همانطور که می‌دانید، بروز خستگی و سرگیجه مدوام، رنگ پریدگی و ورم مفاصل، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما یکی از اصلی‌ترین عوامل آن می‌تواند از اختلال در سطح هموگلوبین خون باشد. آزمایش هموگلوبین با توجه به اینکه از نامش پیداست، می‌تواند اختلالات هموگلوبین را شناسایی کند. همچنین انواع کم خونی، تالاسمی و بیماری پلی سیستمی به راحتی از طریق این آزمایش تشخیص داده می‌شود. اگر قصد دارید تا در ارتباط با آزمایش هموگلوبین و میزان نرمال Hb یا Hgb در آزمایش خون بیشتر بدانید، ادامه مطالب را از دست ندهید.
Hb در آزمایش خون چیست؟
Hgb در آزمایش خون چیست؟ منظور از Hgb در آزمایش خون یا همان هموگلوبین، پروتئینی است که توسط مغز استخوان تولید و در گلبول‌های قرمز خون ذخیره می‌شود. آزمایش هموگلوبین که علامت اختصاری آن در برگه آزمایش Hgb یا Hb است، میزان هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری میکند. نامتعادل بودن Hgb در آزمایش خون با عوارضی نظیر سرگیجه و تنگی نفس همراه است.
آزمایش Hemoglobin که به تست Hgb یا Hb هم مشهور است بخشی از (شمارش سلول‌های خونی) به‌شمار می‌رود. Hgb وسیله انتقال اکسیژن و دی اکسیدکربن است. ظرفیت حمل اکسیژن خون با غلظت Hgb مشخص می‌شود. مقادیر غیر طبیعی Hgb در آزمایش خون نشان‌دهنده همان حالات پاتولوژیک هستند که شمارش RBC و HCT غیر طبیعی به آن اشاره دارند. سطوح پایین Hgb نشان دهنده آنمی (کاهش تعداد RBCها) هستند. همچنین اگر قصد دارید بدانید چطور مورد بررسی قرار می‌گیرد، بررسی فاکتور HCT را فراموش نکنید.
وظیفه هموگلوبین چیست؟
- هموگلوبین به گلبول‌های قرمز خون کمک میکند تا اکسیژن را از ریه‌ها و از طریق سرخرگ‌ها به سرتاسر بدن منتقل کنند.
- دی اکسید کربن از طریق سیاهرگ از تمام نقاط بدن به ریه‌ها برگشت داده می‌شود.
- عامل قرمز بودن رنگ خون است.
شرایط انجام آزمایش هموگلوبین
این آزمایش نیازی به ناشتایی و محدودیت رژیم غذایی خاصی ندارد. اما در صورتی که پزشک آزمایشات دیگری برای شما نوشته باشد که به ناشتایی نیاز داشته باشد، می‌توانید همه آزمایشات را یکجا و ناشتا انجام دهید. برای اینکه از سطح Hb در آزمایش خون مطلع شوید، به نمونه خون نیاز است.
تفسیر Hgb در آزمایش خون چیست؟
در آزمایش Hemoglobin معمولا مقدار هموگلوبین کمتر از ۱۳ گرم/دسی لیتر در مردان، غیرنرمال تلقی می‌شود. مقدار هموگلوبین کمتر از ۱۲ گرم / دسی لیتر نیز برای خانم‌های غیر باردار کم است.
البته این مقادیر با توجه به شرایط و بیماری‌های خاص افراد می‌تواند تغییر کند. توجه داشته باشید که مقدار نرمال Hemoglobin در آزمایشگاه‌های مختلف می‌تواند اندکی متفاوت باشد. لذا بهتر است به محدوده‌های پیش فرض آزمایشگاه توجه کنید. در تفسیر آزمایش Hemoglobin حتما باید به فاکتورهای سن، جنس و نژاد نیز توجه کرد. به طور کلی می‌توان گفت که هموگلوبین منعکس‌کننده نتیجه تعداد گلبول‌های قرمز خون(RBC) و است.
مقدار نرمال Hgb در آزمایش خون
با توجه به اینکه مقدار طبیعی Hb در آزمایش خون با جنسیت و سن ارتباط دارد، لذا مقدار این فاکتور در خون باید به صورت مجزا و بر اساس معیارهای اختصاصی سنجیده شود. در ادامه مقدار نرمال Hgb در آزمایش خون بر اساس سن و جنسیت به تفکیک مشخص شده است.
- نوزادان: ۱۱-۱۸ گرم در دسی لیتر
- کودکان کم سن و سال: ۱۱.۵- ۱۶.۵ گرم در دسی لیتر
- آقایان بالغ: ۱۳- ۱۶.۵ گرم در دسی لیتر
- خانم‌های بالغ: ۱۲-۱۶ گرم در دسی لیتر
- خانم‌های باردار: ۱۱-۱۶ گرم در دسی لیتر
- مقادیر بحرانی هموگلوبین زیر ۵ و بالای ۲۰ مقادیر خطرزا هستند.
علائم پایین بودن Hgb در آزمایش خون چیست؟
پایین بودن هموگلوبین در خون یا آنمی به این معناست که بدن شما از تعداد لازم گلبول‌های قرمز یا RBC در خون برخوردار نیست. همراه با آنمی در جواب آزمایش ممکن است تعداد سلول‌های قرمز خونی و همچنین هماتوکریت نیز کمتر از بازه نرمال باشند. هموگلوبین به طور طبیعی در سلول‌های قرمز خونی یافت می شود بنابراین هر دو فاکتور به وجود هم وابسته هستند. علاوه بر این، پایین بودن هموگلوبین تاثیر مستقیم بر روی هماتوکریت گذاشته و ممکن است جواب این آزمایش را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
آنمی یا ناشی از کاهش هموگلوبین دلایل متعددی دارد و همین موضوع باعث می‌شود که علائمی که در افرد مبتلا بروز میکند بسیار متغیر باشد. شایع‌ترین این علائم به شرح زیر است:
- خستگی و بی‌رمقی
- پوست رنگ‌پریده
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع و غیرنرمال
- درد در قفسه سینه
- احساس سرمای همیشگی و پاها و دست های ورم کرده
- سردرد
- دشواربودن انجام فعالیت‌های فیزیکی
کاهش هموگلوبین در خون منجر به اختلال در اکسیژن‌رسانی بافت‌ها و ارگان‌های داخلی بدن می‌شود و این موضوع سبب بروز تاثیرات منفی بر عملکرد مغز و عضلات می‌شود. این نقص در بلند مدت اثرات مخرب خود را به صورت کاهش قدرت حافظه، افت یادگیری و ناتوانی در تمرکز نشان می‌دهد.
علائم بالا بودن Hgb در آزمایش خون چیست؟
به سطوح بالای هموگلوبین در خون پلی‌سایتمی نیز گفته می‌شود. این بدان معناست که در خون شما بیش از حد نرمال سلول‌های خونی وجود دارد. در صورتی که فردی مبتلا به پلی‌سایتمی باشد در آزمایش خون وی علاوه بر سلول های قرمز، مقدار هماتوکریت نیز بالاست. علائم شایع بالا بودن هموگلوبین به شرح زیر است:
- خارش پوستی
- سردرد
- گیجی و عدم تمرکز
- خونریزی مکرر و کبود شدن آسان دست و پا
- تعریق بیش از حد
- ورم دردناک مفاصل
- کاهش غیرطبیعی وزن
- زردی سفیده چشم و پوست (یرقان)
- خستگی و رخوت
- قرمز و یا ار غوانی شدن پوست
ریسک بروز هموگلوبین بالا در افراد زیر بیشتر است:
- کسانی که یکی از افراد خانواده آنها به این عارضه مبتلا است
- افرادی که برای طولانی مدت در ارتفاعات بالا زندگی می‌کنن
- کسانی که به دلایل مختلف در فواصل زمانی کوتاه خون دریافت می‌کنن
- افرادی که سیگار می‌کشند
عوامل موثر بر افزایش Hgb در آزمایش خون چیست؟
بالا بودن مقدار هموگلوبین بیشتر به سبک زندگی و عادات روزانه افراد وابسته است. این عوامل باعث می‌شوند که بدن برای وفق‌دادن خود با شرایط محیطی مقدار بیشتری هموگلوبین تولید کند. شایع‌ترین علل افزایش هموگلوبین به دلایل زیر است:
زندگی کردن در مناطقی که ارتفاع بالایی نسبت به سطح دریا دارند. در این مناطق به دلیل کم‌بودن میزان اکسیژن در هوا، بدن مجبور است که برای تامین اکسیژن‌رسانی مقدار تولیدی هموگلوبین خود را افزایش دهد.
مصرف دخانیات: مصرف سیگار و فراورده‌های حاصل از تنباکو سبب کاهش مقدار اکسیژن‌رسانی به بدن می‌شود. دود سیگار با تخریب کردن سلول‌های ریوی نیاز بدن به هموگلوبین را افزایش می‌دهد.
بیماری‌های مزمن انسدادی ریه: بیماری‌هایی هستند که در آن به دلیل التهاب مجاری تنفسی بسته می‌شوند و امکان تبادل هوا در سلول‌های آلوئول ریوی به کمترین مقدار خود می‌رسد.
بیماری‌های قلبی و یا ریوی: این بیماری‌ها با تاثیر بر تنفس، کاهش عملکرد ریه‌ها در انتقال اکسیژن به جریان خون و یا تحت تاثیر قرار دادن توانایی قلب در پمپاژ خون سبب افزایش نیاز بدن به هموگلوبین می‌شوند.
تست‌های مرتبط با آزمایش هموگلوبین
در کنار آزمایش Hemoglobin لازم است پارامترهای دیگری نیز سنجیده شوند. از جمله این پارامترها می‌توان به بررسی ، و شمارش اشاره کرد.
آزمایش هموگلوبین به تشخیص چه بیماری‌هایی کمک میکند؟
با استفاده از نتایج آزمایش Hemoglobin بیماری‌های زیر تشخیص، پایش و درمان خواهند شد:
- بررسی و سنجش شدت آنمی (کم خونی) و پلی سیتمی (پرخونی) و سایر بیماری‌های خونی
- ارزیابی بیماری تالاسمی نوع a و b، هموگلوبین H و سایر اختلالات هموگلوبین
- مشخص کردن اعداد لازم برای محاسبه و یا همان ایندکس‌های
- ارزیابی مکرر از دست رفتن خون و شدت همولیز( تجزیه گلبول‌های قرمز)
اگر نسخه آزمایش Hb و یا هر آزمایش دیگری را دارید و وقت کافی برای رفتن به آزمایشگاه ندارید، !
مقادیر غیرطبیعی در آزمایش هموگلوبین خون چه هستند؟
Hgb بالا یا پایین غیر طبیعی است و می‌تواند علائمی مانند خستگی، سرگیجه یا تنگی نفس ایجاد کند. در صورت مشاهده این علائم، پزشک ممکن است آزمایش هموگلوبین خون را پیشنهاد دهد. همچنین ممکن است یک بیماری زمینه‌ای وجود داشته باشد که در این صورت نیاز به تشخیص و درمان دارید. در ادامه هر یک از این موارد، علل و علائم آنها را بررسی می‌کنیم:
خطرات و عوارض بالا یا پایین بودن هموگلوبین خون چیست؟
انجام آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه‌ای که خونگیری انجام شده درد خفیف یا کبودی داشته باشید، اما اغلب علائم معمولاً به سرعت از بین می‌روند. خطرات احتمالی مرتبط با خونگیری درد، خونریزی، غش، کبودی، عفونت و هماتوم (لخته شدن خون زیر پوست) در محل تزریق است.
روش درمان بالا و پایین بودن هموگلوبین خون چیست؟
برای بالا بردن سطح ویتامین یا آهن بدن، پزشک ممکن است از شما بخواهد رژیم غذایی خود را تغییر دهید یا مکمل‌های ویتامین یا آهن مصرف کنید. مکمل‌های ویتامینی رایج شامل ویتامین ب ۱۲ و اسید فولیک (فولات) هستند. گاهی اوقات ویتامین C برای کمک به جذب آهن به بدن داده می‌شود. تزریق خون به افراد مبتلا به کم خونی جدی کمک میکند تا تعداد گلبول‌های قرمز خون افزایش پیدا کنند.