحوه تقاضای اعسار: بدهکار می تواند با اثبات عدم توانایی مالی خود برای پرداخت یکجای بدهی، از دادگاه تقاضای اعسار کند. این تقاضا باید با ارائه مدارک و شهادت شهود (معمولاً دو شاهد معتبر) همراه باشد.
  • تقسیط بدهی توسط دادگاه: در صورت پذیرش اعسار، دادگاه بدهی را متناسب با توانایی مالی بدهکار، قسط بندی می کند.
  • پیامدهای عدم پرداخت اقساط: اگر بدهکار اقساط تعیین شده را پرداخت نکند، دارنده سفته می تواند مجدداً درخواست حکم جلب او را مطرح کند.
• حکم جلب:
  • شرایط صدور: حکم جلب در صورتی صادر می شود که بدهکار بدهی خود را پرداخت نکند، اموالی برای توقیف از او یافت نشود، یا پس از اعسار، اقساط خود را نپردازد.
  • حقوقی بودن سفته: لازم به ذکر است که سفته یک سند حقوقی است و برخلاف چک در برخی شرایط، مجازات حبس اولیه برای صادرکننده آن در نظر گرفته نشده است. حکم جلب تنها پس از طی مراحل حقوقی و در صورت عدم ایفای تعهدات مالی صادر می گردد.
  • مدت زمان تقریبی برای صدور حکم جلب: زمان صدور حکم جلب می تواند بسته به پیچیدگی پرونده و مراحل دادرسی متفاوت باشد، اما پس از قطعیت حکم و عدم کشف اموال، معمولاً در یک بازه زمانی معین صادر می شود.

هزینه های حقوقی شکایت سفته و بازپس گیری آن ها

پیگیری حقوقی وصول سفته، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که آگاهی از آن ها برای دارنده سفته ضروری است. این هزینه ها شامل مراحل مختلفی از واخواست تا اجرای حکم می شود و در نهایت، قابلیت مطالبه از بدهکار را نیز دارند.

انواع هزینه های حقوقی

1. هزینه واخواست: همانطور که قبلاً اشاره شد، برای واخواست سفته، ۲ درصد از مبلغ سفته به عنوان هزینه واخواست دریافت می شود.
2. هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس مبلغ سفته و مرجع رسیدگی کننده متغیر است:
   • در دادگاه عمومی حقوقی: ۳.۵ درصد مبلغ سفته.
   • در شورای حل اختلاف (برای مبالغ تا ۲۰ میلیون تومان): ۲.۵ درصد مبلغ سفته.
3. هزینه اجرای حکم: پس از قطعیت حکم و شروع مرحله اجرا، ۵ درصد از مبلغ محکوم به (مبلغی که بدهکار به پرداخت آن محکوم شده است) به عنوان هزینه اجرای حکم دریافت می شود. این مبلغ باید توسط دارنده سفته پرداخت شده و سپس قابل مطالبه از بدهکار است.
4. سایر هزینه ها: ممکن است هزینه های دیگری نیز در طول فرآیند مطالبه سفته مطرح شود، از جمله:
   • حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل).
   • هزینه های کارشناسی (در صورتی که دادگاه به کارشناسی نیاز پیدا کند).
   • هزینه های انتشار آگهی (در صورت مجهول المکان بودن بدهکار).

نحوه مطالبه کلیه خسارات از بدهکار

یکی از مزایای پیگیری حقوقی سفته این است که دارنده می تواند تمامی خسارات و هزینه های متحمل شده را از بدهکار مطالبه کند. دادگاه در حکم خود، بدهکار را علاوه بر اصل وجه سفته، به پرداخت موارد زیر نیز محکوم می کند:

• خسارت تأخیر تأدیه: از تاریخ واخواست سفته (در صورت واخواست به موقع) تا زمان پرداخت کامل وجه.
• هزینه های دادرسی: شامل هزینه واخواست، هزینه تمبر دادخواست و سایر هزینه های قانونی.
• هزینه اجرا: ۵ درصد مبلغ محکوم به در مرحله اجرای احکام.
• حق الوکاله وکیل: در صورت صراحت در دادخواست و تأیید دادگاه، حق الوکاله وکیل نیز قابل مطالبه است.

بنابراین، اگرچه دارنده سفته در ابتدا متحمل این هزینه ها می شود، اما در صورت پیروزی در دعوی، می تواند تمامی آن ها را از بدهکار وصول نماید.

نکات مهم و سوالات پرتکرار در مورد شکایت سفته

در فرآیند شکایت و وصول سفته، ابهامات و سوالات متعددی برای دارنده و حتی صادرکننده سفته پیش می آید. در این بخش به بررسی برخی از مهم ترین نکات و سوالات پرتکرار در این خصوص می پردازیم تا درک جامع تری از جنبه های مختلف سفته حاصل شود.

سفته بدون تاریخ

سفته ای که فاقد تاریخ سررسید باشد، به منزله سفته «عندالمطالبه» تلقی می شود. این بدان معناست که دارنده سفته می تواند هر زمان که بخواهد، وجه آن را از صادرکننده مطالبه کند. با این حال، درج تاریخ صدور در سفته همچنان ضروری است. در صورت عدم درج تاریخ صدور، دارنده می تواند خود تاریخ صدور را با توافق یا بر اساس واقعیت، درج کرده و سپس اقدام به واخواست و مطالبه نماید.

سفته ضمانت

سفته ضمانت، سفته ای است که برای تضمین انجام تعهدی خاص (مثلاً حسن انجام کار، بازپرداخت وام) صادر می شود. این سفته ها معمولاً فاقد تاریخ سررسید هستند و روی آن ها عبارت «بابت ضمانت» یا «تضمین حسن انجام کار» درج می شود. برای مطالبه وجه سفته ضمانت، دارنده باید در دادگاه اثبات کند که تعهد اصلی (مانند حسن انجام کار) نقض شده و خسارتی به وی وارد شده است. رسیدگی به این نوع سفته ها تنها از طریق دادگاه حقوقی امکان پذیر است و قابلیت اجرا از طریق ثبت را ندارد.

سفته سفید امضا

سفته سفید امضا، سفته ای است که صادرکننده آن را تنها امضا کرده و قسمت های دیگر آن (مانند مبلغ، تاریخ سررسید، نام گیرنده) خالی مانده است. این نوع سفته از نظر حقوقی معتبر است و صادرکننده به دارنده اذن می دهد که آن را تکمیل کند. با این حال، سوءاستفاده از سفته سفید امضا، می تواند جرم «خیانت در امانت» محسوب شود. اگر دارنده سفته مبلغی بیش از توافق در آن درج کند، صادرکننده می تواند با ارائه دلایل و مدارک، این ادعا را در دادگاه مطرح کند. بار اثبات سوءاستفاده بر عهده صادرکننده است.

مسئولیت تضامنی در سفته

در سفته، صادرکننده، ظهرنویسان (کسانی که پشت سفته را امضا و آن را به دیگری منتقل کرده اند) و ضامنین، همگی در قبال دارنده سفته مسئولیت تضامنی دارند. این بدان معناست که دارنده سفته می تواند برای وصول طلب خود، به هر یک از آن ها یا به تمامی آن ها به صورت همزمان مراجعه کند. هر یک از مسئولین می تواند تمامی مبلغ سفته را پرداخت کند و سپس برای بازپس گیری سهم خود به سایر مسئولین رجوع نماید.

آیا سفته زندان دارد؟

سفته، یک سند کاملاً حقوقی است و بر خلاف چک در برخی شرایط، عدم پرداخت وجه آن به خودی خود جنبه کیفری و مجازات حبس ندارد. یعنی صادرکننده سفته صرفاً به دلیل عدم پرداخت، مستقیماً زندانی نمی شود. با این حال، اگر پس از صدور حکم قطعی دادگاه و در مرحله اجرای احکام، بدهکار از پرداخت بدهی خود امتناع کند و اموالی نیز برای توقیف از او یافت نشود، یا پس از تقسیط بدهی (اعسار) از پرداخت اقساط خودداری کند، دارنده سفته می تواند درخواست حکم جلب بدهکار را مطرح نماید. این جلب تا زمان پرداخت بدهی یا معرفی اموال صورت می گیرد.

قسط بندی مبلغ سفته

بدهکار سفته که به پرداخت وجه آن محکوم شده است، در صورتی که توانایی مالی برای پرداخت یکجای بدهی را نداشته باشد، می تواند درخواست «اعسار از پرداخت محکوم به» را به دادگاه ارائه دهد. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی و درآمد بدهکار، مبلغ سفته را قسط بندی می کند. عدم پرداخت اقساط منجر به نقض اعسار و امکان صدور حکم جلب خواهد شد.

چگونه سفته بی اعتبار می شود؟

سفته در حالات زیر ممکن است اعتبار قانونی خود را از دست بدهد یا مزایای تجاری آن زایل شود:

• نقص ارکان شکلی: عدم وجود مهر یا امضا، مبلغ، یا تاریخ صدور.
• عدم واخواست در مهلت مقرر: اگر سفته ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید واخواست نشود، از یک سند تجاری به یک سند عادی تبدیل شده و دارنده حق رجوع به ظهرنویسان را از دست می دهد.
• مرور زمان: در صورتی که دارنده سفته پس از واخواست، ظرف مدت یک سال دادخواست مطالبه وجه را مطرح نکند، حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین را از دست می دهد و تنها می تواند علیه صادرکننده دعوی اقامه کند.
• اثبات پرداخت: اگر صادرکننده بتواند پرداخت وجه سفته را با دلایل معتبر اثبات کند.
• اثبات عدم تحقق تعهد: در سفته های ضمانتی، اگر صادرکننده اثبات کند که تعهد اصلی محقق شده یا خسارتی وارد نشده است.

نقش وکیل در فرآیند شکایت سفته

هرچند حضور وکیل برای پیگیری شکایت سفته الزامی نیست، اما با توجه به پیچیدگی های حقوقی، رعایت مهلت ها، و نیاز به آشنایی با قوانین و رویه های قضایی، استفاده از وکیل متخصص در دعاوی اسناد تجاری می تواند مزایای بسیاری داشته باشد. وکیل می تواند در تنظیم صحیح دادخواست، درخواست تأمین خواسته، پیگیری مراحل دادرسی و اجرای حکم، شناسایی اموال بدهکار، و دفاع از حقوق موکل خود، نقش مؤثری ایفا کند و احتمال وصول سریع تر و کامل تر مطالبات را افزایش دهد.

تفاوت های اساسی سفته با چک در فرآیند اجرا

سفته و چک، هر دو از اسناد تجاری مهم هستند، اما در فرآیند اجرا و برخی جنبه های حقوقی تفاوت های کلیدی دارند. جدول زیر به اختصار این تفاوت ها را نشان می دهد:

ویژگی	سفته	چک
جنبه کیفری	کاملاً حقوقی (فقط در صورت عدم پرداخت پس از حکم قطعی و اعسار، امکان جلب وجود دارد)	می تواند کیفری باشد (در شرایط خاص و عدم پرداخت در مهلت قانونی)
اجرا از طریق ثبت	امکان پذیر نیست و باید از طریق دادگاه حقوقی اقدام کرد	امکان پذیر است (مستقیماً از طریق اجرای ثبت)
واخواست/گواهی عدم پرداخت	واخواست (برای حفظ مزایای تجاری و رجوع به ظهرنویس)	گواهی عدم پرداخت/برگشت چک (برای شروع فرآیند قضایی یا ثبتی)
مهلت واخواست/برگشت	۱۰ روز از تاریخ سررسید	۱۵ روز برای شهرهای یکسان، ۴۵ روز برای شهرهای مختلف از تاریخ صدور
مسئولیت ظهرنویس	با واخواست به موقع، تضامنی	در چک های جدید (صیادی) ظهرنویس مسئولیت تضامنی با صادرکننده دارد
تأمین خواسته بدون خسارت	با واخواست به موقع، بله	با برگشت چک، بله (بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی)

نتیجه گیری

وصول وجه سفته، فرآیندی حقوقی و چند مرحله ای است که از واخواست سند آغاز شده و با پیگیری در مراجع قضایی، صدور حکم و نهایتاً اجرای آن به سرانجام می رسد. آگاهی کامل از تمامی مراحل، مهلت های قانونی و تشریفات مربوط به شکایت سفته، برای دارنده آن ضروری است تا بتواند به نحو مؤثر و کارآمد، حقوق قانونی خود را استیفا نماید. رعایت دقیق مهلت ۱۰ روزه واخواست، تنظیم صحیح دادخواست، و پیگیری مستمر پرونده در دادگاه و واحد اجرای احکام، از جمله عواملی هستند که در تسریع و موفقیت آمیز بودن فرآیند مطالبه وجه سفته نقش بسزایی ایفا می کنند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی موجود، توصیه می شود برای اطمینان از رعایت تمامی جوانب و تضمین حقوق، از مشاوره وکلای متخصص در زمینه اسناد تجاری بهره مند شوید.

سوالات متداول

آیا می توان سفته را از طریق اجرای ثبت به اجرا گذاشت؟

خیر، سفته برخلاف چک، یک سند لازم الاجرا از طریق اجرای ثبت محسوب نمی شود. برای مطالبه وجه سفته، دارنده باید منحصراً از طریق مراجع قضایی (دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف) اقدام کند و پس از صدور حکم قطعی، آن را از طریق واحد اجرای احکام دادگستری به اجرا بگذارد.

حکم جلب سفته چقدر طول می کشد؟

مدت زمان صدور و اجرای حکم جلب سفته متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. پس از قطعیت حکم دادگاه و در صورتی که بدهکار از پرداخت امتناع کند و اموالی نیز برای توقیف نداشته باشد یا اقساط اعسار خود را پرداخت نکند، دارنده می تواند درخواست حکم جلب دهد. این فرآیند ممکن است از چند هفته تا چند ماه به طول انجامد.

اگر بدهکار هیچ مالی نداشته باشد، چه باید کرد؟

در صورتی که بدهکار هیچ مالی نداشته باشد که قابل توقیف باشد و درخواست اعسار او نیز از سوی دادگاه پذیرفته شود، دادگاه بدهی را قسط بندی می کند. اگر بدهکار حتی توان پرداخت اقساط را نیز نداشته باشد، یا از پرداخت آن سر باز زند، دارنده می تواند درخواست حکم جلب وی را مطرح نماید. اما هدف از این جلب، پرداخت بدهی است و نه مجازات حبس. در صورت عدم توانایی مطلق، ممکن است فرآیند وصول طولانی تر شود.

آیا می توان چند سفته را با یک دادخواست مطالبه کرد؟

بله، در صورتی که چند فقره سفته از یک صادرکننده یا مجموعه ای از مسئولین (صادرکننده و ظهرنویسان) باشد و تمامی شرایط حقوقی برای مطالبه آن ها (مانند واخواست به موقع) رعایت شده باشد، دارنده می تواند تمامی آن ها را با یک دادخواست مشترک مطالبه کند. این کار می تواند هزینه ها و زمان رسیدگی را کاهش دهد.

چه زمانی سفته مرور زمان پیدا می کند؟

مرور زمان سفته به معنای از دست دادن برخی از مزایای تجاری آن است. اگر سفته در مهلت ۱۰ روزه واخواست نشود، حق رجوع به ظهرنویسان از بین می رود. همچنین، اگر پس از واخواست، دارنده سفته ظرف یک سال دادخواست مطالبه وجه علیه ظهرنویسان را مطرح نکند، حق اقامه دعوی علیه آن ها زایل می شود و تنها می تواند علیه صادرکننده سفته اقدام کند.

آیا سفته برای انتقال به دیگری نیاز به ظهرنویسی دارد؟

بله، سفته یک سند قابل انتقال است. برای انتقال سفته از یک شخص به دیگری (غیر از سفته در وجه حامل)، باید پشت سفته (ظهر آن) امضا و ظهرنویسی شود. ظهرنویسی به معنای امضای دارنده سفته در پشت آن برای انتقال مالکیت یا ضمانت است.

تکلیف سفته های بدون گیرنده (در وجه حامل) چیست؟

سفته ای که در قسمت نام گیرنده وجه، عبارت در وجه حامل درج شده باشد، به این معناست که هر شخصی که سفته را در اختیار داشته باشد، به عنوان دارنده آن شناخته شده و حق مطالبه وجه سفته را دارد. این نوع سفته ها به آسانی قابل انتقال هستند و نیاز به ظهرنویسی برای انتقال مالکیت ندارند، اما ممکن است ریسک گم شدن یا سرقت آن ها بیشتر باشد.