موقع طلاق چقدر مهریه تعلق میگیرد؟

میزان مهریه ای که هنگام طلاق به زن تعلق می گیرد، به عوامل متعددی از جمله نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، نوع طلاق (توافقی، از طرف زن، از طرف مرد) و وضعیت مالی زوج بستگی دارد. در قانون ایران، مهریه حق قانونی زن است که به محض جاری شدن عقد نکاح به ملکیت او درمی آید و قابل مطالبه است، اما نحوه و میزان وصول آن در شرایط طلاق تابع قواعد خاصی است.

این موضوع یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل حقوقی در دعاوی خانواده به شمار می رود که ابهامات فراوانی را برای زوجین درگیر در فرآیند طلاق ایجاد می کند. درک دقیق مبانی قانونی، رویه های قضایی و تفاوت های انواع مهریه برای هر دو طرف، یعنی زوجه که متقاضی مهریه است و زوج که مکلف به پرداخت آن است، ضروری است. این آگاهی به آن ها کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه و تصمیماتی آگاهانه، حقوق و تعهدات خود را درک کرده و از بروز مشکلات و سردرگمی های بیشتر جلوگیری کنند.

آشنایی با مبانی حقوقی مهریه و انواع آن

مهریه، که در اصطلاح فقهی «صداق» نیز نامیده می شود، یکی از حقوق مالی مهم زن در عقد نکاح است. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به خصوص ماده ۱۰۸۲، بر این حق تأکید دارد که به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد. این حق، نه تنها یک تعهد مالی بر عهده مرد، بلکه پشتوانه ای برای زن در زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود.

ماهیت حقوقی مهریه به عنوان یک دین ممتاز، به زن اجازه می دهد تا در هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. این مطالبه می تواند در طول زندگی مشترک، قبل از طلاق، یا حتی پس از طلاق صورت گیرد. اعتبار و قدرت اجرایی مهریه، آن را از سایر دیون متمایز می کند و به زن جایگاه حقوقی ویژه ای در مطالبه این حق می دهد.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به معنای مهریه ای است که زن هر زمان اراده کند، می تواند آن را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. در این نوع مهریه، فرض بر این است که مرد توانایی پرداخت مهریه را دارد و بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده اوست. مطالبه این نوع مهریه می تواند از طریق اداره اجرای ثبت یا دادگاه خانواده صورت گیرد. اگر مرد در قبال مهریه عندالمطالبه ادعای اعسار نکند یا اعسار او ثابت نشود، ممکن است با حکم جلب نیز مواجه شود، البته این امر در محدوده مشخصی که در ادامه توضیح داده خواهد شد، قابل اجرا است.

مهریه عندالاستطاعه

در مقابل مهریه عندالمطالبه، مهریه عندالاستطاعه قرار دارد. در این نوع مهریه، پرداخت آن به توانایی مالی مرد مشروط است. به این معنا که زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زوجه است و صرف مطالبه، مرد را ملزم به پرداخت فوری نمی کند. این نوع مهریه معمولاً با هدف کاهش فشار مالی بر مرد و ترویج پایداری زندگی مشترک تعیین می شود، اما می تواند فرآیند وصول مهریه را برای زن پیچیده تر کند.

انواع دیگر مهریه

علاوه بر دو نوع اصلی فوق، قانون مدنی به انواع دیگری از مهریه نیز اشاره دارد که شناخت آن ها برای درک کامل این مبحث لازم است:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که در زمان عقد نکاح با توافق کامل زوجین و با ذکر جزئیات در عقدنامه تعیین می شود. این رایج ترین نوع مهریه است که در غالب ازدواج ها به کار می رود.
• مهرالمثل: در مواردی که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و قبل از تعیین مهر، نزدیکی واقع شود، دادگاه با توجه به عرف، شأن زن، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و خانوادگی او، مهریه ای را به عنوان مهرالمثل تعیین می کند.
• مهرالمتعه: اگر مهریه در عقد تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز صورت نگیرد، و مرد بخواهد زن را طلاق دهد، مرد موظف است مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. این مبلغ بر اساس وضعیت مالی مرد و با حکم دادگاه تعیین می شود.

مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، از حقوق مالی است که به محض عقد نکاح به ملکیت زن درمی آید و مرد مکلف به پرداخت آن است. تفاوت اصلی در نحوه و شروط مطالبه و وصول آن است.

قاعده ۱۱۰ سکه: سقف اجرایی مهریه و پیامدهای آن

یکی از مهم ترین تحولات قانونی در زمینه مهریه در سال های اخیر، تصویب ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ است که به قاعده ۱۱۰ سکه معروف شده است. این ماده در واقع سقف قانونی برای اعمال ضمانت اجرای حبس در قبال مهریه را تعیین می کند و نقش بسزایی در تعیین میزان مهریه قابل وصول در عمل دارد.

شرح ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده (۱۳۹۱)

مطابق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، چنانچه مهریه تا ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است. این بدان معناست که در این محدوده، اگر زوج از پرداخت مهریه خودداری کند و اعسار خود را نیز ثابت ننماید، به درخواست زوجه می تواند بازداشت شود. اما در صورتی که مهریه بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، فقط توانایی مالی (ملائت) زوج ملاک پرداخت است و امکان حبس برای این مازاد وجود ندارد.

مهریه تا ۱۱۰ سکه

برای مهریه هایی که تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی تعیین شده اند، قانون فرض را بر این می گذارد که مرد توانایی پرداخت را دارد. بنابراین، اگر مرد از پرداخت امتناع کند، زن می تواند با مراجعه به دادگاه یا اداره ثبت، اجراییه صادر کرده و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار از سوی مرد، حکم جلب او را دریافت کند. مرد در این شرایط موظف است ناتوانی مالی (اعسار) خود را در دادگاه ثابت کند تا مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود. در غیر این صورت، با عدم پرداخت، خطر بازداشت وجود دارد. این قانون نه تنها به زن امکان مطالبه مهریه را می دهد، بلکه ضمانت اجرایی قوی نیز برای وصول آن تا این سقف فراهم می آورد.

مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه

در خصوص مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، وضعیت حقوقی کاملاً متفاوت است. در این موارد، قانون دیگر فرض را بر توانایی مالی مرد نمی گذارد. بلکه زوجه برای مطالبه و وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید در دادگاه ثابت کند که زوج توانایی مالی لازم برای پرداخت این میزان را دارد. به عبارت دیگر، بار اثبات تمکن مالی مرد در این بخش بر عهده زن است. نکته حائز اهمیت این است که برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم جلب یا بازداشت وجود ندارد. رویه قضایی فعلی، تأکید بر حبس زدایی برای این بخش از مهریه دارد و هدف آن، جلوگیری از بازداشت افراد صرفاً به دلیل بدهی مهریه مازاد است.

تبصره مهم این قانون این است که ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، در واقع مهریه را کاهش نداده است، بلکه صرفاً ضمانت اجرایی آن را تغییر داده است. مهریه به هر میزانی که در عقدنامه تعیین شده باشد، همچنان یک دین معتبر بر عهده مرد است؛ اما روش های وصول و ضمانت های اجرایی برای بخش های مختلف آن متفاوت است. این تغییر به منظور ایجاد تعادل بین حقوق زن و وضعیت مالی مرد و همچنین کاهش پرونده های زندانیان مهریه صورت گرفته است.

میزان مهریه با توجه به نوع طلاق

میزان مهریه ای که به زن تعلق می گیرد، تا حد زیادی به نوع طلاق و چگونگی توافق یا حکم دادگاه بستگی دارد. هر یک از انواع طلاق، شرایط حقوقی خاص خود را برای مطالبه و وصول مهریه به همراه دارد که در ادامه به تفصیل بررسی می شود.

طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زوجین با رضایت و توافق کامل یکدیگر تصمیم به جدایی می گیرند و تمامی مسائل مالی و غیرمالی مربوط به طلاق، از جمله مهریه، حضانت فرزندان، نفقه، و اجرت المثل را بین خود تعیین می کنند. در این نوع طلاق، توافق بر سر مهریه می تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد:

• بخشش یا بذل مهریه: زن می تواند تمامی مهریه خود یا قسمتی از آن را به مرد ببخشد.
• تقسیط مهریه: زوجین می توانند بر سر نحوه تقسیط مهریه توافق کنند و مهلت ها و میزان اقساط را مشخص نمایند.
• پرداخت تمام و کمال: مرد می تواند تمامی مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند.
• معاوضه با حق طلاق: گاهی زن در ازای دریافت حق طلاق، تمام یا بخشی از مهریه خود را به مرد می بخشد.

اهمیت تنظیم و ثبت دقیق توافق نامه در طلاق توافقی بسیار بالاست؛ زیرا این توافق نامه مبنای حکم طلاق قرار می گیرد و هرگونه ابهام یا نقص در آن می تواند در آینده موجب بروز مشکلات حقوقی شود.

طلاق از طرف زن (خلع و مبارات)

در طلاق از طرف زن، که معمولاً شامل طلاق خلع و طلاق مبارات می شود، زن به دلیل کراهت شدید از زندگی مشترک و با پرداخت فدیه (عوض) به مرد، حق طلاق را به دست می آورد. در این موارد، میزان مهریه که به زن تعلق می گیرد یا بخشیده می شود، تابع شرایط خاصی است:

• طلاق خلع: در این نوع طلاق، زن به دلیل کراهت شدید از شوهر خود، در ازای بخشیدن تمامی مهریه یا مال دیگری (کمتر یا بیشتر از مهریه)، از مرد تقاضای طلاق می کند. میزان فدیه در طلاق خلع نامحدود است و می تواند هر مقدار مالی باشد که مورد توافق زوجین قرار گیرد.
• طلاق مبارات: در طلاق مبارات، کراهت از هر دو طرف وجود دارد (زوجین هر دو از یکدیگر کراهت دارند). در این حالت، زن می تواند در ازای بخشیدن مهریه یا مالی کمتر از مهریه به مرد، طلاق بگیرد. تفاوت اصلی با خلع در این است که فدیه در مبارات نباید بیشتر از مهریه باشد.

در هر دو صورت، بخشش مهریه برای کسب حق طلاق ضروری است و میزان آن می تواند بر اساس توافق یا شرایط پرونده متفاوت باشد.

طلاق از طرف مرد

در طلاق از طرف مرد، مرد بدون نیاز به اثبات دلیل خاصی، می تواند با رعایت شرایط قانونی و پرداخت تمامی حقوق مالی زن، او را طلاق دهد. در این حالت، مرد موظف است تمامی مهریه تعیین شده (چه عندالمطالبه و چه عندالاستطاعه) را به زن بپردازد. پیش از ثبت طلاق، مرد باید حقوق مالی زن از جمله مهریه، نفقه ایام عده، اجرت المثل و نَفَقَه اَقارب را تأمین یا تضمین نماید. در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، مرد باید تمامی آن را بپردازد و اگر اعسار او اثبات شود، می تواند آن را تقسیط کند. برای مهریه عندالاستطاعه نیز پس از اثبات توانایی مالی مرد از سوی زن، مرد مکلف به پرداخت است.

طلاق رجعی و بائن

نوع طلاق (رجعی یا بائن) نیز می تواند بر وضعیت مهریه معوقه تأثیرگذار باشد:

• طلاق رجعی: در طلاق رجعی، مرد در طول مدت عده می تواند بدون نیاز به عقد جدید به زن رجوع کند. در این نوع طلاق، مهریه زن کامل است و در صورت رجوع، زندگی مشترک ادامه می یابد و تکلیف مهریه به قوت خود باقی است.
• طلاق بائن: در طلاق بائن، مرد حق رجوع ندارد و زن پس از طلاق، بلافاصله بائن می شود. در این نوع طلاق، مهریه به صورت کامل به زن تعلق می گیرد و باید پرداخت شود. مواردی مانند طلاق خلع، مبارات و طلاق زن یائسه از جمله طلاق های بائن هستند.

مراحل و روش های قانونی مطالبه و وصول مهریه

مطالبه و وصول مهریه می تواند از دو مسیر اصلی قانونی پیگیری شود: اداره اجرای ثبت و دادگاه خانواده. انتخاب هر یک از این روش ها به شرایط خاص پرونده، نوع سند ازدواج و نوع مهریه بستگی دارد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

این روش، که اغلب سریع تر و کم هزینه تر از مسیر دادگاه است، در صورتی قابل اقدام است که سند ازدواج رسمی باشد. مراحل گام به گام این روش به شرح زیر است:

1. درخواست صدور اجراییه: زوجه با در دست داشتن سند ازدواج رسمی به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده یا به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای مهریه خود را ارائه می دهد.
2. ابلاغ اجراییه: پس از صدور اجراییه، مراتب به زوج ابلاغ می شود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد.
3. معرفی و توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر، زوجه می تواند اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول زوج را (به جز مستثنیات دین) به اداره ثبت معرفی کند تا توقیف شوند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مزایا (تا یک سوم یا یک چهارم حقوق بسته به وضعیت تأهل)، سهام، خودرو و املاک باشد.
4. مزایا و محدودیت ها: از مزایای این روش می توان به سرعت بیشتر و عدم نیاز به دادرسی قضایی اشاره کرد. اما محدودیت اصلی آن این است که در صورت عدم شناسایی اموال توسط زوجه، اجرای ثبت نمی تواند رأساً اقدام به شناسایی کند و پرونده ممکن است به دادگاه ارجاع داده شود. همچنین برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، اداره ثبت نمی تواند حکم جلب صادر کند.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در صورتی که سند ازدواج غیررسمی باشد، یا از طریق اجرای ثبت به دلیل عدم شناسایی اموال امکان وصول مهریه فراهم نباشد، زوجه باید از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. مراحل این روش عبارتند از:

1. تقدیم دادخواست: زوجه باید با تنظیم دادخواست مطالبه مهریه، آن را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده صالح تقدیم کند.
2. روند رسیدگی: دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و بررسی مدارک و دفاعیات طرفین، در خصوص مطالبه مهریه رأی صادر می کند. در این مرحله، دادگاه می تواند حکم به پرداخت مهریه به صورت یکجا یا تقسیط آن دهد.
3. شناسایی و توقیف اموال: پس از صدور حکم قطعی، زن می تواند از دادگاه درخواست توقیف اموال مرد را بنماید. دادگاه در این زمینه می تواند استعلامات لازم را از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) جهت شناسایی اموال زوج انجام دهد.

دادخواست اعسار از سوی زوج

مردی که توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست می تواند همزمان با مطالبه مهریه از سوی زن یا پس از آن مطرح شود.

• شرایط و مدارک لازم: زوج باید با ارائه مدارکی مانند لیست اموال، حساب های بانکی، صورت حساب درآمد و هزینه، شهادت شهود و هر مدرک دیگری که نشان دهنده عدم توانایی او در پرداخت یکجای مهریه است، اعسار خود را ثابت کند.
• نحوه بررسی اعسار: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن شهادت شهود، در صورت احراز اعسار زوج، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، معمولاً یک پیش قسط و سپس اقساط ماهانه مشخصی برای پرداخت مهریه تعیین می شود.
• تأثیر اعسار بر حکم جلب و حبس: پذیرش دادخواست اعسار، مانع از صدور حکم جلب یا بازداشت زوج می شود. اگر مرد اقساط تعیین شده توسط دادگاه را به موقع پرداخت کند، دیگر خطر بازداشت او وجود نخواهد داشت.

انتخاب روش مناسب برای مطالبه مهریه و همچنین آگاهی از امکان طرح دادخواست اعسار، از گام های کلیدی در مدیریت پرونده مهریه است. در این مسیر، مشاوره با وکیل متخصص خانواده می تواند به زوجین در اتخاذ بهترین تصمیمات حقوقی کمک شایانی کند.

عوامل کلیدی موثر بر میزان نهایی مهریه دریافتی (واقعیت های عملی)

گرچه مهریه یک حق قانونی مشخص برای زن است و در عقدنامه نیز قید می شود، اما میزان نهایی مهریه ای که یک زن در عمل می تواند دریافت کند، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. این عوامل، فراتر از صرف تعداد سکه های تعیین شده در سند ازدواج، واقعیت های عملی پرونده های مهریه را شکل می دهند.

توانایی مالی واقعی زوج (ملائت)

همانطور که پیش تر اشاره شد، توانایی مالی واقعی زوج یا «ملائت»، نقش بسیار پررنگی در تعیین میزان مهریه قابل وصول ایفا می کند. حتی اگر مهریه عندالمطالبه و زیر ۱۱۰ سکه باشد و حکم جلب نیز صادر شود، اگر زوج هیچ مال قابل توقیفی نداشته باشد و اعسار او نیز ثابت شود، وصول مهریه به صورت اقساط بسیار طولانی مدت و با مبالغ کم انجام خواهد شد. برای مهریه های بالای ۱۱۰ سکه نیز، اثبات ملائت زوج توسط زوجه چالشی جدی است و در صورت عدم اثبات، عملاً وصول مازاد ممکن نخواهد بود. بنابراین، توانایی اقتصادی مرد از تئوری حقوقی به واقعیت اجرایی تأثیر مستقیم می گذارد.

مستثنیات دین

قانون، برخی از اموال و دارایی های ضروری زوج را به عنوان «مستثنیات دین» از توقیف معاف کرده است. این اموال شامل مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن عرفی بدهکار، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار و وسایل کسب و کار و مقداری از پول نقد برای تأمین معیشت است. این بدان معناست که حتی اگر مرد اموالی داشته باشد، بخشی از آن که جزو مستثنیات دین محسوب می شود، قابل توقیف برای مهریه نیست. این موضوع می تواند میزان واقعی مهریه قابل وصول را به شدت کاهش دهد و در عمل، دست زن را برای توقیف اموال محدود کند.

نوع مهریه و نوسانات قیمت

نوع مهریه (سکه، وجه نقد، ملک، یا سایر اموال) و نوسانات بازار، به ویژه در مورد سکه، تأثیر مستقیمی بر ارزش واقعی مهریه دریافتی دارد. مهریه هایی که به صورت وجه نقد تعیین شده اند، به دلیل تورم و کاهش ارزش پول، ممکن است پس از گذشت سال ها، ارزش واقعی خود را از دست بدهند، مگر اینکه شاخص بانک مرکزی در محاسبه آن ها لحاظ شود. سکه طلا نیز اگرچه به عنوان یک دارایی مقاوم در برابر تورم شناخته می شود، اما نوسانات شدید قیمت آن می تواند در زمان مطالبه و وصول، بر ارزش نهایی تأثیر بگذارد.

طول مدت زندگی مشترک و فرزندآوری (تأثیر غیرمستقیم)

گرچه طول مدت زندگی مشترک یا داشتن فرزند به طور مستقیم بر میزان قانونی مهریه تأثیری ندارد، اما در رویه قضایی و به خصوص در مراحل توافقی، می تواند به صورت غیرمستقیم مؤثر باشد. قضات ممکن است در تعیین پیش قسط و اقساط مهریه، وضعیت خانواده و فرزندان را مد نظر قرار دهند. همچنین، در طلاق های توافقی، زوجین ممکن است با توجه به سابقه زندگی و وجود فرزندان، در مورد مهریه با انعطاف بیشتری به توافق برسند.

هزینه های دادرسی و وکالت

پیگیری پرونده مهریه، چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه، شامل هزینه هایی مانند هزینه دادرسی، ابطال تمبر و در صورت نیاز، هزینه کارشناسی است. علاوه بر این، استفاده از وکیل متخصص خانواده برای پیشبرد پرونده، با هزینه های وکالت همراه خواهد بود. این هزینه ها، به خصوص در پرونده های طولانی مدت، می تواند بخش قابل توجهی از مهریه وصول شده را به خود اختصاص دهد و بر مبلغ نهایی دریافتی زن تأثیر بگذارد.

در نهایت، میزان مهریه ای که در عمل به زن تعلق می گیرد، نتیجه تعامل پیچیده ای از عوامل قانونی، اقتصادی و اجتماعی است و صرف میزان قید شده در عقدنامه، تصویر کاملی از واقعیت ارائه نمی دهد. آگاهی از این عوامل به هر دو طرف کمک می کند تا با انتظارات واقع بینانه تری وارد فرآیند طلاق شوند.

نکات کلیدی و ابهامات رایج در خصوص مهریه

پیرامون مهریه و فرآیند مطالبه آن، سوالات و ابهامات متعددی وجود دارد که پاسخ به آن ها می تواند به درک بهتر موضوع کمک کند. در این بخش، به برخی از رایج ترین این پرسش ها می پردازیم.

آیا خیانت زن یا مرد تأثیری در مهریه دارد؟

بر اساس قوانین ایران، خیانت زن یا مرد به تنهایی تأثیری در سقوط یا کاهش مهریه ندارد. مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح به ملکیت زن درمی آید و شرایطی مانند ارتکاب جرم یا خیانت، باعث از بین رفتن این حق نمی شود. با این حال، در برخی موارد غیرمستقیم، این موضوع می تواند مؤثر باشد:

• عدم تمکین: اگر خیانت زن منجر به عدم تمکین او (یعنی عدم انجام وظایف زناشویی) شود، در این صورت به او نفقه تعلق نمی گیرد، اما مهریه همچنان پابرجا خواهد بود.
• فسخ نکاح: در مواردی که خیانت به دلیل یکی از عیوب موجب فسخ نکاح باشد (که بسیار نادر است)، وضعیت مهریه متفاوت می شود.
• رابطه نامشروع: ارتکاب رابطه نامشروع، یک جرم کیفری است و می تواند مجازات های خاص خود را داشته باشد، اما این موضوع مستقیماً بر مهریه تأثیر نمی گذارد.

در پرونده های طلاق توافقی، ممکن است زوجین بر سر بخشش قسمتی از مهریه به دلیل اینگونه مسائل توافق کنند، اما این یک حکم قانونی نیست و صرفاً یک توافق است.

آیا مهریه مشمول مالیات می شود؟

خیر، مهریه به خودی خود مشمول مالیات نمی شود. مهریه به عنوان یک دین محسوب می شود و پرداخت آن از سوی مرد، مشمول قانون مالیات بر درآمد یا مالیات بر ارث نیست. با این حال، در فرآیند مطالبه مهریه، برخی هزینه های قانونی وجود دارد که به عنوان «نیم عشر دولتی» یا «هزینه های اجرایی» شناخته می شوند. این هزینه ها برای خدمات قضایی و ثبتی دریافت می شوند و مالیات محسوب نمی شوند.

در صورت فوت شوهر، آیا مهریه به زن تعلق می گیرد؟

بله، در صورت فوت شوهر، مهریه همچنان به زن تعلق می گیرد. مهریه جزء دیون ممتازه متوفی محسوب می شود و زن می تواند آن را از ماترک (اموال به جا مانده) شوهر مطالبه و وصول کند. در این شرایط، مهریه قبل از تقسیم ارث بین وراث، از دارایی های متوفی برداشت و به همسرش پرداخت می شود. بنابراین، فوت مرد باعث از بین رفتن حق مهریه زن نمی شود و او می تواند این حق را از ورثه متوفی یا از محل دارایی های او پیگیری کند.

آیا قانون جدیدی برای کاهش مهریه (مانند ۱۴ سکه) تصویب شده است؟

تا به امروز (سال ۱۴۰۴)، هیچ قانون جدیدی مبنی بر کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه یا هر تعداد دیگری به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. طرح هایی در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی بوده و هست که هدف آن ها بازنگری در قوانین مهریه و احتمالاً تعیین سقف های جدید است. اما این طرح ها هنوز مراحل قانونی خود را طی نکرده و به قانون تبدیل نشده اند. بنابراین، در حال حاضر، همان قاعده ۱۱۰ سکه طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ملاک عمل قرار دارد.

آیا می توان مهریه را بدون طلاق مطالبه کرد؟

بله، زن حق دارد مهریه عندالمطالبه خود را در هر زمانی، حتی در طول زندگی مشترک و بدون قصد طلاق، مطالبه کند. مرد مکلف است در صورت مطالبه زن، مهریه را پرداخت نماید. این حق زن، مستقل از ادامه یا پایان زندگی مشترک است. مطالبه مهریه بدون طلاق از طریق مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج برای صدور اجراییه یا تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده امکان پذیر است.

مفهوم و کاربرد مهرحلال، جان آزاد

عبارت مهرحلال، جان آزاد در فرهنگ عامه و برخی رویه های قضایی به این معناست که اگر زن برای رهایی از زندگی مشترک و طلاق، مهریه خود را به مرد ببخشد، مرد نیز باید در مقابل، او را طلاق دهد و راه جدایی را باز کند. این عبارت بیشتر در شرایط طلاق خلع یا مبارات کاربرد دارد که زن برای کسب حق طلاق، تمام یا بخشی از مهریه خود را بذل می کند. این یک توافق عرفی است که در محاکم نیز پذیرفته می شود، اما باید به صورت رسمی در توافق نامه طلاق یا حکم دادگاه قید شود.

چه مدت طول می کشد تا مهریه وصول شود؟

مدت زمان وصول مهریه، بسته به روش انتخابی (اجرای ثبت یا دادگاه) و پیچیدگی پرونده، بسیار متغیر است.

• اجرای ثبت: در صورت وجود اموال مشخص و قابل توقیف، ممکن است ظرف چند ماه (معمولاً ۳ تا ۶ ماه) بخشی از مهریه وصول شود.
• دادگاه خانواده: اگر پرونده به دادگاه ارجاع شود، با توجه به مراحل دادرسی، صدور حکم، تجدیدنظر و اجرای حکم، این فرآیند ممکن است از چند ماه تا چندین سال به طول انجامد. شناسایی اموال، اثبات اعسار یا تمکن مالی، و رسیدگی به اعتراضات، همگی به طولانی شدن این مدت می افزایند.

نقش تورم در ارزش گذاری مهریه های غیر سکه (وجه نقد)

برای مهریه هایی که به صورت وجه نقد تعیین شده اند، قانونگذار تدابیری برای جبران کاهش ارزش پول ناشی از تورم اندیشیده است. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، در تبصره الحاقی خود، اشاره دارد که چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد (یا مطالبه)، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه و پرداخت خواهد شد. این محاسبه به منظور حفظ ارزش واقعی مهریه نقدی در طول زمان صورت می گیرد.

آیا برای مهریه زندان دارد؟

با توجه به رویه های جدید قضایی و تأکید بر حبس زدایی، به طور کلی برای مهریه حکم جلب یا زندان به راحتی صادر نمی شود، مگر در موارد خاص و با شرایط مشخص. همانطور که در قاعده ۱۱۰ سکه توضیح داده شد، فقط برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه امکان بازداشت مرد وجود دارد، آن هم در صورتی که مرد توانایی پرداخت داشته باشد و اعسار خود را ثابت نکند یا دادخواست اعسار او رد شود. برای مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه، هیچ حکم حبسی صادر نمی شود. حتی در مورد ۱۱۰ سکه نیز، دادگاه ها تلاش می کنند با تقسیط و اعطای مهلت به مرد، از بازداشت او جلوگیری کنند. هدف این است که بدهی مالی به جای حبس، از طریق پرداخت اقساط یا توقیف اموال وصول شود.

نتیجه گیری

مطالبه و وصول مهریه در شرایط طلاق، فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که از عوامل حقوقی، اقتصادی و اجتماعی تأثیر می پذیرد. در قانون ایران، مهریه حق مسلم و قانونی زن است که به محض جاری شدن عقد نکاح به ملکیت او درمی آید و مرد مکلف به پرداخت آن است. با این حال، میزان مهریه ای که در عمل به زن تعلق می گیرد، تحت تأثیر عواملی چون نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، نوع طلاق، توانایی مالی واقعی زوج و وجود مستثنیات دین قرار دارد.

قاعده ۱۱۰ سکه، به عنوان سقف اجرایی مهریه برای اعمال ضمانت اجرای حبس، یکی از مهم ترین تغییرات قانونی است که بر نحوه مطالبه مهریه تأثیر گذاشته است. این قانون نه تنها مهریه را کاهش نداده، بلکه سازوکار وصول و ضمانت های اجرایی آن را متناسب با بخش های مختلف (تا ۱۱۰ سکه و مازاد بر آن) تغییر داده است. در حالی که برای مهریه های تا ۱۱۰ سکه امکان بازداشت زوج (در صورت عدم اثبات اعسار) وجود دارد، برای مازاد بر این میزان، صرفاً اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه ملاک است و حکم حبس صادر نمی شود.

آگاهی کامل از این جزئیات و تفاوت ها برای تمامی طرفین (زنان، مردان و حتی زوجین در شرف ازدواج) حیاتی است. درک صحیح از مراحل قانونی مطالبه مهریه، از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، و همچنین آشنایی با امکان طرح دادخواست اعسار از سوی زوج، می تواند به تصمیم گیری های آگاهانه تر و جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی بیشتر کمک کند. در این مسیر، بهره مندی از مشاوره های حقوقی تخصصی با وکلای مجرب خانواده، می تواند راهگشا باشد و زوجین را در احقاق حقوق و انجام تعهدات خود یاری رساند.