هزینه نیم عشر اجرایی
هزینه نیم عشر اجرایی، که گاهی با عنوان نیم عشر دولتی نیز شناخته می شود، مبلغی معادل یک بیستم (۵ درصد) از ارزش مالی پرونده محکوم به است که توسط دولت برای پوشش هزینه های اجرایی احکام قضایی یا اسناد لازم الاجرا دریافت می گردد. این مبلغ پس از قطعیت حکم و درخواست اجرای آن، از سوی واحد اجرای احکام از محکوم علیه مطالبه می شود. آشنایی دقیق با نحوه محاسبه، زمان پرداخت و شرایط معافیت از این هزینه برای تمامی افراد درگیر در پرونده های حقوقی و ثبتی ضروری است.
عدم آگاهی از جزئیات مربوط به نیم عشر اجرایی می تواند منجر به سردرگمی، تحمیل هزینه های اضافی، و حتی بروز مشکلات حقوقی پیچیده تر شود. این مقاله با هدف ارائه یک منبع جامع و کاربردی، به بررسی تمامی ابعاد این موضوع می پردازد. از تعریف دقیق و مبانی قانونی گرفته تا چگونگی محاسبه آن در سناریوهای مختلف، شرایط معافیت یا تخفیف، و پاسخ به پرسش های رایج، تمامی نکات کلیدی به تفصیل شرح داده خواهد شد. همچنین، یک ابزار محاسبه آنلاین دقیق برای تسهیل فرآیند برآورد این هزینه در اختیار شما قرار می گیرد تا با اطمینان بیشتری بتوانید پرونده های مالی خود را مدیریت کنید.
مفهوم نیم عشر اجرایی (دولتی): تعاریف و مبانی حقوقی
در نظام حقوقی ایران، هنگامی که حکمی از دادگاه صادر می شود و نیاز به اجرا دارد یا سندی لازم الاجرا (مانند چک، سفته، یا اسناد رهنی) از طریق مراجع قانونی به اجرا گذاشته می شود، دولت مبلغی را به عنوان هزینه اجرایی دریافت می کند. این مبلغ که به آن نیم عشر اجرایی یا نیم عشر دولتی گفته می شود، در واقع بهای خدمات دستگاه قضایی و ثبت برای تضمین اجرای صحیح و قانونی حکم یا سند است. ریشه کلمه عشر به معنای یک دهم است و نیم عشر به نصف آن، یعنی یک بیستم یا پنج درصد اشاره دارد. این اصطلاحات عملاً مترادف و یکسان بوده و به یک نوع هزینه واحد اشاره دارند.
تفاوت و تشابه نیم عشر اجرایی و نیم عشر دولتی
بسیاری از افراد در مواجهه با اصطلاحات نیم عشر اجرایی و نیم عشر دولتی دچار ابهام می شوند و این سوال برایشان پیش می آید که آیا این دو عبارت به دو مفهوم متفاوت اشاره دارند؟ در حقیقت، این دو اصطلاح در متون قانونی و عرف قضایی به یک معنی به کار می روند و هیچ تفاوت ماهیتی بین آن ها وجود ندارد. هر دو به همان پنج درصد از مبلغ محکوم به اشاره دارند که به عنوان حق الاجرا توسط دولت دریافت می شود. اصطلاح نیم عشر دولتی بیشتر بر ماهیت دولتی بودن این دریافت تأکید دارد، در حالی که نیم عشر اجرایی به فرآیند اجرایی حکم یا سند اشاره می کند. بنابراین، در طول این مقاله و در رویه های قضایی، این دو عبارت به صورت متقابل و به یک مفهوم واحد استفاده می شوند.
مستندات قانونی دریافت نیم عشر
مبنای قانونی دریافت نیم عشر اجرایی، در قوانین مختلفی از جمله قانون اجرای احکام مدنی و قانون ثبت اسناد و املاک کشور، ریشه دارد. این قوانین به صراحت چگونگی، میزان و مسئولیت پرداخت این هزینه را تعیین می کنند. آگاهی از مواد قانونی مربوطه برای هر دو طرف دعوا (محکوم علیه و محکوم له) از اهمیت بالایی برخوردار است.
- ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی: این ماده بیان می دارد که حق اجراء پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اجراییه مطالبه می شود. همچنین، اگر طرفین ظرف این ده روز سازش کرده یا ترتیبی برای پرداخت بدهند، نصف حق اجراء دریافت خواهد شد. در صورتی که مبلغ محکوم به بیست هزار ریال یا کمتر باشد، حق اجراء به آن تعلق نمی گیرد.
- ماده ۱۸۱ قانون ثبت اسناد و املاک: این ماده به صراحت اشاره دارد که حق اجرا نیم عشر است و از کسی که اجرائیه علیه اوست اخذ خواهد شد مگر اینکه داین، بدون حق، تقاضای اجرا نموده باشد که در این صورت، نسبت به آن قسمتی که داین حق نداشته از خود او مأخوذ می گردد. این ماده تأکید می کند که اصل بر عهده محکوم علیه است.
- ماده ۱۲۳ آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی: این ماده و تبصره های آن نیز جزئیات بیشتری در خصوص زمان پرداخت و موارد معافیت یا تخفیف از نیم عشر اجرایی ارائه می دهند که در بخش های بعدی به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.
این مواد قانونی چهارچوب اصلی برای درک و اعمال مقررات مربوط به نیم عشر اجرایی را فراهم می آورند و نقش کلیدی در تعیین میزان و نحوه پرداخت این هزینه دارند.
مبنای قانونی دریافت نیم عشر اجرایی در قوانین مختلفی از جمله ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی و ماده ۱۸۱ قانون ثبت اسناد و املاک ریشه دارد.
چگونگی محاسبه نیم عشر اجرایی: ابزار آنلاین و روش گام به گام
محاسبه دقیق نیم عشر اجرایی یکی از دغدغه های اصلی افرادی است که با پرونده های حقوقی و اجرایی سر و کار دارند. این بخش به شما کمک می کند تا با فرمول دقیق و اجزای تشکیل دهنده مبلغ محکوم به آشنا شوید و با استفاده از ابزار محاسبه آنلاین، به سادگی این هزینه را برآورد کنید.
ابزار محاسبه آنلاین نیم عشر
برای تسهیل فرآیند محاسبه، یک ابزار آنلاین اختصاصی در دسترس شما قرار گرفته است. کافی است مبلغ محکوم به را (شامل اصل طلب و خسارات متعلقه) در کادر مربوطه وارد کرده و دکمه محاسبه را کلیک کنید تا مبلغ دقیق نیم عشر به ریال و تومان نمایش داده شود.
[ کادر ابزار محاسبه آنلاین نیم عشر ]
| فیلد ورودی | مقدار |
|---|---|
| مبلغ محکوم به (ریال) شامل اصل طلب و خسارات | |
|
نتایج محاسبه: مبلغ محکوم به: 0 ریال نیم عشر دولتی (5%): 0 ریال مبلغ نیم عشر به تومان: 0 تومان مبلغ به حروف (تومان): |
|
اجزای تشکیل دهنده مبلغ محکوم به در محاسبه نیم عشر
برای محاسبه صحیح نیم عشر اجرایی، ابتدا باید مبلغ دقیق محکوم به را تعیین کرد. مبلغ محکوم به فقط شامل اصل خواسته نیست، بلکه چندین جزء دیگر را نیز در بر می گیرد. این اجزا عبارتند از:
- اصل مبلغ خواسته یا بدهی: این شامل مبلغ اصلی است که در حکم دادگاه یا سند لازم الاجرا قید شده و فرد به پرداخت آن محکوم شده است.
- خسارت تأخیر تأدیه: در بسیاری از پرونده های مالی، علاوه بر اصل بدهی، خسارت تأخیر تأدیه نیز از زمان سررسید تا تاریخ صدور اجراییه محاسبه و به مبلغ محکوم به اضافه می شود. این خسارت بر اساس نرخ شاخص تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی تعیین می گردد.
- حق الوکاله (در موارد خاص): اگر حق الوکاله وکیل در متن سند رسمی قید شده باشد یا بر اساس رأی دادگاه جزو مدلول حکم باشد و اجراییه برای آن صادر شده باشد، این مبلغ نیز به جمع کل محکوم به اضافه می شود و نیم عشر به آن تعلق می گیرد.
مجموع این سه جزء، مبلغ کل محکوم به را تشکیل می دهد که مبنای محاسبه نیم عشر اجرایی قرار می گیرد. فرمول کلی محاسبه به این صورت است: (مبلغ کل محکوم به) × ۰.۰۵.
مثال های عملی از محاسبه نیم عشر
برای روشن تر شدن چگونگی محاسبه نیم عشر، به چند مثال عملی توجه کنید:
-
مثال ۱ (پرونده مالی ساده):
فرض کنید فردی به پرداخت ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیون تومان) اصل بدهی و ۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال (دویست هزار تومان) خسارت تأخیر تأدیه محکوم شده است. مبلغ کل محکوم به برابر با ۱۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال خواهد بود. نیم عشر اجرایی آن برابر است با: ۱۲,۰۰۰,۰۰۰ × ۰.۰۵ = ۶۰۰,۰۰۰ ریال (شصت هزار تومان).
-
مثال ۲ (پرونده مهریه سکه):
در پرونده مهریه، اگر حکم به پرداخت ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی صادر شده باشد و قیمت روز هر سکه ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد (معادل ۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان)، مبلغ ریالی مهریه برابر است با ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (چهارصد میلیون تومان). نیم عشر اجرایی آن برابر است با: ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۰.۰۵ = ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (بیست میلیون تومان).
توجه داشته باشید که در مهریه سکه، نیم عشر به صورت یک بیستم تعداد سکه نیز قابل محاسبه است. یعنی ۱/۲۰ از ۱۰۰ سکه = ۵ سکه. که در نهایت معادل ریالی آن محاسبه و پرداخت می شود.
-
مثال ۳ (پرونده با حق الوکاله):
فردی به پرداخت ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اصل بدهی، ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال خسارت تأخیر تأدیه و ۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال حق الوکاله (مطابق سند) محکوم شده است. مبلغ کل محکوم به: ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۳,۰۰۰,۰۰۰ = ۶۳,۰۰۰,۰۰۰ ریال. نیم عشر اجرایی: ۶۳,۰۰۰,۰۰۰ × ۰.۰۵ = ۳,۱۵۰,۰۰۰ ریال (سیصد و پانزده هزار تومان).
این مثال ها نشان می دهند که محاسبه نیم عشر اجرایی نیازمند در نظر گرفتن تمامی اجزای مالی محکوم به است و صرفاً به اصل خواسته محدود نمی شود.
مسئولیت و زمان بندی پرداخت نیم عشر اجرایی
درک دقیق اینکه چه کسی و در چه زمانی باید نیم عشر اجرایی را بپردازد، از جمله مهمترین جنبه های این بحث است. مسئولیت و زمان بندی پرداخت این هزینه دارای قواعد مشخصی است که عدم آگاهی از آن ها می تواند منجر به سردرگمی و تحمیل هزینه های ناخواسته شود.
مسئول پرداخت نیم عشر: محکوم علیه، محکوم له یا شخص ثالث؟
قاعده کلی: بر اساس ماده ۱۸۱ قانون ثبت و رویه قضایی، پرداخت نیم عشر اجرایی اصولاً بر عهده محکوم علیه (بدهکار) است. این یعنی فردی که حکم به ضرر او صادر شده و موظف به اجرای آن است، باید این هزینه را نیز بپردازد.
استثنائات و موارد خاص:
- پرونده های مهریه: در برخی موارد مهریه، ممکن است در ابتدا زن (محکوم له) برای پیگیری و اجرای حکم، ملزم به پرداخت نیم عشر شود. با این حال، این مبلغ یک دین قطعی بر عهده مرد (محکوم علیه) محسوب می شود و زن می تواند پس از اجرای حکم و دریافت مهریه، این مبلغ را از مرد استرداد کند.
- مزایده اموال: در صورتی که اجرای حکم از طریق مزایده اموال صورت گیرد، نیم عشر اجرایی به طور معمول از محل فروش مال و از سهم برنده مزایده (خریدار) کسر و به حساب دولت واریز می شود. به بیان دیگر، برنده مزایده باید علاوه بر قیمت خرید، نیم عشر را نیز بپردازد.
- درخواست اجرای بدون حق: همانطور که در ماده ۱۸۱ قانون ثبت ذکر شده، اگر داین (طلبکار) بدون حق، تقاضای اجرا نموده باشد، نسبت به آن قسمت که حق نداشته، نیم عشر از خود او اخذ می گردد.
بنابراین، در حالی که اصل بر عهده محکوم علیه است، شرایط خاص هر پرونده می تواند مسئولیت پرداخت را به طور موقت یا دائمی تغییر دهد.
مراحل و زمان های تعلق نیم عشر
زمان دقیق پرداخت نیم عشر اجرایی نیز دارای مراحل و شرایط مشخصی است که می تواند بر میزان تعلق این هزینه تأثیر بگذارد. آگاهی از این زمان بندی برای مدیریت هزینه ها بسیار حیاتی است.
- قبل از ابلاغ اجراییه: در صورتی که قبل از صدور و ابلاغ اجراییه، طرفین به هر دلیلی (مانند سازش یا پرداخت بدهی) توافق کنند، هیچ مبلغی بابت نیم عشر اجرایی تعلق نمی گیرد.
-
پس از ابلاغ اجراییه و در مهلت ۱۰ روزه (ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی):
- اگر محکوم علیه ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجراییه، بدهی خود را به طور کامل پرداخت کند یا با محکوم له سازش نماید، از پرداخت کامل نیم عشر معاف می شود.
- اگر طرفین در این مهلت ۱۰ روزه به سازش رسیده و ترتیبی برای پرداخت بدهی بین خودشان مقرر کنند، نصف نیم عشر (۲.۵ درصد) دریافت خواهد شد.
- پس از انقضای ۱۰ روز و تا قبل از مزایده: در صورتی که مهلت ۱۰ روزه منقضی شود و محکوم علیه اقدام به پرداخت بدهی نکرده باشد، نیم عشر کامل (۵ درصد) به او تعلق می گیرد.
- قبل از تنظیم و امضای صورت مجلس مزایده: بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۲۳ آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی، چنانچه بدهکار قبل از تنظیم و امضای صورت مجلس مزایده تمام بدهی خود را پرداخت نماید، نیم عشر اجرایی به ربع عشر (۰.۲۵ درصد) تبدیل می شود. این یک تخفیف قابل توجه است.
- پس از برگزاری و تأیید مزایده: در صورتی که مزایده برگزار و صورت مجلس آن تأیید شود، علاوه بر نیم عشر کامل (۵ درصد)، حق مزایده نیز به آن اضافه می شود که برای اموال منقول ۶ درصد و برای اموال غیرمنقول ۴ درصد است.
جدول زیر به صورت خلاصه زمان بندی و درصد تعلق نیم عشر را نمایش می دهد:
| زمان اقدام | وضعیت تعلق نیم عشر | درصد تعلق |
|---|---|---|
| قبل از ابلاغ اجراییه | عدم تعلق | ۰٪ |
| پس از ابلاغ و در مهلت ۱۰ روزه (سازش یا پرداخت کامل) | معافیت کامل / نصف نیم عشر (در صورت توافق) | ۰٪ / ۲.۵٪ |
| پس از انقضای ۱۰ روز تا قبل از مزایده | نیم عشر کامل | ۵٪ |
| قبل از تنظیم و امضای صورت مجلس مزایده | ربع عشر | ۰.۲۵٪ |
| پس از برگزاری و تأیید مزایده | نیم عشر کامل + حق مزایده | ۵٪ + (۴٪ یا ۶٪) |
آگاهی از این زمان بندی می تواند به محکوم علیه این امکان را بدهد که با اقدام به موقع، هزینه های خود را به حداقل برساند.
موارد خاص و سناریوهای رایج نیم عشر
در عمل، پرونده های حقوقی تنوع بسیاری دارند و هر یک می توانند شرایط خاص خود را در زمینه نیم عشر اجرایی ایجاد کنند. این بخش به بررسی رایج ترین سناریوها می پردازد تا دید جامع تری از چگونگی اعمال این هزینه در موقعیت های متفاوت ارائه شود.
نیم عشر در پرونده های مهریه (سکه و وجه نقد)
پرونده های مهریه یکی از پر تعدادترین دعاوی در محاکم قضایی هستند و نیم عشر اجرایی در این موارد دارای پیچیدگی های خاص خود است:
- مهریه بر مبنای سکه: اگر مهریه به تعداد سکه (مثلاً ۱۱۰ سکه بهار آزادی) تعیین شده باشد، نیم عشر اجرایی نیز بر مبنای ارزش ریالی روز سکه ها محاسبه می شود. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد، نیم عشر معادل یک بیستم از تعداد سکه ها، یعنی ۵ سکه خواهد بود که ارزش ریالی آن در زمان اجرای حکم ملاک قرار می گیرد.
- مهریه وجه نقد: اگر مهریه به صورت مبلغ مشخصی وجه نقد (مثلاً ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال) تعیین شده باشد، نیم عشر مستقیماً بر اساس ۵ درصد از این مبلغ محاسبه می شود.
- مسئولیت پرداخت اولیه: همانطور که پیشتر اشاره شد، در پرونده های مهریه، زن (محکوم له) ممکن است در ابتدا برای پیگیری اجرای حکم، ملزم به پرداخت نیم عشر شود. این امر به دلیل این است که اجرای احکام، هزینه های اولیه را از متقاضی (زن) دریافت می کند. با این حال، این مبلغ به عنوان بدهی مرد (محکوم علیه) تلقی شده و در مراحل بعدی از اموال یا طلب مرد وصول و به زن مسترد می گردد. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد و نیاز به پیگیری حقوقی دارد.
اعسار از پرداخت نیم عشر: شرایط و فرآیند
گاه پیش می آید که محکوم علیه توان مالی برای پرداخت نیم عشر اجرایی را ندارد. در چنین شرایطی، قانون راهکاری تحت عنوان اعسار از پرداخت نیم عشر پیش بینی کرده است.
- تعریف اعسار: اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت بدهی های خود است، که در اینجا شامل نیم عشر اجرایی می شود. هر محکوم علیهی که توانایی مالی لازم برای پرداخت این هزینه را ندارد، می تواند درخواست اعسار دهد.
-
مدارک مورد نیاز: برای درخواست اعسار، فرد باید مدارکی دال بر عدم تمکن مالی خود ارائه دهد. این مدارک معمولاً شامل:
- فهرست کامل اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول)
- صورت حساب بانکی
- استشهادیه شهود: معمولاً دو شاهد که از وضعیت مالی فرد اطلاع کافی دارند و عدم تمکن وی را تأیید می کنند.
-
مراحل گام به گام:
- ارائه دادخواست اعسار: از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
- تعیین شعبه و تاریخ رسیدگی: دادگاه به این دادخواست رسیدگی می کند.
- حضور در دادگاه: محکوم علیه و شهودش باید در جلسه دادگاه حاضر شوند.
- صدور رأی: قاضی پس از بررسی مدارک و اظهارات شهود، در خصوص درخواست اعسار رأی صادر می کند.
- نقش اعسار در رفع دستور جلب: در صورت عدم پرداخت نیم عشر، قاضی می تواند دستور جلب محکوم علیه را صادر کند. درخواست اعسار و تأیید آن، می تواند منجر به توقف موقت یا لغو دستور جلب شود و به فرد فرصت دهد تا با تعیین تکلیف پرونده اعسار، راهکار مناسبی برای پرداخت یا تقسیط پیدا کند.
راهکارهای قانونی برای تخفیف و معافیت از نیم عشر
علاوه بر اعسار، راه های دیگری نیز برای کاهش یا معافیت از پرداخت نیم عشر اجرایی وجود دارد که به شرح زیر است:
- سازش یا پرداخت کامل ظرف ۱۰ روز: مهم ترین راهکار، پرداخت کامل بدهی یا سازش با طرف مقابل ظرف ۱۰ روز پس از ابلاغ اجراییه است. در این صورت، همانطور که در ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی آمده، محکوم علیه از پرداخت کامل نیم عشر معاف یا مشمول نصف آن (۲.۵ درصد) می شود.
- پرداخت قبل از تنظیم صورت جلسه مزایده (ربع عشر): اگر اجرای حکم از طریق مزایده اموال باشد و محکوم علیه قبل از تنظیم و امضای صورت جلسه مزایده تمام بدهی خود را پرداخت کند، نیم عشر اجرایی به ربع عشر (۰.۲۵ درصد) تقلیل می یابد که یک تخفیف قابل توجه است.
- مبالغ کم: بر اساس تبصره ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی، اگر مبلغ محکوم به ۲۰,۰۰۰ ریال (دو هزار تومان) یا کمتر باشد، حق اجراء به آن تعلق نمی گیرد.
تقسیط نیم عشر: آیا امکان پذیر است؟
بسیاری از محکوم علیه ها این سوال را دارند که آیا می توان نیم عشر اجرایی را به صورت قسطی پرداخت کرد؟ پاسخ مثبت است. همانند اصل بدهی که در صورت اعسار می تواند تقسیط شود (مانند تقسیط مهریه)، نیم عشر اجرایی نیز قابلیت تقسیط دارد. برای این منظور، محکوم علیه باید دادخواست اعسار از پرداخت نیم عشر را به دادگاه ارائه دهد. پس از بررسی و احراز اعسار، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مبلغ نیم عشر صادر کند. این امکان به خصوص در مبالغ بالای نیم عشر، به محکوم علیه کمک می کند تا بدون فشار مالی شدید، تعهد قانونی خود را انجام دهد.
نیم عشر در سایر دعاوی مالی (چک، سفته، وام، ارث)
نیم عشر اجرایی فقط به مهریه محدود نمی شود و در سایر دعاوی و اسناد مالی نیز کاربرد دارد:
- چک و سفته: در صورتی که چک یا سفته برگشت خورده و از طریق اجرای ثبت یا دادگاه پیگیری شود، نیم عشر اجرایی بر اساس مبلغ چک یا سفته به علاوه خسارت تأخیر تأدیه محاسبه می شود.
- وام های بانکی: اگر فردی در بازپرداخت وام بانکی خود نکول کرده و بانک اقدام به صدور اجراییه برای وصول مطالبات کند، نیم عشر اجرایی بر اساس مجموع اصل وام، سود و جرائم تأخیر تأدیه محاسبه می شود.
- ارث (مزایده اموال ورثه): در مواردی که اموال متوفی برای تقسیم ترکه یا پرداخت دیون از طریق مزایده به فروش می رسد، نیم عشر اجرایی بر اساس مبلغ فروش مال در مزایده محاسبه می گردد. مسئولیت پرداخت آن نیز معمولاً بر عهده برنده مزایده (خریدار) است، مگر اینکه ترتیبات دیگری در نظر گرفته شود.
در تمامی این موارد، اصل محاسبه نیم عشر ثابت (۵ درصد از مبلغ محکوم به) است، اما جزئیات مربوط به تعیین مبلغ محکوم به و شرایط خاص پرونده می تواند متفاوت باشد.
در پرونده های مهریه سکه، نیم عشر اجرایی به صورت یک بیستم تعداد سکه ها محاسبه می شود و در نهایت مرد مسئول پرداخت آن است، حتی اگر زن در ابتدا آن را پرداخت کرده باشد.
سوالات متداول (FAQ)
در این بخش به برخی از پرسش های متداول و ابهامات رایج در مورد نیم عشر اجرایی پاسخ می دهیم تا اطلاعات شما در این زمینه کامل تر شود.
نیم عشر دولتی و نیم عشر اجرایی دقیقاً چه تفاوتی با هم دارند؟
هیچ تفاوت ماهوی و عملی بین نیم عشر دولتی و نیم عشر اجرایی وجود ندارد. هر دو اصطلاح به یک مفهوم اشاره دارند و آن مبلغی معادل پنج درصد (یک بیستم) از ارزش محکوم به است که توسط دولت بابت هزینه های اجرای حکم یا سند دریافت می شود. تفاوت فقط در کلام است و در عمل هر دو به یک نوع هزینه اشاره دارند.
آیا اگر نیم عشر را نپردازم، دستور جلب صادر می شود؟
بله، عدم پرداخت نیم عشر اجرایی می تواند منجر به صدور دستور جلب برای محکوم علیه شود. نیم عشر یک دین قانونی است که در صورت عدم پرداخت و عدم ارائه درخواست اعسار یا عدم تأیید آن، می تواند عواقب حقوقی از جمله جلب را در پی داشته باشد. با این حال، با ثبت دادخواست اعسار و احراز ناتوانی مالی، می توان از دستور جلب جلوگیری کرد یا آن را لغو نمود.
ربع عشر چیست و چه زمانی باید آن را بپردازیم؟
ربع عشر به معنای یک چهارم از نیم عشر است، یعنی ۰.۲۵ درصد از مبلغ محکوم به. این تخفیف ویژه زمانی به محکوم علیه تعلق می گیرد که وی تمامی بدهی خود را (شامل اصل خواسته و خسارات) قبل از تنظیم و امضای صورت جلسه مزایده پرداخت کند. این ماده تشویقی برای تسویه سریع بدهی پیش از مراحل پایانی و پیچیده مزایده است.
اگر قبل از دادگاه با طرف مقابل سازش کنم، باز هم باید نیم عشر بدهم؟
خیر، اگر قبل از صدور و ابلاغ اجراییه، با طرف مقابل سازش کنید و اختلافات خود را حل و فصل نمایید، هیچ مبلغی بابت نیم عشر اجرایی تعلق نمی گیرد. نیم عشر پس از ابلاغ اجراییه و عدم پرداخت در مهلت قانونی، به پرونده تعلق می گیرد. حتی اگر سازش پس از ابلاغ اجراییه و در مهلت ۱۰ روزه صورت گیرد، مشمول نصف نیم عشر خواهید شد.
در صورتی که سندم در رهن بانک بوده و آن را آزاد کرده ام، آیا باید نیم عشر بپردازم؟
اگر سند شما در رهن بانک بوده و شما بدهی خود را به طور کامل با بانک تسویه کرده و سند را فک رهن کرده اید، به طور کلی دیگر نیازی به پرداخت نیم عشر اجرایی (به دلیل فک رهن) نخواهید داشت. نیم عشر زمانی تعلق می گیرد که پرونده اجرایی برای وصول مطالبات از طریق دادگاه یا اجرای ثبت تشکیل شده و مراحل ابلاغ و اجرا طی شده باشد. اگر پرونده اجرایی به این مرحله نرسیده و شما مستقیماً با بانک تسویه کرده اید، نیم عشر مطالبه نخواهد شد.
در مزایده اموال ورثه، چه کسی مسئول پرداخت نیم عشر است؟
در مزایده اموال ورثه (مثلاً برای تقسیم ترکه یا پرداخت دیون متوفی)، مسئولیت پرداخت نیم عشر اجرایی اصولاً بر عهده برنده مزایده (خریدار) است. این یعنی خریدار مال در مزایده، علاوه بر مبلغ خرید، باید نیم عشر را نیز به حساب دولت واریز کند. این هزینه از مبلغ فروش مال کسر نمی شود، بلکه به مبلغ خرید اضافه می گردد.
آیا برای مبالغ خیلی کم هم نیم عشر تعلق می گیرد؟
خیر، طبق ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی، اگر مبلغ محکوم به (شامل اصل خواسته و خسارات) ۲۰,۰۰۰ ریال (معادل دو هزار تومان) یا کمتر باشد، حق اجراء (نیم عشر) به آن تعلق نمی گیرد. این استثنا برای جلوگیری از تحمیل هزینه های اجرایی برای مبالغ ناچیز وضع شده است.
در صورت عدم پرداخت نیم عشر اجرایی، قاضی می تواند دستور جلب محکوم علیه را صادر کند، مگر اینکه فرد درخواست اعسار از پرداخت این مبلغ را ارائه و آن را اثبات نماید.
نتیجه گیری
درک صحیح از مفهوم، مبانی قانونی، نحوه محاسبه و شرایط پرداخت هزینه نیم عشر اجرایی (یا نیم عشر دولتی) برای هر فردی که درگیر پرونده های حقوقی و اجرایی است، از اهمیت بالایی برخوردار است. این هزینه که معادل پنج درصد از مبلغ محکوم به است، نقش مهمی در فرآیند اجرای احکام قضایی و اسناد لازم الاجرا ایفا می کند. آگاهی از جزئیات مربوط به زمان بندی پرداخت، مسئولیت ها، و راهکارهای قانونی برای معافیت، تخفیف یا تقسیط این مبلغ، می تواند به افراد کمک کند تا با اطمینان خاطر بیشتری در مراجع قضایی حاضر شده و از تحمیل هزینه های ناخواسته یا مواجهه با مشکلات حقوقی بیشتر جلوگیری کنند.
استفاده از ابزارهای محاسبه آنلاین و مشاوره با متخصصین حقوقی می تواند فرآیند فهم و مدیریت این هزینه ها را به میزان قابل توجهی ساده تر کند. با توجه به پیچیدگی های گاه به گاه رویه های اجرایی و تفاوت های احتمالی در تفسیر قوانین در شعب مختلف، همواره توصیه می شود در موارد خاص و پرونده های با ارزش مالی بالا، از مشاوره وکلای متخصص بهره مند شوید تا از تمامی حقوق و امتیازات قانونی خود آگاه گردید و بهترین تصمیمات را اتخاذ کنید.