چجوری مهریه بزاریم اجرا (راهنمای گام به گام و کامل برای مطالبه مهریه در سال ۱۴۰۴)

برای به اجرا گذاشتن مهریه، ابتدا باید به دفترخانه ثبت ازدواج مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه نمایید. سپس از طریق اداره اجرای ثبت یا با گواهی عدم کشف مال، به دادگاه خانواده مراجعه کرده تا مراحل قانونی توقیف و مطالبه پیگیری شود. مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی زن، ابعاد و روش های مطالبه متعددی دارد که آگاهی از آن ها برای هر زنی که قصد احقاق این حق را دارد، ضروری است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، تمامی جنبه های حقوقی و عملی مطالبه مهریه را تشریح می کند تا مخاطبان بتوانند با درک کامل فرآیند، بهترین تصمیم را برای شرایط خود اتخاذ نمایند. ما به بررسی دقیق مراحل، مدارک، هزینه ها و نکات کلیدی حقوقی می پردازیم تا شما با اطلاعاتی به روز و ساختارمند، این مسیر را طی کنید.

مهریه چیست؟ آشنایی با انواع و شرایط قانونی آن

مهریه، مالی است که به موجب عقد نکاح دائم یا موقت، زوج متعهد می شود به زوجه بپردازد. این مال می تواند شامل سکه، وجه نقد، ملک، یا هر چیز دیگری باشد که دارای ارزش مالی و قابلیت تملک شرعی و قانونی باشد. مالکیت مهریه از لحظه وقوع عقد برای زوجه محقق می شود و او هر زمان می تواند آن را مطالبه کند. با این حال، ماهیت و شرایط پرداخت مهریه بر اساس نوع آن و توافق طرفین در سند ازدواج متفاوت است.

انواع مهریه و تفاوت های کلیدی

در نظام حقوقی ایران، مهریه بر اساس شرایط پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود که شناخت تفاوت های آن ها برای فرآیند مطالبه ضروری است:

مهریه عندالمطالبه

این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در اسناد ازدواج ایرانی است. در مهریه عندالمطالبه، زن به محض وقوع عقد نکاح، مالک تمامی مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، آن را از شوهر مطالبه کند. این حق حتی در طول دوران زندگی مشترک و بدون نیاز به درخواست طلاق نیز قابل اعمال است. برای مطالبه این نوع مهریه، نیازی به اثبات تمکن مالی زوج نیست و او مکلف به پرداخت است. از نظر حقوقی، عندالمطالبه بودن مهریه، بیشترین حمایت را از حق زن به عمل می آورد.

مهریه عندالاستطاعه

در این نوع مهریه، مطالبه و وصول مهریه منوط به توانایی مالی (استطاعت) زوج است. به این معنا که زن برای دریافت مهریه خود باید ابتدا در دادگاه ثابت کند که شوهرش از تمکن مالی لازم برای پرداخت مهریه برخوردار است. در صورت عدم اثبات استطاعت مالی توسط زوجه، مهریه قابل وصول نیست و پرونده تا زمان اثبات تمکن مالی زوج مسکوت می ماند. این نوع مهریه در عمل پیچیدگی های بیشتری برای زوجه ایجاد می کند و امکاناتی نظیر ممنوع الخروجی یا جلب زوج در صورت عدم پرداخت، کمتر محقق می شود، زیرا اساس آن بر توانایی اثبات شده مالی زوج استوار است.

مهریه سکه، وجه نقد و ملک غیرمنقول

مهریه می تواند به اشکال مختلفی تعیین شود که هر یک دارای نکات حقوقی خاص خود هستند و نحوه محاسبه و وصول آن ها متفاوت است:

• مهریه سکه: رایج ترین نوع مهریه در سال های اخیر، سکه بهار آزادی (تمام، نیم یا ربع) است. ارزش سکه بر اساس قیمت روز در زمان وصول محاسبه می شود و نه در زمان عقد یا به اجرا گذاشتن. در صورت تقسیط نیز، اقساط بر مبنای قیمت روز سکه در زمان پرداخت هر قسط تعیین می گردد.
• مهریه وجه نقد: اگر مهریه به صورت وجه نقد (مانند مبلغ مشخص ریالی) تعیین شده باشد، برای حفظ قدرت خرید آن، بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود.
• مهریه ملک غیرمنقول: در صورتی که مهریه به صورت مال غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان یا مغازه) تعیین شود، ضروری است که مشخصات دقیق پلاک ثبتی و جزئیات کامل ملک در سند ازدواج به صورت شفاف قید گردد. اگر تعهد به انتقال سند رسمی به آینده موکول شده باشد و زوج از این تعهد سر باز زند، زوجه می تواند از طریق مراجع قضایی، الزام به تنظیم سند رسمی ملک را مطالبه کند. نکته مهم آن است که اگر ملک به نام زوج نباشد، امضای صاحب اصلی ملک (مانند پدر زوج) در سند ازدواج برای ضمانت انتقال ضروری است.

مهریه در عقد دائم و موقت

میزان و نحوه مطالبه مهریه در عقد دائم و موقت دارای تفاوت هایی است. در عقد دائم، سند ازدواج یک سند رسمی تلقی می شود که مطالبه مهریه بر اساس آن، می تواند هم از طریق اداره اجرای ثبت و هم از طریق دادگاه خانواده صورت گیرد. اما در عقد موقت (صیغه نامه)، غالباً این اسناد عادی هستند. لذا، مهریه مندرج در صیغه نامه های عادی، صرفاً از طریق دادگاه خانواده قابل مطالبه است و برای اجرای ثبت، نیازمند سند رسمی نکاح موقت خواهد بود. زوجه در عقد موقت، چه در طول مدت عقد، چه پس از اتمام مدت و چه در صورت تمکین یا عدم تمکین، حق مطالبه مهریه را دارد.

زمان مطالبه مهریه

زن می تواند مهریه خود را در هر مرحله از زندگی مشترک مطالبه کند؛ این حق به محض وقوع عقد نکاح برای زوجه ایجاد می شود. بنابراین، مطالبه مهریه می تواند در دوران عقد، پیش از شروع زندگی زناشویی، در طول زندگی مشترک (حتی بدون درخواست طلاق)، پس از طلاق، و یا حتی بعد از فوت زوج (از ماترک او) صورت پذیرد. این حق مطلق است و محدود به زمان یا شرط خاصی نیست، مگر اینکه خود زوجه آن را به صورت رسمی ابراء یا بخشیده باشد.

مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه (چک لیست کامل)

برای آغاز فرآیند مطالبه مهریه، جمع آوری دقیق و کامل مدارک از اهمیت بالایی برخوردار است. نقص در مدارک می تواند منجر به تأخیر در روند پرونده یا حتی رد درخواست شود. مدارک اصلی و ضروری که باید تهیه نمایید، به شرح زیر است:

• مدارک هویتی زوجه: شامل اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی معتبر زوجه.
• اصل سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن: مهم ترین مدرک برای مطالبه مهریه، اصل سند ازدواج است. در صورت عدم دسترسی به اصل سند (مثلاً به دلیل گم شدن یا نگهداری توسط زوج)، می توانید با مراجعه به همان دفترخانه محل وقوع عقد، درخواست رونوشت رسمی و معتبر آن را بدهید. در صورتی که نشانی دفترخانه تغییر کرده یا سردفتر فوت کرده باشد، کانون سردفتران ازدواج و طلاق یا اداره ثبت شهر می تواند شما را برای یافتن دفترخانه کفیل یا محل جدید راهنمایی کند.
• اطلاعات احتمالی اموال و دارایی های زوج: هرگونه اطلاعاتی از اموال منقول و غیرمنقول زوج می تواند در تسریع فرآیند توقیف اموال بسیار مؤثر باشد. این اطلاعات شامل پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، اطلاعات مربوط به سهام شرکت ها، حقوق و مزایای شغلی (در صورت کارمند بودن زوج) و سایر دارایی ها می شود. حتی اگر مشخصات دقیق را ندارید، ذکر نوع دارایی (مثلاً چند قطعه زمین) نیز می تواند کمک کننده باشد، چرا که اداره ثبت یا دادگاه خود اقدام به استعلام می کند.
• ثبت نام در سامانه ثنا: ثبت نام در سامانه ابلاغ الکترونیکی قضایی (ثنا) برای تمامی مراحل قانونی و دریافت ابلاغیه ها (از جمله ابلاغ اجراییه به زوج) ضروری است. این کار می تواند به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین انجام شود و تمامی اطلاع رسانی ها از طریق این سامانه صورت می گیرد.

مراحل به اجرا گذاشتن مهریه: گام به گام و مقایسه تطبیقی

مطالبه مهریه در ایران از دو مسیر قانونی اصلی قابل پیگیری است: اداره اجرای ثبت اسناد و املاک و دادگاه خانواده. انتخاب مسیر مناسب به عواملی چون وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج، سرعت مدنظر زوجه و میزان هزینه هایی که می تواند متقبل شود، بستگی دارد. هر دو مسیر دارای مراحل و الزامات خاص خود هستند که در ادامه به تفصیل بررسی می شوند.

روش اول: از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و املاک (معمولاً سریع تر و کم هزینه تر)

این روش به دلیل سادگی نسبی، سرعت بالا و هزینه اولیه کمتر، اغلب به عنوان گزینه اول توصیه می شود، به خصوص اگر زوج دارای اموال قابل توقیف باشد و هدف، توقیف سریع اموال یا ممنوع الخروجی او باشد.

گام ۱: مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج

نخستین مرحله در این روش، مراجعه به همان دفترخانه رسمی ازدواجی است که عقد نکاح شما در آن ثبت شده است. در آنجا، باید فرم درخواست صدور اجراییه مهریه را تکمیل و ثبت نمایید. این درخواست به منزله آغاز رسمی فرآیند مطالبه مهریه است. اهمیت مراجعه به همان دفترخانه در این است که تنها آن دفترخانه می تواند بر اساس سند رسمی ازدواج شما، اجراییه صادر کند. در صورتی که نشانی دفترخانه تغییر کرده، مفقود شده باشد یا سردفتر مربوطه فوت کرده باشد، می توانید با مراجعه به کانون سردفتران ازدواج و طلاق یا اداره ثبت اسناد و املاک شهرستان مربوطه، اطلاعات لازم جهت یافتن دفترخانه کفیل یا محل جدید را کسب نمایید.

گام ۲: پیگیری در اداره اجرای ثبت

پس از دریافت اجراییه مهریه از دفترخانه، باید با در دست داشتن آن به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک واقع در شهر محل وقوع عقد مراجعه کرده و پرونده اجرایی تشکیل دهید. در این مرحله، یک شماره بایگانی به پرونده شما اختصاص داده می شود. این مرحله شامل اقدامات کلیدی زیر است:

• درخواست استعلام اموال زوج: شما یا وکیلتان می توانید درخواست کتبی برای استعلام دارایی های زوج از مراجع ذی صلاح را به اداره ثبت ارائه دهید. این مراجع شامل اداره راهور (برای شناسایی خودروها)، بانک مرکزی (برای حساب های بانکی و سپرده ها) و اداره ثبت اسناد و املاک کشور (برای شناسایی املاک و مستغلات) می باشند.
• درخواست توقیف اموال مکشوفه: پس از شناسایی و کشف هرگونه مالی از زوج، می توانید درخواست توقیف آن اموال را به اداره اجرای ثبت ارائه دهید. اموال قابل توقیف شامل خودرو، ملک، سهام شرکت ها، وجوه موجود در حساب های بانکی و حتی یک چهارم از حقوق و مزایای کارمندی یا بازنشستگی زوج (با رعایت مستثنیات دین) می شود.
• درخواست ممنوع الخروجی زوج: در این مرحله، امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج نیز فراهم است. این اقدام می تواند زوج را از خروج قانونی از کشور منع کند تا زمان تسویه مهریه یا ارائه تضمین کافی.
• مهلت قانونی برای زوج: پس از ابلاغ اجراییه به زوج، او ۱۰ روز مهلت قانونی دارد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند یا اموال خود را برای پرداخت معرفی نماید. در صورت عدم اقدام در این مهلت، مراحل اجرایی ادامه می یابد.
• دریافت گواهی عدم کشف مال: در صورتی که ظرف دو تا شش ماه از آغاز عملیات اجرایی، مالی از زوج کشف نشود یا عملیات اجرایی به نتیجه مطلوب نرسد، شما می توانید با درخواست کتبی، گواهی عدم کشف مال را از اداره اجرای ثبت دریافت کرده و با استناد به آن به دادگاه خانواده مراجعه کنید. این گواهی به شما اجازه می دهد مسیر قانونی را از طریق دادگاه پیگیری نمایید.

نکات مهم: هزینه های اولیه (هزینه دفترخانه برای صدور اجراییه) در این روش نسبت به دادگاه کمتر است. نیم عشر دولتی، معادل ۵% از مبلغ مهریه، تنها پس از وصول مهریه از زوج دریافت می شود. همچنین، برای توقیف اموال در سایر شهرها، اداره اجرای ثبت شهر محل وقوع عقد می تواند نیابت قضایی به اداره ثبت شهر مقصد صادر کند.

روش دوم: از طریق دادگاه خانواده (پس از ثبت، یا در موارد خاص)

این روش معمولاً طولانی تر و پرهزینه تر از روش اجرای ثبت است، اما در مواردی که اموالی از زوج در اداره ثبت یافت نشود یا شرایط خاص حقوقی ایجاب کند (مانند درخواست تامین خواسته فوری برای جلوگیری از فرار از دین)، به کار گرفته می شود.

گام ۱: دریافت گواهی از اداره ثبت (در صورت عدم کشف مال و در گذشته)

در گذشته، مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه منوط به ارائه گواهی از اداره ثبت مبنی بر عدم کشف مال از زوج بود. این قانون، زوجه را ملزم می کرد که ابتدا مسیر ثبت را طی کند. اما بر اساس بخشنامه جدید قوه قضاییه مورخ ۱۴۰۳/۷/۲۴، این الزام برای اسناد رسمی (از جمله سند ازدواج) برداشته شده است. این تغییر مهم، به زوجه این اختیار را می دهد که در صورت تمایل، می تواند مستقیماً با در دست داشتن سند ازدواج خود به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند، حتی اگر قبلاً به اداره ثبت مراجعه نکرده باشد. هدف این بخشنامه، تسهیل دسترسی به مراجع قضایی و کاهش مراحل اداری برای شهروندان است.

گام ۲: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

با در دست داشتن مدارک لازم، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را به صورت رسمی ثبت می کنید. این مرحله نیز دارای نکات مهمی است:

• درخواست تامین خواسته: برای جلوگیری از انتقال احتمالی اموال توسط زوج به قصد فرار از دین، زوجه می تواند همزمان با دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته را مطرح کند. تأمین خواسته به معنای توقیف فوری اموال زوج، حتی پیش از ابلاغ دادخواست اصلی به اوست. این اقدام، یک راهکار حقوقی بسیار مؤثر برای حفظ حقوق زوجه و جلوگیری از نابودی یا انتقال دارایی هاست.
• هزینه های دادرسی: هزینه دادرسی در دادگاه خانواده، معادل ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه درخواستی است. این مبلغ باید در زمان ثبت دادخواست پرداخت شود. در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت این هزینه، زوجه می تواند همزمان با دادخواست اصلی، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز ارائه دهد. برای اثبات اعسار، معمولاً معرفی دو شاهد به دادگاه ضروری است.

گام ۳: پیگیری در دادگاه و مرحله اجرا

پس از ثبت دادخواست، جلسات رسیدگی در دادگاه خانواده تشکیل می شود و طرفین می توانند مستندات و دفاعیات خود را ارائه دهند. پس از بررسی های لازم و صدور حکم به پرداخت مهریه، مرحله اجرا آغاز می شود. در این مرحله، زوج می تواند دادخواست اعسار از پرداخت دفعی مهریه را به دادگاه ارائه داده و درخواست تقسیط مهریه نماید. دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی زوج، میزان درآمد، دارایی ها و سایر بدهی ها، مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند که این اقساط می تواند طولانی مدت باشد.

نکات مهم: روند دادگاه معمولاً زمان برتر و پیچیده تر از اجرای ثبت است و ممکن است به جلسات متعدد و کارشناسی نیاز داشته باشد. شهادت شهود در اثبات اعسار یا فرار از دین توسط زوج می تواند نقش مهمی ایفا کند.

مقایسه جامع روش های مطالبه مهریه

جدول زیر به مقایسه دو روش اصلی مطالبه مهریه می پردازد تا بتوانید بر اساس شرایط خاص خود، بهترین و مؤثرترین گزینه را انتخاب کنید:

معیار	روش اداره اجرای ثبت	روش دادگاه خانواده
سرعت	معمولاً سریع تر (خصوصاً در توقیف اموال)	طولانی تر (به دلیل مراحل دادرسی و صدور حکم)
هزینه اولیه	کمتر (فقط هزینه صدور اجراییه دفترخانه)	بیشتر (۳.۵ درصد از مبلغ مهریه درخواستی)
هزینه نهایی	نیم عشر دولتی (۵ درصد) پس از وصول مهریه	هزینه های دادرسی، کارشناسی و اجرا
امکان توقیف فوری	بله، پس از صدور اجراییه و درخواست	بله، با درخواست تامین خواسته (پیش از ابلاغ)
امکان ممنوع الخروجی	بله، سریع تر و آسان تر	بله، پس از صدور حکم قطعی مهریه
نیاز به حکم دادگاه	خیر، برای اسناد رسمی نیاز نیست	بله، برای مطالبه مهریه و تقسیط آن
مراحل اقدام	دفترخانه ازدواج ← اداره اجرای ثبت	دفاتر خدمات قضایی ← دادگاه خانواده
پیچیدگی	معمولاً ساده تر	پیچیده تر و نیاز به دانش حقوقی بیشتر

عواقب به اجرا گذاشتن مهریه برای زوج و زوجه

تصمیم به مطالبه مهریه، هرچند یک حق قانونی و شرعی است، اما می تواند پیامدهای حقوقی، مالی و حتی روانی قابل توجهی برای هر دو طرف رابطه (زوج و زوجه) داشته باشد. آگاهی کامل از این عواقب، به اتخاذ تصمیمی آگاهانه و سنجیده کمک می کند.

عواقب برای زوج

مردی که مهریه او به اجرا گذاشته می شود، با پیامدهای حقوقی و مالی متعددی مواجه خواهد شد که می تواند زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد:

• توقیف اموال و دارایی ها: تمامی اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی، سهام) و غیرمنقول (مانند ملک و زمین) زوج، به جز موارد مستثنیات دین، می تواند توسط مراجع قضایی یا اداره ثبت توقیف شود. این توقیف می تواند تا زمان تسویه کامل مهریه ادامه یابد.
• ممنوع الخروجی: در صورت درخواست زوجه، و پس از صدور اجراییه (از طریق ثبت) یا حکم قطعی (از طریق دادگاه)، زوج می تواند ممنوع الخروج شود و تا زمان تسویه مهریه یا ارائه تضمین کافی، اجازه خروج قانونی از کشور را نخواهد داشت. این امر می تواند برای افرادی که شغل یا زندگی آن ها به سفرهای خارجی وابسته است، مشکلات جدی ایجاد کند.
• حکم جلب (محدودیت ۱۱۰ سکه): بر اساس قوانین فعلی جمهوری اسلامی ایران و بخشنامه های قوه قضاییه، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه از مهریه (یا معادل ریالی آن به نرخ روز) امکان صدور حکم جلب برای زوج در صورت عدم پرداخت وجود دارد. برای مازاد بر این مبلغ، حکم جلب صادر نمی شود و زوجه برای وصول آن باید اموال دیگری از زوج معرفی کند. بخشنامه جدید قوه قضاییه (مربوط به سال ۱۳۹۷) نیز به دادگاه ها تأکید کرده است که درخواست های تعدیل اقساط مهریه را خارج از نوبت و با توجه به وسع مالی واقعی زوج بررسی کنند تا از زندانی شدن بی مورد افراد و مشکلات اجتماعی ناشی از آن جلوگیری شود. این بخشنامه به قاضی اختیار می دهد تا با انعطاف پذیری بیشتری اقساط را تعیین کند.
• صدور حکم اعسار و تقسیط مهریه: در صورتی که زوج اثبات کند توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد (اعسار)، دادگاه حکم اعسار و تقسیط مهریه را صادر می کند. این امر می تواند منجر به پرداخت مهریه در اقساط طولانی مدت و بعضاً اندک شود که وصول کامل مهریه را برای زوجه به زمان زیادی موکول می کند.
• پیامدهای فرار از دین: اگر زوج به قصد فرار از پرداخت مهریه، اقدام به انتقال اموال خود به دیگران (مانند همسر دوم، بستگان یا دوستان) کند، این عمل می تواند جرم محسوب شده و مجازات هایی برای او در پی داشته باشد. زوجه می تواند با اثبات قصد فرار از دین، خواستار ابطال این معاملات شود.

عواقب برای زوجه

هرچند مطالبه مهریه حق مسلم زن است، اما این فرآیند می تواند برای او نیز چالش هایی ایجاد کند که باید از آن ها آگاه باشد:

• طولانی شدن روند پرونده و فرسایشی شدن آن: فرآیند توقیف اموال، رسیدگی در دادگاه، بررسی دادخواست اعسار زوج و مراحل اجرا، ممکن است زمان بر باشد و به خصوص در پرونده های پیچیده، سال ها به طول انجامد که می تواند برای زوجه فرسایشی باشد.
• نیاز به پیگیری مستمر و گاهی اوقات وکیل: زوجه باید پیگیر تمامی مراحل قانونی پرونده باشد. در بسیاری از موارد، برای حصول نتیجه مطلوب و پیشبرد صحیح پرونده، نیاز به همکاری با یک وکیل متخصص خواهد داشت که این خود مستلزم صرف هزینه حق الوکاله است.
• تأثیر بر روابط زناشویی و خانوادگی: مطالبه مهریه اغلب نشانه ای از اختلافات جدی و عمیق بین زوجین است و می تواند به سردی بیشتر روابط، قطع کامل ارتباطات خانوادگی و حتی بروز کینه ورزی ها منجر شود. این جنبه غیرحقوقی اما واقعی، در تصمیم گیری ها باید مورد توجه قرار گیرد.
• پرداخت هزینه های اولیه: در صورتی که زوجه درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را ندهد یا درخواست او مورد قبول واقع نشود، باید هزینه های اولیه (خصوصاً در روش دادگاه) را پرداخت کند. این موضوع برای زنانی که تمکن مالی کمی دارند، می تواند چالش برانگیز باشد.

محدودیت ۱۱۰ سکه در مهریه به این معنا نیست که مازاد آن ساقط می شود، بلکه تنها امکان جلب زوج برای مازاد بر این مقدار وجود ندارد. زن همچنان مالک تمام مهریه است و می تواند برای وصول آن، اموال دیگری از همسرش را معرفی و توقیف کند. این حق مالی پابرجاست.

نکات حقوقی حیاتی و کاربردی در مطالبه مهریه

برای پیمودن مسیر مطالبه مهریه با آگاهی کامل و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی و ناخواسته، توجه به برخی نکات حقوقی حیاتی و کاربردی ضروری است. این نکات می توانند به زوجه در اتخاذ تصمیمات صحیح و مؤثر کمک کنند:

• مستثنیات دین: طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، برخی اموال زوج تحت هیچ شرایطی قابل توقیف برای پرداخت مهریه یا سایر بدهی ها نیستند، حتی اگر بدهی او سنگین باشد. این اموال با هدف حفظ حداقل معیشت محکوم علیه و افراد تحت تکفل او تعیین شده اند. مستثنیات دین شامل موارد زیر است:
  • منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی باشد.
  • اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
  • آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
  • کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها.
  • وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است (مانند تاکسی برای راننده).
  • تلفن مورد نیاز مدیون.
  • مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
• فرار از دین: اگر زوج به قصد عدم پرداخت مهریه و تضییع حقوق زوجه، اموال خود را به نام اشخاص دیگر (مانانند همسر دوم، بستگان یا دوستان) منتقل کند، زوجه می تواند با اثبات صوری بودن معامله و قصد فرار از دین، خواستار ابطال آن معاملات شود. اثبات این موضوع، نیازمند شواهد و مستندات کافی است. درخواست تأمین خواسته پیش از ابلاغ دادخواست مهریه، یک راهکار مؤثر برای جلوگیری از این اتفاق است.
• ملاقات فرزند و مهریه: مطالبه مهریه هیچ ارتباط حقوقی با حق ملاقات فرزند ندارد و این دو، از یکدیگر مستقل هستند. حق ملاقات فرزند یک حق مسلم برای والدین است که به هیچ وجه تحت تأثیر پرونده مهریه قرار نمی گیرد و نه می توان آن را به مهریه مشروط کرد و نه با آن معاوضه نمود.
• قیمت سکه: ملاک محاسبه قیمت سکه در مهریه، نرخ روز آن در زمان وصول یا پرداخت مهریه است، نه در زمان به اجرا گذاشتن یا صدور حکم. این موضوع به منظور حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان و در برابر تورم در نظر گرفته شده است.
• محدودیت سقف ۱۴ سکه: در سال های اخیر شایعات و طرح هایی در خصوص محدودیت سقف مهریه به ۱۴ سکه مطرح شده است. لازم به ذکر است که این موضوع تاکنون به قانون تبدیل نشده و در حال حاضر هیچ محدودیت قانونی برای تعیین میزان مهریه در زمان عقد وجود ندارد. فقط همان محدودیت ۱۱۰ سکه برای حکم جلب پابرجاست.
• مطالبه همزمان نفقه و اجرت المثل: زوجه می تواند همزمان با مطالبه مهریه، برای دریافت نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت نیز دادخواست دهد. این مطالبات، حقوق مالی جداگانه ای هستند که به شرایط و قوانین خاص خود رسیدگی می شوند.
• نقش ضامن در مهریه: اگر در سند ازدواج، فردی به عنوان ضامن پرداخت مهریه قید شده باشد (مانند پدر زوج)، زوجه می تواند در صورت عدم پرداخت توسط زوج، مهریه خود را از ضامن نیز مطالبه کند. این ضمانت می تواند به صورت تضامنی نیز باشد که در این صورت، زوجه حق دارد برای وصول طلب خود، به هر یک از زوج یا ضامن مراجعه نماید.

در ادامه، به برخی از سناریوهای رایج و سوالات پر تکرار در خصوص اجرا گذاشتن مهریه پاسخ داده می شود تا ابهامات احتمالی برطرف گردد.

آیا می توان مهریه را بدون طلاق اجرا گذاشت؟

بله، مهریه حق قانونی و شرعی زن است و او می تواند در هر زمان از زندگی مشترک، حتی بدون درخواست طلاق، اقدام به مطالبه و به اجرا گذاشتن آن کند. این حق به محض جاری شدن عقد نکاح برای زوجه ایجاد می شود و ارتباطی به وقوع طلاق یا حتی شروع زندگی زناشویی ندارد.

اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد، تکلیف مهریه چیست؟

در صورتی که زوج هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد و توانایی پرداخت یکجای مهریه را نیز اثبات کند، دادگاه حکم اعسار او را صادر و مهریه را به صورت اقساط طولانی مدت (متناسب با توان مالی او) تعیین می کند. در این حالت، امکان جلب نیز (با رعایت سقف ۱۱۰ سکه) وجود دارد، اما برای مازاد بر آن، تنها در صورت کشف مال، مهریه قابل وصول است.

مهریه در دوران عقد و باکره بودن زن چگونه محاسبه می شود؟

اگر زن در دوران عقد باکره باشد و طلاق صورت گیرد، مهریه او نصف می شود. اما اگر زن باکره نباشد، مهریه کامل به او تعلق می گیرد. در هر صورت، حق مطالبه مهریه از ابتدای عقد وجود دارد.

آیا می توان مهریه را بعد از سال ها دوباره اجرا گذاشت؟

بله، تا زمانی که مهریه به طور کامل پرداخت نشده یا زن آن را به طور کامل ابراء (بخشیده) نکرده باشد، حق مطالبه و اجرای آن، حتی پس از سال ها، برای او محفوظ است و با گذشت زمان، این حق ساقط نمی شود.

اگر زوج در خارج از کشور باشد، چگونه مهریه را مطالبه کنم؟

در این حالت، مطالبه مهریه پیچیدگی بیشتری دارد. اگر زوج در ایران اموالی داشته باشد، می توان از طریق دادگاه خانواده (یا اداره ثبت در صورت امکان) اقدام به توقیف آن اموال کرد. در غیر این صورت، از طریق کنسولگری ایران در کشور محل اقامت زوج یا ارائه وکالت به وکیل در آن کشور، می توان اقدام به طرح دعوا و پیگیری نمود. این فرآیند معمولاً زمان بر و پرهزینه است.

تکلیف مهریه در صورت فوت زوج چیست؟

در صورت فوت زوج، مهریه به عنوان یک دین ممتاز بر عهده ورثه او قرار می گیرد. زوجه می تواند مهریه خود را از ماترک (اموال به جای مانده) زوج متوفی مطالبه کند، پیش از آنکه اموال بین ورثه تقسیم شود و حتی در تقسیم ارث، مهریه بر سایر بدهی ها اولویت دارد (به جز هزینه های کفن و دفن).

آیا می توان بخشی از مهریه را از طریق ثبت و بخشی دیگر را از طریق دادگاه مطالبه کرد؟

بله، این امکان وجود دارد. زوجه می تواند برای بخشی از مهریه (مثلاً به میزان ۱۱۰ سکه) از طریق اداره ثبت اقدام کند و در صورت عدم وصول کامل، برای باقیمانده مهریه یا در مواردی که اموالی یافت نشود و گواهی از ثبت دریافت شود، از طریق دادگاه خانواده پیگیری نماید. این کار باید با هماهنگی و مشاوره حقوقی انجام شود تا مراحل به درستی پیش برود و منجر به تضییع حقوق نشود.

برای مطالبه مهریه، آگاهی از تمامی جوانب قانونی و انتخاب بهترین مسیر، متناسب با شرایط مالی زوج و اهداف زوجه، حیاتی است. مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند این فرآیند را تسهیل کند و از بروز اشتباهات جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه، هرچند به عنوان یک حق قانونی و شرعی برای زن شناخته شده است، اما فرآیندی حقوقی است که نیازمند آگاهی کامل از مراحل، مدارک و پیامدهای آن است. انتخاب مسیر صحیح، چه از طریق اداره اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، می تواند تأثیر بسزایی در سرعت و موفقیت پرونده داشته باشد. با توجه به پیچیدگی های حقوقی، از جمله تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، تغییرات بخشنامه های قضایی (مانند امکان مراجعه مستقیم به دادگاه بدون گواهی ثبت برای اسناد رسمی) و همچنین لزوم شناخت دقیق از دارایی های زوج و مستثنیات دین، برنامه ریزی دقیق و اقدام به موقع، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

برای زنانی که قصد به اجرا گذاشتن مهریه خود را دارند، توصیه می شود با در نظر گرفتن تمامی جوانب، تصمیم منطقی و آگاهانه بگیرند. در نهایت، در پرونده های پیچیده تر، یا در صورت عدم آگاهی کافی از مسائل حقوقی، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده می تواند راهگشا باشد و به شما کمک کند تا با اطمینان خاطر بیشتری، حقوق قانونی خود را مطالبه و استیفا نمایید و از هدر رفت زمان و انرژی جلوگیری کنید.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه دعاوی خانواده و مهریه، می توانید با وکلای مجرب ما تماس بگیرید و از راهنمایی های آنان بهره مند شوید.