موضوعات سیاسی به سینمای کمدی پناه برده‌اند

به گزارش سلام آنلاین شرق وی نوشت: نحوه ساخت فیلم سیاسی در سینمای ایران و اینکه آیا در سال های اخیر در سینمای ما فیلم صرفا سیاسی تولید شده است سوالی است که شما فیلمسازان ایرانی پاسخ های متفاوتی به آن دارید.محمدمهدی عسگرپور تهیه کننده و کارگردان سینما معتقد است که مسائل سیاسی در قرائت رسمی به طور گسترده شناخته نمی شود.درباره انواع دیگر فیلم ها که سعی می کنند به برخی از مسائل سیاسی نگاه کنند.

در مورد چگونگی ساخت یک فیلم سیاسی نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند خوانش رسمی از رویدادهای سیاسی برای ساخت چنین فیلم هایی قابل قبول است و برخی می گویند اساساً در ایران فیلم سیاسی نداریم و از فیلم های اجتماعی سوء تعبیر می شود که یک امر سیاسی است. به نظر شما یک فیلم سیاسی چگونه است؟

فیلم سیاسی یکی از چالش های صنعت سینما در کل جهان است. گاهی به آثاری برمی خوریم که ممکن است در رتبه بندی به عنوان فیلم سیاسی شناخته نشوند یا برعکس. در مورد سیاسی بودن یا نبودن فیلم اختلاف نظر وجود دارد اما در کشور ما مشکل جدی تری است. به این دلیل که در قرائت رسمی، مسائل اساسی سیاسی چندان تشخیص داده نمی شود، اما از زبان مردم عادی یا اقشار فرهنگی یا سایر اقشار قابل تشخیص است. گاهی اوقات حتی بیشتر مسائل از نظر سیاسی نادرست تلقی می شوند. مثلاً در خیلی از مسائل صنفی یک موضوع پیش می آید که گاهی از آن به رفتار سیاسی تعبیر می شود و وقتی وارد بحث می شوید چه مدرکی وجود دارد که موضوع سیاسی است؟ گاهی اوقات هیچ پاسخی وجود ندارد. مشخص است که ما در این مباحث مرز مشخصی نداریم، هیچ چیز اساسی نیست، ما در این زمینه کار زیادی نکرده ایم. البته به نظر من به وضوح به پیچیدگی های حاکمیتی برمی گردد که اندیشه های سیاسی را به عنوان یک مشکل طبیعی که در هر جای دنیا ممکن است پیش بیاید به رسمیت نمی شناسد و معلوم نیست آن موضوع سیاسی چگونه است. اما به هر حال در هر کجای دنیا که قدرت در قالب احزاب تقسیم می شود و اتحادیه ها تشکیل می شود، ممکن است تضاد منافع یا تضادهای دیگری به وجود بیاید که در برخی تعاریف نگرش سیاسی تلقی می شود. این در حالی است که در کشور ما اتفاقات به شکل دیگری در حال رخ دادن است. وقتی اصولاً احزاب در یک کشور تشکیل نمی‌شوند، احزابی که می‌توانند با ایده‌های مختلف فعالیت کنند و نظرات و انتقادات خود را داشته باشند و پیشنهادات خود را برای رهبری دولت مطرح کنند، اغلب شاهد چنین اتفاقاتی هستیم. به همین دلیل نگرش های سیاسی ایجاد نشده و هنوز در مراحل اولیه هستیم. در کشورهایی که این وضعیت را ندارند، که احزاب اساساً تشکیل می شوند و اتحادیه ها و اتحادیه ها تشکیل می شوند، می بینید که افکار سیاسی به عنوان یک موضوع طبیعی پذیرفته شده است. یعنی مسائل سیاسی ناپسند دیده نمی شود. این اتفاق در کشور ما قبل و بعد از انقلاب در سطح وسیعی رخ نداده است و کسانی که معتقدند ما فیلم سیاسی نداریم واقعاً به حرف من اشاره می کنند. به نظر من فیلم سیاسی داریم و داریم.

چه فیلمی دوست داری؟

در هر عصری فیلم‌هایی داریم که می‌توان آن‌ها را به فیلم‌های سیاسی تعبیر کرد که به موضوع خاصی اشاره می‌کنند. مثلاً «گزارش قتل» محمدعلی نجفی یا برخی از فیلم‌ها و فیلم‌های مسعود کیمیایی که بعد از سال ۱۳۸۷ با حمایت نهادهای دولتی تولید شده‌اند یا فیلم‌هایی درباره گروه‌ها و احزاب سیاسی خاص را به یاد دارم. البته برخی از این فیلم‌ها به دلایل و دلایل مختلفی می‌توانند در مرحله‌ای که ممکن است طولانی‌تر باشد به مسائل سیاسی اشاره کنند که به نظر من عموماً به توصیه‌های وزارتخانه بازمی‌گردد. در این سال ها نمی توانستند با مشکلات امروز ارتباط برقرار کنند. حتی برخی از فیلمسازان از بهانه مسائل معاصر برای یافتن موضوعات تاریخی استفاده کرده اند که در واقع می تواند به معنای مسائل سیاسی باشد. از آنجایی که نظام تولید فیلم در کشور ما و همچنین بسیاری از مسائل دیگر در رابطه با دستورالعمل ممیزی وزارتخانه وابستگی شدیدی به دولت دارد، همواره این محدودیت ها وجود دارد و به طور کلی، فیلمسازانی که قصد خلق چنین آثاری را دارند، تمایل به اتکا دارند. در مورد این نگرش نسبت به هدف این است که این شکل از فیلمسازی نویسندگان، تهیه کنندگان و کارگردانان خاص خود را پیدا کند که متأسفانه هرگز اهمیت بیشتری پیدا نکرده است. به همین دلیل در فیلم‌های اجتماعی، کمدی یا انواع فیلم‌ها می‌توان قطعات سیاسی را دید. حتی در عرصه جنگ هم فیلم هایی ساخته می شود که می توانند مشکلات سیاسی را ادامه دهند چون در این ساختار ممکن است حرف خودشان را بزنند و اگر از این ساختار خارج شوند شاید این امکان برایشان پیش نیاید. به همین دلیل، ما از آن دسته کشورهایی هستیم که آن مسائل تفکیک نشده است. حتی برخی وقتی می خواهند جنبشی را انقلابی مطرح کنند از این شعار استفاده می کنند. وقتی از جایی صحبت می کنیم، نمی گویید سیاست ما عین دین است؟ و ما به آنها تکیه می کنیم، آنها ممکن است مناسب باشند. با این حال، هنگامی که همه مسائل مرتبط هستند، شما نمی توانید متمایز کنید. نمی توان در مورد چگونگی ساخت یک فیلم سیاسی به تنهایی صحبت کرد. مسائل اساسی سیاسی در طول این سال ها توسط دولت های متوالی به رسمیت شناخته نشده و به همین دلیل سینمای خود را پیدا نکرده است.

فیلمسازی را از دهه 60 شروع کردید، زمانی که ما با اتفاقات سیاسی زیادی مواجه بودیم و البته مدیریت یکی از مراکز بزرگ فرهنگی یعنی بنیاد سینمایی فارابی را بر عهده داشتید. آیا به عنوان یک فیلمساز تا به حال سعی کرده اید فیلمی سیاسی بسازید و برای این کار با موانعی روبرو شده اید؟ به عنوان کارگردان، نظرتان در مورد فیلمسازی سیاسی چیست؟

به عنوان یک فیلمساز باید بگویم که هر کارگردانی گرایش های ذهنی خودش را دارد. برخی از تمایلات روانی از کودکی شکل می گیرد و برخی پس از یک حادثه رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند. همه فیلمسازان به فیلمسازی سیاسی علاقه ندارند و بسیاری از فیلمسازان سرشناس ایران و جهان ممکن است نگرش اجتماعی به مشکلات داشته باشند یا حتی برخی بهتر بتوانند مسائل سیاسی را درک کنند و در مورد آنها صحبت کنند، اما به کمدی علاقه دارند. به همین دلیل ساخته شده است، یک ترجیح کاملا شخصی است. ساختن فیلم های سیاسی هرگز موضوع مورد علاقه من نبوده است.

اما گاهی فیلم شما تعبیر سیاسی دارد. مثلا فیلم «مهمان داریم».

این دقیقاً همان نکته ای است که در ابتدای صحبتم به آن اشاره کردم. اگر صنعت سینمای سیاسی در کشور ما مانند هر کشور دیگری در جهان طبیعی ساخته می شد، شاید بتوانیم واضح تر از کار خود صحبت کنیم. در مورد «مهمان داریم» این اتفاق برای من افتاد و تعابیر مختلفی درباره آن وجود دارد. گروهی فیلم را تحلیل کردند و تحلیل خود را به مقامات بالاتر ارائه کردند و بعدها متوجه شدم که تقریباً از همه فیلم ها دیدگاه های سیاسی گرفته اند. از رنگ دیوارها گرفته تا تحلیل خانه سه طبقه و تخریب هایی که در خانه رخ داده است. اگر فقط داستان های اجتماعی فیلمبرداری کنم، این جنبه در برخی از سریال هایی که ساختم نیز وجود دارد. من شخصا فکر می کنم در این کشور بزرگ شده ام و گاهی اوقات موضوعات سیاسی ممکن است ناخواسته در فیلم های من ظاهر شود. گاهی نقد اجتماعی ما در فیلم هایمان شکل های متفاوتی پیدا می کند. هیچ مشکلی با آن وجود دارد. اما ما را با بحرانی روبه‌رو می‌کند که احساس می‌کنیم دیگر مقوله اصلی در صنعت سینما نیستیم که بتوانیم کار خود را مستقل انجام دهیم یا حتی مسائلی را مطرح کنیم. در حال حاضر با یک سری بحران مواجه هستیم که اگر پیش از این دنباله و فیلمی در مورد آن ساخته می شد، احتمالا در طول زمان شکل دیگری به خود می گرفت.

اما با توجه به دوران تصدی خود، بخشی از آن را در صدا و سیما فعال کرده ام که البته بیشتر در گروه کودک خلاصه می شود. در بنیاد سینمایی فارابی باید به آمار تولید فیلم آن دوره مراجعه می کردم. تا جایی که من به یاد دارم، این فیلم تقریباً از همه ژانرهای ممکن در کشور ما ساخته شده است. جنبه های حاکمیتی که من در مورد آن صحبت کرده ام همیشه مربوط به فیلمسازی بوده است و در طول سالیان متمادی با مدیران و معاونان سینماهای مختلف روبرو بوده ایم که گاه در یک موضوع جاه طلبانه به نظر می رسند اما عمل می کنند. ممکن است این اتفاق نیفتد. سال 1356 به بنیاد سینمایی فارابی برگشتم. در زمان حیات سیف الله داد دستیار سینما بود. تا سال 1361 در بنیاد سینمایی فارابی کار می کردم. آن زمان معروف بود که بهترین فیلم های سیاسی یکی دو دهه اخیر در آن زمان ساخته شد و برخی از آنها برای بنیاد سینمایی فارابی بود. روند محدودیت دولت در این راستا است و نباید تکرار شود. همان فیلمی بود که کارگردان ارشاد را نقد می کرد. این مشکل باعث می شود هر کارگردانی که بخواهد وارد تولید فیلم سیاسی شود همیشه هفت خوان را رد کند.

یادتان هست در آن دوران چه فیلمی ساختید؟

باید آمار آن زمان را بررسی کنیم. فکر می کنم به خاطر فیلم «خانه ای روی آب» ساخته بهمن فرمان آرا بود که اتفاقاً در جشنواره فیلم فجر هم مورد توجه قرار گرفت. به خاطر این فیلم خیلی از ما پرسیده شده که چرا به این فیلم علاقه داری؟

معمولاً یکی از معضلاتی که فیلم‌ها را سیاسی می‌دانند، حضورشان در جشنواره‌هایی مانند جشنواره فیلم فجر به دلیل ممیزی است. در سال هایی که دبیر جشنواره بودید، آیا در جشنواره فیلم فجر با این مشکل مواجه شدید؟

من به‌عنوان منشی سعی می‌کنم از آنچه که فکر می‌کنم درست است دفاع کنم، چه در جشن سینما، چه در جشنواره فیلم فجر یا هر مسئولیت دیگری که بر عهده من است. یادم نمی‌آید تحت فشار بودم و به همین دلیل یا فیلم را رها کردم یا تبعیض علیه فیلم‌ها بودم. اگر اشتباهی وجود دارد باید از سمت من به عنوان مدیرعامل باشد. قطعا در دوره های مختلف جشنواره فیلم فجر ملاحظاتی وجود دارد. اما در دوران دبیری جشنواره فیلم فجر این اتفاق برای من نیفتاد. یادم هست در سالی که من تازه فیلمبردار شدم و زنده یاد امین تارخ دبیر جشن بود، به گفته وزیر آموزش و پرورش وقت نباید دو سه فیلم در جشن خانه سینما قرار بگیرد. زمان. البته جزئیاتی وجود دارد. اما درست یادم هست که «خاک آشنا» ساخته بهمن فرمان آرا یکی از آنها بود. فیلم هایی که سیاسی محسوب می شوند. آن سال این جشن در حاشیه برج میلاد برگزار شد و مدیر وقت وزارتخانه پیام داد که اگر قرار است فیلم های بدون مجوز به نظر آنها اکران شود، لطفا همراهی کنید. جشن بگیریم با مشکل مواجه خواهیم شد. دلیل ما این است که برای حضور در مهمانی خانه سینما نیازی به مجوز نیست. ما باید تصمیم بگیریم و در نهایت فکر کنیم روی چیزی که فکر می کنیم درست است می ایستیم. البته مدیر ارشاد در این جشن حضور نداشت و این جشن ساعاتی قبل از برگزاری جشن در شرف پایان بود. زنده‌ایاد امین تارخ نیز به‌عنوان منشی اجرایی می‌ایستد. ما برای اولین بار شورای امنیت انتخابات را تشکیل دادیم تا نمایندگان صنف را با رأیی که داده اند نمایندگی کند و از تصمیم آنها حمایت شود. در این جشن حضور فیلم های سیاسی و تصمیم به حذف آن ها خودنمایی می کرد.

انتهای پیام/