مهریه در زمان عقد

مهریه در زمان عقد، به محض جاری شدن صیغه نکاح، حق مالی قانونی و شرعی زن محسوب می شود و او مالک تمامی آن می گردد. این حق فارغ از وقوع نزدیکی است و زن می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند، اما شرایط مطالبه و میزان تعلق آن در سناریوهای مختلف حقوقی، به ویژه در صورت طلاق یا فسخ نکاح و وضعیت باکره بودن یا نبودن، تفاوت های کلیدی دارد.

درک صحیح از قوانین و مقررات مربوط به مهریه در دوران عقد برای تمامی طرفین، به خصوص زوجین، از اهمیت بالایی برخوردار است. این دوران حساس که می تواند مقدمه ای بر زندگی مشترک باشد یا به جدایی منجر شود، با پیچیدگی های حقوقی خاص خود در مورد مهریه همراه است. آگاهی از این جزئیات، می تواند در تصمیم گیری های آگاهانه و جلوگیری از مشکلات و دعاوی حقوقی آتی نقش بسزایی ایفا کند. این مقاله به بررسی جامع ابعاد حقوقی مهریه در دوران عقد، از جمله مالکیت، شرایط تعلق در موارد باکره یا غیرباکره بودن، طلاق، فسخ نکاح، حق حبس، تدلیس در ازدواج و مراحل قانونی مطالبه و اجرای آن، می پردازد و اطلاعات مورد نیاز را برای مواجهه با این مسائل حقوقی ارائه می دهد.

۱. مهریه در زمان عقد از منظر قانون: یک حق آنی و مطلق

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه را به عنوان یک حق مالی مهم و مسلم برای زن به رسمیت شناخته است. این حق، با انعقاد عقد نکاح، چه دائم و چه موقت، بلافاصله برای زن ایجاد می شود و او مالک تمام مهریه مقرر می گردد.

۱.۱. مالکیت زن بر مهریه به محض عقد (ماده ۱۰۸۲ ق.م)

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض عقد، زن مالک تمام مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده به صراحت نشان می دهد که مالکیت زن بر مهریه، مشروط به هیچ قید و شرطی، از جمله وقوع نزدیکی یا حتی باکره بودن او نیست. به عبارت دیگر، به محض اینکه صیغه عقد نکاح جاری شد و توافق بر مهریه صورت گرفت، مهریه از ذمه مرد به ملکیت زن در می آید و زن می تواند آن را مطالبه کند، ببخشد، هبه کند یا هر تصرف مالی دیگری در آن انجام دهد. این حکم قانونی، از مهمترین اصول حقوق خانواده در ایران محسوب می شود و قدرت مالی زن را به محض ورود به زندگی مشترک تضمین می کند.

مطالبه مهریه در دوران عقد، بدون نیاز به قصد طلاق یا جدایی، امکان پذیر است. مرد موظف است در صورت مطالبه زن، مهریه را به او بپردازد. این حق، اساس مفهوم عندالمطالبه بودن مهریه را تشکیل می دهد، به این معنا که زن می تواند هر زمان که اراده کند، پرداخت مهریه اش را از مرد درخواست نماید.

۱.۲. تفاوت مهریه در عقد دائم و موقت

هرچند اصل مالکیت زن بر مهریه به محض عقد، در هر دو نوع عقد دائم و موقت یکسان است، اما تفاوت های جزئی در این زمینه وجود دارد:

• در عقد دائم، مهریه می تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد. در حالت عندالمطالبه، زن می تواند بلافاصله پس از عقد، آن را مطالبه کند.
• در عقد موقت (متعه)، تعیین مهریه یک رکن اساسی است و بدون آن، عقد باطل است. همچنین، برخلاف عقد دائم، در عقد موقت اگر نزدیکی واقع نشود و مدت زمان عقد تمام نشده باشد یا عقد فسخ شود، زن مستحق تمام مهریه است، مگر اینکه در شروط ضمن عقد خلاف آن توافق شده باشد. این تفاوت ناشی از ماهیت خاص عقد موقت است که برای مدت زمان معین و با مهریه مشخص منعقد می گردد.

۲. سناریوهای مطالبه و تعلق مهریه در دوران عقد

وضعیت مهریه در دوران عقد، بسته به اینکه زوجین قصد ادامه زندگی، طلاق یا فسخ نکاح را داشته باشند، و همچنین باکره بودن یا نبودن زن، متغیر است. در ادامه به بررسی این سناریوهای حقوقی می پردازیم.

۲.۱. مطالبه مهریه بدون قصد طلاق در دوران عقد

همانطور که پیشتر اشاره شد، زن به محض عقد، مالک تمام مهریه می شود و می تواند آن را مطالبه کند، حتی اگر قصد طلاق نداشته باشد. در این حالت، مرد موظف به پرداخت کل مهریه است. این حق مستقل از مسائل مربوط به نزدیکی و باکرگی است، زیرا مالکیت مهریه با نفس عقد محقق می گردد.

۲.۱.۱. معرفی و تشریح حق حبس

یکی از مهمترین حقوق زن در دوران عقد، حق حبس است که به موجب ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به او اعطا شده است. این ماده مقرر می دارد: زن می تواند تا زمانی که مهریه او تسلیم نشده است، از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع نماید، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد.

شرایط اعمال حق حبس:

• حال بودن مهریه: مهریه باید عندالمطالبه باشد و زمان مشخصی برای پرداخت آن در نظر گرفته نشده باشد.
• عدم وقوع نزدیکی: این حق تنها قبل از اولین نزدیکی (دخول) قابل اعمال است. اگر یک بار نزدیکی واقع شده باشد، حق حبس ساقط می گردد، هرچند زن همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند.

آثار حقوقی حق حبس:

• عدم تمکین خاص: زن می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه، از انجام وظایف زناشویی (تمکین خاص) امتناع ورزد و در این صورت، ناشزه محسوب نمی شود.
• عدم تعلق نفقه تا پرداخت مهریه: در صورت اعمال حق حبس، مرد مکلف به پرداخت نفقه به زن نیست، مگر اینکه مرد خودداری از پرداخت مهریه کند و زن در این حالت دچار عسر و حرج شود. برخی مراجع قانونی معتقدند در صورت عدم تمکین به دلیل حق حبس، زن کماکان مستحق دریافت نفقه است، اما رویه غالب قضایی این است که تا زمانی که زن از تمکین خودداری می کند، نفقه به او تعلق نمی گیرد.

اعمال حق حبس در دوران عقد، ابزاری قانونی برای زن است تا از حق مالی خود صیانت کند و پرداخت مهریه را از مرد مطالبه نماید. این حق تنها زمانی قابل استناد است که زن قبل از اولین نزدیکی، آن را اعمال کند و مهریه نیز عندالمطالبه باشد.

۲.۲. طلاق در دوران عقد (قبل از نزدیکی)

در صورتی که زوجین در دوران عقد و قبل از نزدیکی، تصمیم به طلاق بگیرند، وضعیت مهریه متفاوت خواهد بود.

۲.۲.۱. تعلق نصف مهریه به زن باکره (ماده ۱۰۹۲ ق.م)

ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی بیان می دارد: هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود؛ و اگر شوهر بیش از نصف را قبلاً داده باشد، حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.

این ماده به صراحت تکلیف مهریه در صورت طلاق قبل از نزدیکی را مشخص می کند. بنابراین، اگر طلاق در دوران عقد واقع شود و نزدیکی بین زوجین صورت نگرفته باشد (که عمدتاً با باکره بودن زن همسو است)، زن فقط مستحق دریافت نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه است. در صورتی که زن پیش از طلاق، تمام یا بیش از نصف مهریه را دریافت کرده باشد، باید مبلغ مازاد را به مرد بازگرداند.

۲.۲.۲. ملاک نزدیکی یا باکره بودن از نظر دیوان عالی کشور

یکی از نقاط حساس و مهم در تعیین میزان مهریه در دوران عقد، تفسیر نزدیکی و باکره بودن است. ملاک اصلی برای تعلق تمام یا نصف مهریه، صرف وقوع نزدیکی (دخول) است و نه صرفاً از بین رفتن بکارت. این موضوع بارها در آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور مورد تأکید قرار گرفته است.

تفاوت های حقوقی و پزشکی قانونی:

• از نظر حقوقی، وقوع نزدیکی به معنای برقراری رابطه زناشویی کامل است.
• از نظر پزشکی قانونی، از بین رفتن بکارت می تواند به دلایل دیگری غیر از نزدیکی کامل (مانند حوادث، بیماری یا حتی اعمال غیر جنسی) نیز رخ داده باشد.

بنابراین، اگرچه از بین رفتن بکارت معمولاً نشانه وقوع نزدیکی است، اما در مواردی که بکارت از بین رفته ولی نزدیکی کامل رخ نداده باشد (مثلاً در اثر اعمال غیر از دخول یا به دلیل عنن مرد)، ملاک، وقوع نزدیکی است. دادگاه ها برای احراز این موضوع، زن را به پزشکی قانونی ارجاع می دهند تا وضعیت دقیق مشخص شود. اگر پزشکی قانونی وقوع نزدیکی را تأیید کند، حتی اگر بکارت به طور کامل از بین نرفته باشد (مثلاً پرده بکارت ارتجاعی باشد)، زن مستحق تمام مهریه خواهد بود. در مقابل، اگر بکارت از بین رفته باشد اما وقوع نزدیکی توسط مرد اثبات نشود، زن مستحق نصف مهریه است.

۲.۳. طلاق در دوران عقد (بعد از نزدیکی)

اگر طلاق در دوران عقد، پس از وقوع نزدیکی (دخول) صورت گیرد، فارغ از اینکه وضعیت بکارت زن در حال حاضر چگونه باشد، زن مستحق تمام مهریه تعیین شده است. در این حالت، حکم مهریه دقیقاً مشابه حالتی است که طلاق پس از سال ها زندگی مشترک و پس از نزدیکی رخ داده باشد.

۲.۴. فسخ نکاح در دوران عقد و وضعیت مهریه (ماده ۱۱۰۱ ق.م)

ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی در مورد فسخ نکاح و مهریه مقرر می دارد: هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.

بر این اساس:

• اگر نکاح به هر دلیلی (مانند عیوب موجب فسخ مثل جنون، جذام و…) قبل از وقوع نزدیکی فسخ شود، زن هیچ مهریه ای دریافت نخواهد کرد.
• یک استثنای مهم وجود دارد و آن هم زمانی است که علت فسخ نکاح، عنن (ناتوانی جنسی مرد در برقراری رابطه کامل زناشویی) باشد. در این حالت، حتی اگر نزدیکی هم واقع نشده باشد، زن مستحق دریافت نصف مهریه است. این استثنا برای جبران بخشی از حقوق زن در قبال نقص مرد در ایفای وظیفه زناشویی است.

۳. مهریه دختر غیر باکره در دوران عقد: ابهامات و راهکارها

موضوع باکره نبودن دختر در دوران عقد، می تواند ابهامات و چالش های حقوقی متعددی را به همراه داشته باشد. در این بخش، سناریوهای مختلف و پیامدهای حقوقی آن ها را بررسی می کنیم.

۳.۱. باکره نبودن به دلیل نزدیکی با همسر در دوران عقد

اگر باکره نبودن زن، نتیجه نزدیکی با همسر خود در دوران عقد باشد، این امر هیچ تأثیری بر حق کامل زن بر مهریه ندارد. همانطور که در بخش های قبل توضیح داده شد، پس از وقوع نزدیکی، زن مستحق تمام مهریه است و وضعیت بکارت او (که توسط همسرش از بین رفته است) در این مورد، تأثیری بر میزان مهریه نخواهد گذاشت. در چنین مواردی، اگر طلاق یا جدایی رخ دهد، زن تمام مهریه خود را مطالبه خواهد کرد.

۳.۲. باکره نبودن قبل از عقد و کتمان آن (تدلیس در ازدواج)

یکی از چالش برانگیزترین وضعیت ها، زمانی است که زن قبل از عقد، باکره نبوده و این موضوع را از مرد پنهان کرده باشد. در این حالت، ممکن است موضوع تدلیس در ازدواج مطرح شود.

تعریف تدلیس: تدلیس به معنای فریب و نیرنگ است. در زمینه ازدواج، تدلیس زمانی رخ می دهد که یکی از زوجین، صفتی را که در او وجود ندارد، به خود نسبت دهد یا عیب موجود در خود را پنهان کند، به طوری که طرف دیگر به امید وجود آن صفت یا عدم وجود آن عیب، اقدام به ازدواج کرده باشد. یکی از مصادیق رایج تدلیس، پنهان کردن عدم بکارت توسط زن است.

حق فسخ نکاح برای مرد: اگر مرد پس از عقد متوجه شود که زن قبل از ازدواج باکره نبوده و این موضوع از او کتمان شده است، حق فسخ نکاح را خواهد داشت. در صورت فسخ نکاح به دلیل تدلیس قبل از نزدیکی، زن مستحق مهریه نخواهد بود. اگر نزدیکی واقع شده باشد، برخی فقها معتقدند زن مستحق مهرالمثل است نه مهرالمسمی (مهریه توافقی)، اما رویه قضایی ممکن است متفاوت باشد و در مواردی منجر به عدم تعلق مهریه گردد.

ارائه نمونه متن شکواییه مربوط به تدلیس و راهنمای اقدامات قانونی:

برای پیگیری این موضوع، مرد می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست فسخ نکاح به دلیل تدلیس را تنظیم و ارائه دهد. متن شکواییه می تواند به شرح زیر باشد:

ریاست محترم دادگاه خانواده [نام محل دادگاه]
با سلام و احترام،
اینجانب [نام و نام خانوادگی زوج] در تاریخ [تاریخ عقد] به موجب سند نکاحیه شماره [شماره سند] ثبت شده در دفتر ازدواج شماره [شماره دفتر]، با خوانده محترمه [نام و نام خانوادگی زوجه] عقد ازدواج دائم/موقت منعقد نمودم. هدف اینجانب از ازدواج، تشکیل خانواده بر پایه صداقت و با زوجه ای باکره بود که در هنگام خواستگاری و قبل از عقد، خوانده محترمه نیز خود را باکره معرفی نمود. متأسفانه پس از گذشت [تعداد روز/ماه] از تاریخ عقد، متوجه شدم که خوانده محترمه قبل از عقد باکره نبوده و این موضوع مهم را از اینجانب کتمان کرده است که این امر، موجب فریب و تدلیس در ازدواج گردیده است.
لذا با توجه به اینکه عقد بر اساس وصف باکره بودن خوانده منعقد شده و ایشان با تدلیس، حق انتخاب صحیح را از اینجانب سلب نموده اند، با استناد به ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، تقاضای فسخ نکاح و صدور حکم بر عدم تعلق مهریه به ایشان و همچنین احتساب خسارات دادرسی را دارم.
با تشکر،
[امضاء و تاریخ]

مراحل قانونی: پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع می شود. دادگاه برای احراز تدلیس و عدم بکارت، زن را به پزشکی قانونی معرفی می کند تا گواهی لازم صادر شود. با اثبات تدلیس، دادگاه حکم به فسخ نکاح صادر خواهد کرد.

۳.۳. نقش گواهی سلامت (بکارت) و شرایط دریافت آن

گواهی سلامت یا گواهی بکارت، سندی رسمی است که وضعیت باکرگی یا عدم باکرگی زن را تأیید می کند. این گواهی در موارد زیر مورد نیاز است:

• هنگام طلاق در دوران عقد: برای تعیین میزان مهریه (نصف یا تمام) در صورت عدم نزدیکی، دادگاه زن را برای معاینه به پزشکی قانونی ارجاع می دهد.
• در موارد ادعای تدلیس: برای اثبات ادعای مرد مبنی بر باکره نبودن زن قبل از عقد.
• به درخواست خود زن: برخی زنان ممکن است قبل از ازدواج به منظور اطمینان از سلامت خود یا جلوگیری از سوءتفاهمات آتی، شخصاً اقدام به دریافت این گواهی کنند.

مراحل و شرایط قانونی دریافت از پزشکی قانونی:

1. ارجاع قضایی یا درخواست شخصی: گواهی بکارت عموماً با درخواست کتبی مقام قضایی (دادگاه) صادر می شود. در موارد خاص و با رعایت حریم خصوصی، خود فرد نیز می تواند به پزشکی قانونی مراجعه کند.
2. معاینه توسط پزشک متخصص: معاینه توسط پزشک متخصص زنان در پزشکی قانونی انجام می شود.
3. صدور گواهی: پزشک معالج پس از معاینه، گواهی رسمی صادر می کند که در آن وضعیت بکارت (باکره، غیرباکره)، نوع پرده بکارت و در صورت آسیب دیدگی، علت و میزان آسیب (در صورت امکان تعیین) ذکر می شود. این گواهی محرمانه است.

۴. قانون جدید مهریه در دوران عقد: محدودیت ۱۱۰ سکه و اجرای آن

با تصویب قانون حمایت خانواده جدید، تغییراتی در نحوه اجرای مهریه و سقف ضمانت اجرای کیفری آن ایجاد شده است که بر مهریه در دوران عقد نیز تأثیرگذار است.

۴.۱. تشریح قانون جدید ۱۱۰ سکه

بر اساس قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، پرداخت مهریه همچنان از حقوق مسلم زن محسوب می شود و مرد مکلف به پرداخت آن است. اما در مورد ضمانت اجرای کیفری (جلب و حبس) مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه، محدودیت هایی اعمال شده است. طبق این قانون:

• تا میزان ۱۱۰ سکه بهار آزادی (یا معادل آن) از مهریه، مشمول ضمانت اجرای کیفری قرار می گیرد. به این معنا که اگر مرد توانایی پرداخت این میزان مهریه را نداشته باشد، زن می تواند درخواست جلب و حبس او را تا زمان پرداخت یا اثبات اعسار (ناتوانی مالی) نماید.
• مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه: برای مهریه هایی که بیشتر از ۱۱۰ سکه هستند، مازاد بر این مقدار، مشمول ضمانت اجرای کیفری نیست و زن تنها از طریق حقوقی و اثبات تمکن مالی مرد می تواند آن را مطالبه کند. این بخش از مهریه عملاً حالت عندالاستطاعه به خود می گیرد؛ یعنی پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی مرد است و عدم پرداخت آن منجر به حبس مرد نخواهد شد.

۴.۲. تاثیر قانون جدید بر نحوه مطالبه و تقسیط مهریه در دوران عقد

قانون ۱۱۰ سکه، تأثیر مستقیمی بر نحوه مطالبه و تقسیط مهریه در دوران عقد دارد:

• مطالبه مهریه: زن در دوران عقد همچنان می تواند کل مهریه خود را مطالبه کند. اما مرد برای میزان ۱۱۰ سکه در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، ممکن است با جلب و حبس مواجه شود. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها با اثبات تمکن مالی مرد و از طریق توقیف اموال وی، امکان وصول وجود دارد.
• تقسیط مهریه: در صورت مطالبه مهریه، چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه، اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) ارائه دهد و درخواست تقسیط مهریه را بنماید. دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این تقسیط شامل ۱۱۰ سکه و مازاد آن نیز می شود، با این تفاوت که عدم پرداخت اقساط مازاد بر ۱۱۰ سکه، منجر به جلب و حبس مرد نخواهد شد، بلکه تنها از طریق توقیف اموال قابل پیگیری است.

۵. مراحل عملی مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه در دوران عقد

مطالبه مهریه در دوران عقد، فرآیندی قانونی است که می تواند از دو مسیر اصلی اداره اجرای ثبت یا دادگاه پیگیری شود. انتخاب مسیر صحیح، به شرایط و ترجیحات زن بستگی دارد.

۵.۱. اولویت با اقدام از طریق اداره اجرای ثبت

در بسیاری از موارد، اقدام از طریق اداره اجرای ثبت، به دلیل سرعت بیشتر و عدم نیاز اولیه به دادرسی قضایی، روشی مؤثرتر و کارآمدتر برای مطالبه مهریه است. این روش برای مهریه هایی که در سند رسمی نکاحیه ثبت شده اند (که معمولاً تمام مهریه ها چنین اند) قابل اعمال است.

تشریح گام به گام فرآیند:

1. مراجعه به دفتر ثبت ازدواج: زن یا وکیل قانونی او، ابتدا باید به دفتر ثبت ازدواجی که سند نکاحیه در آن ثبت شده است، مراجعه کند.
2. درخواست اجرائیه: در دفترخانه، زن درخواست صدور اجرائیه برای مهریه را ارائه می دهد. دفترخانه پس از بررسی مدارک، اجرائیه مهریه را صادر و به اداره اجرای ثبت اسناد ارسال می کند.
3. استعلام اموال: اداره اجرای ثبت، پس از دریافت اجرائیه، اقدام به استعلام از مراجع مختلف برای شناسایی اموال و دارایی های مرد می کند. این استعلامات شامل:
   • بانک ها: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
   • اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات.
   • راهور (نیروی انتظامی): برای شناسایی خودروها و وسایل نقلیه.
   • مخابرات: برای شناسایی سیم کارت ها و خطوط تلفن.
   • شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.
4. توقیف اموال: پس از شناسایی اموال، اداره اجرای ثبت دستور توقیف آن ها را صادر می کند. این توقیف به معنای ممنوعیت هرگونه نقل و انتقال یا تصرف در آن اموال توسط مرد است.
5. فروش و وصول مهریه: در صورتی که مرد ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، مهریه را پرداخت نکند، زن می تواند درخواست فروش اموال توقیف شده را از طریق مزایده نماید و از محل فروش، مهریه خود را وصول کند.

مزایای این روش:

• سرعت: فرآیند توقیف و فروش اموال از طریق اجرای ثبت معمولاً سریع تر از مسیر دادگاه است.
• کارایی: نیاز به اثبات دعوی در دادگاه و مراحل طولانی دادرسی اولیه را حذف می کند.
• هزینه کمتر: در ابتدا، هزینه های دادرسی کمتری نسبت به دادگاه دارد.

۵.۲. اقدام از طریق دادگاه (در صورت عدم وصول از ثبت یا عدم وجود اموال)

در صورتی که زن نتواند مهریه خود را از طریق اداره اجرای ثبت وصول کند (مثلاً به دلیل عدم وجود اموال رسمی به نام مرد یا پیچیدگی های حقوقی خاص)، یا در مواردی که مرد اموال رسمی نداشته باشد، می تواند از طریق دادگاه اقدام نماید.

تنظیم دادخواست مطالبه مهریه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زن یا وکیل او، با در دست داشتن مدارک لازم، به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت می نماید.
2. ارجاع به دادگاه خانواده: دادخواست به دادگاه خانواده صالح ارجاع داده می شود.
3. فرآیند رسیدگی و صدور حکم: دادگاه جلسات رسیدگی را تشکیل می دهد و با بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، در مورد میزان مهریه و نحوه پرداخت آن (پرداخت یکجا یا تقسیط) حکم صادر می کند.
4. اجرای حکم: پس از قطعیت حکم، اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می تواند درخواست صدور اجرائیه از دادگاه را بنماید و از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، برای توقیف اموال و وصول مهریه اقدام کند.

۵.۳. مدارک لازم برای مطالبه مهریه در دوران عقد

برای هر دو روش مطالبه مهریه (ثبت یا دادگاه)، مدارک اصلی و اساسی زیر مورد نیاز است:

• شناسنامه معتبر: زن و مرد (برای احراز هویت).
• کارت ملی معتبر: زن و مرد.
• سند ازدواج (عقدنامه): اصل یا رونوشت مصدق آن که حاوی اطلاعات مهریه است.
• وکالت نامه (در صورت وجود وکیل): اگر زن از طریق وکیل اقدام می کند، وکالت نامه رسمی ضروری است.

۵.۴. هزینه های اجرا گذاشتن مهریه

اجرا گذاشتن مهریه با هزینه هایی همراه است که بسته به روش انتخاب شده و پیچیدگی پرونده، می تواند متغیر باشد.

• هزینه های دادرسی: در مسیر دادگاه، بر اساس تعرفه های قانونی و میزان مهریه، هزینه هایی بابت ثبت دادخواست و مراحل دادرسی دریافت می شود.
• حق الوکاله وکیل: در صورت استفاده از خدمات وکیل، حق الوکاله وکیل طبق قرارداد یا تعرفه های قانونی محاسبه و پرداخت می گردد.
• هزینه های اجرایی: شامل هزینه های مربوط به صدور اجرائیه، استعلامات، کارشناسی اموال (در صورت نیاز) و مزایده.

به دلیل متغیر بودن این هزینه ها بر اساس میزان مهریه، پیچیدگی پرونده و انتخاب وکیل، نمی توان هزینه ثابت و مشخصی را برای تمامی پرونده ها اعلام کرد.

۶. نکات مهم و حقوقی تکمیلی برای دوران عقد

دوران عقد، با وجود فرصتی که برای شناخت بیشتر زوجین فراهم می کند، می تواند با چالش ها و پیچیدگی های حقوقی همراه باشد. آگاهی از نکات تکمیلی می تواند به مدیریت بهتر این مسائل کمک کند.

۶.۱. امکان تقسیط مهریه در دوران عقد

مطالبه مهریه در دوران عقد به معنای الزام مرد به پرداخت یکجای آن نیست. اگر مرد توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را نداشته باشد، می تواند با ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه را بنماید. دادگاه با بررسی وضعیت مالی و دارایی های مرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حالت، مرد موظف به پرداخت پیش قسط و اقساط ماهیانه مشخص شده توسط دادگاه خواهد بود. این امکان هم برای مهریه عندالمطالبه و هم برای مهریه عندالاستطاعه (در مورد مازاد بر ۱۱۰ سکه) وجود دارد.

۶.۲. حذف نام همسر از شناسنامه پس از طلاق (شرایط دختر باکره)

یکی از موضوعات رایج پس از طلاق در دوران عقد، تمایل زن به حذف نام همسر سابق از شناسنامه اش است. این امکان، تنها در صورتی فراهم است که:

• طلاق قبل از نزدیکی واقع شده باشد.
• زن باکره باشد.

در این صورت، زن می تواند با ارائه گواهی بکارت از پزشکی قانونی و حکم طلاق، به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و درخواست حذف نام همسر سابق را از شناسنامه اش ثبت نماید. این امر به زن اجازه می دهد تا بدون سابقه ازدواج در شناسنامه، فصل جدیدی از زندگی خود را آغاز کند.

۶.۳. نقش حیاتی وکیل متخصص در پرونده های مهریه دوران عقد

با توجه به پیچیدگی های حقوقی مهریه و تفاوت سناریوها در دوران عقد، حضور و مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه بسیار حیاتی است. وکیل متخصص می تواند:

• به زن در درک کامل حقوق و تکالیفش کمک کند.
• مسیر قانونی صحیح و کارآمد برای مطالبه مهریه را مشخص نماید.
• مدارک لازم را تهیه و دادخواست های مربوطه را تنظیم کند.
• در تمامی مراحل دادرسی و اجرایی، از حقوق موکل خود دفاع کند.
• به کاهش استرس و طی مسیر قانونی صحیح و مطمئن کمک نماید.

مشاوره حقوقی قبل از هر اقدامی، می تواند از بروز خطاهای احتمالی و تضییع حقوق جلوگیری کند.

۶.۴. چالش های اثبات نزدیکی یا عدم نزدیکی

همانطور که قبلاً ذکر شد، ملاک تعلق تمام یا نصف مهریه در صورت طلاق در دوران عقد، وقوع یا عدم وقوع نزدیکی است. اثبات این موضوع گاهی اوقات چالش برانگیز است:

• اگر زن باکره باشد و ادعای عدم نزدیکی کند، معمولاً این ادعا از طریق معاینه پزشکی قانونی قابل اثبات است.
• اگر بکارت از بین رفته باشد، پزشکی قانونی مشخص می کند که آیا این امر ناشی از نزدیکی است یا خیر.
• در مواردی که بکارت وجود دارد اما ادعای نزدیکی (مثلاً به دلیل پرده بکارت ارتجاعی) مطرح می شود، اثبات آن پیچیده تر است و پزشکی قانونی با معاینات دقیق تر و در برخی موارد با ارجاع به متخصصین دیگر، نظر خود را اعلام می کند.

۶.۵. مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دوران عقد

تفاوت بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دوران عقد نیز مهم است:

• مهریه عندالمطالبه: به محض عقد، زن می تواند آن را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت است. اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد، باید اعسار خود را ثابت کند و دادگاه مهریه را تقسیط خواهد کرد.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن از ابتدا مشروط به توانایی مالی مرد است. زن تنها زمانی می تواند آن را مطالبه کند که ثابت شود مرد تمکن مالی دارد. در دوران عقد نیز این قاعده پابرجاست و زن برای مطالبه چنین مهریه ای باید ابتدا استطاعت مالی مرد را اثبات کند.

نتیجه گیری

مهریه در زمان عقد، به عنوان یک حق مالی قانونی و شرعی، به محض جاری شدن صیغه نکاح برای زن ایجاد می شود و او مالک تمامی آن می گردد. این حق بنیادین، فارغ از وقوع نزدیکی است و زن می تواند در هر زمانی آن را مطالبه نماید. با این حال، میزان تعلق مهریه و نحوه مطالبه آن در سناریوهای مختلف حقوقی، به ویژه در صورت طلاق یا فسخ نکاح و وضعیت باکره بودن یا نبودن زن، تفاوت های اساسی دارد.

درک صحیح از ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی که مالکیت زن بر تمام مهریه را به محض عقد تأیید می کند، و همچنین ماده ۱۰۹۲ که در صورت طلاق قبل از نزدیکی، زن را مستحق نصف مهریه می داند، برای هر دو طرف ازدواج ضروری است. حق حبس برای زن باکره قبل از نزدیکی، امکان مطالبه کل مهریه بدون قصد طلاق، و محدودیت های اعمال شده توسط قانون ۱۱۰ سکه در مورد ضمانت اجرای کیفری مهریه، از جمله نکات کلیدی مطرح شده در این زمینه هستند. همچنین، تدلیس در ازدواج و شرایط فسخ نکاح، از موضوعاتی است که می تواند بر تعلق یا عدم تعلق مهریه تأثیر چشمگیری داشته باشد.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تعدد رویه ها، توصیه اکید می شود که قبل از هرگونه اقدام حقوقی، به خصوص در دوران حساس عقد، با وکلای متخصص در امور خانواده مشاوره صورت گیرد. این اقدام نه تنها به روشن شدن ابهامات کمک می کند، بلکه می تواند راهگشای مسیر صحیح و مطمئن قانونی برای احقاق حقوق باشد و از بروز مشکلات و دعاوی طولانی مدت جلوگیری نماید.

سوالات متداول

آیا در دوران عقد می توان مهریه را مطالبه کرد؟

بله، زن به محض جاری شدن عقد، مالک تمام مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، بدون نیاز به قصد طلاق، مهریه خود را مطالبه کند.

اگر در دوران عقد طلاق بگیریم و باکره باشم، چه میزان مهریه به من تعلق می گیرد؟

در صورتی که طلاق قبل از وقوع نزدیکی باشد و زن باکره باشد، طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه به او تعلق می گیرد.

مهریه دختر غیر باکره در دوران عقد چگونه محاسبه می شود؟

اگر باکره نبودن به دلیل نزدیکی با همسر در دوران عقد باشد، زن مستحق تمام مهریه است. اما اگر زن قبل از عقد باکره نبوده و این موضوع را پنهان کرده باشد (تدلیس)، مرد می تواند تقاضای فسخ نکاح کند و در این صورت، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد.

حق حبس چیست و چه شرایطی برای اعمال آن وجود دارد؟

حق حبس حق زن است که می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه (عندالمطالبه)، از انجام وظایف زناشویی (تمکین خاص) امتناع ورزد، به شرطی که قبل از اولین نزدیکی و مهریه نیز عندالمطالبه باشد.

آیا قانون ۱۱۰ سکه شامل مهریه در دوران عقد نیز می شود؟

بله، قانون ۱۱۰ سکه در مورد تمامی مهریه ها، چه در دوران عقد و چه پس از آن، اعمال می شود. یعنی تا ۱۱۰ سکه مشمول ضمانت اجرای کیفری (جلب و حبس) است و مازاد بر آن تنها از طریق حقوقی و اثبات تمکن مالی مرد قابل مطالبه است.

برای اجرای مهریه در دوران عقد از کجا باید شروع کرد؟

اولویت با مراجعه به دفتر ثبت ازدواج برای درخواست صدور اجرائیه و سپس پیگیری از طریق اداره اجرای ثبت است. در صورت عدم وصول از این طریق یا عدم وجود اموال رسمی، می توان از طریق دادگاه اقدام کرد.

آیا بعد از طلاق در دوران عقد، می توان نام همسر سابق را از شناسنامه حذف کرد؟

بله، در صورتی که طلاق قبل از نزدیکی واقع شده باشد و زن باکره باشد، می تواند با ارائه گواهی پزشکی قانونی و حکم طلاق، درخواست حذف نام همسر سابق را از شناسنامه اش ثبت کند.

در صورت پنهان کاری باکره نبودن قبل از عقد، مهریه تعلق می گیرد؟

خیر، اگر مرد ثابت کند که زن قبل از عقد باکره نبوده و این موضوع را پنهان کرده (تدلیس)، مرد حق فسخ نکاح را دارد و در این صورت، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد.