متن درخواست مرخصی زندانی

درخواست مرخصی زندانی، سندی رسمی است که برای کسب اجازه خروج موقت زندانی از محیط زندان به مراجع قضایی ذی صلاح ارائه می شود و امکان بازگشت موقت او را به آغوش خانواده و جامعه، تحت شرایطی خاص، فراهم می سازد. این امر نه تنها فرصتی برای تجدید روحیه و حفظ پیوندهای خانوادگی است، بلکه گامی مؤثر در جهت بازپروری و تسهیل بازگشت تدریجی فرد به زندگی عادی محسوب می شود. فرآیند درخواست مرخصی، با وجود اهمیت بالایی که برای زندانی و خانواده اش دارد، اغلب با پیچیدگی های قانونی و اداری همراه است که می تواند موجب سردرگمی افراد فاقد اطلاعات حقوقی کافی شود. درک صحیح از چارچوب های قانونی، انواع مرخصی، شرایط و مدارک مورد نیاز، و همچنین نحوه نگارش و پیگیری درخواست، از جمله موارد حیاتی است که می تواند شانس موافقت با درخواست را افزایش دهد. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف مرخصی زندانیان در نظام حقوقی ایران می پردازد و راهنمایی جامع برای نگارش و پیگیری موفق این درخواست ارائه می دهد.

مفهوم و چارچوب قانونی مرخصی زندانیان

مفهوم مرخصی زندانی در نظام حقوق کیفری ایران به معنای اعطای اجازه موقت برای خروج از زندان است که به منظور بازپروری، حفظ ارتباطات خانوادگی، رسیدگی به امور ضروری، و آماده سازی تدریجی فرد برای بازگشت به جامعه صورت می گیرد. این اقدام، جنبه ای از عدالت ترمیمی و انسانی در اجرای مجازات حبس محسوب می شود و به عنوان اهرمی برای تشویق زندانیان به اصلاح رفتار و رعایت انضباط در دوران محکومیت عمل می کند. مرخصی صرفاً یک امتیاز نیست، بلکه تحت شرایط خاصی، می تواند به عنوان حقی برای زندانیان واجد شرایط در نظر گرفته شود.

اهداف اصلی اعطای مرخصی

• بازسازی روحی و روانی: دوری موقت از محیط زندان و قرار گرفتن در فضای خانواده، تأثیر بسزایی در کاهش فشارهای روحی و بهبود سلامت روان زندانی دارد.
• حفظ پیوندهای خانوادگی: مرخصی به زندانی این امکان را می دهد که ارتباط خود را با خانواده حفظ کرده و نقش پدری، همسری یا فرزندی خود را، ولو به صورت موقت، ایفا کند. این امر به ویژه برای کودکان زندانیان از اهمیت بالایی برخوردار است.
• رسیدگی به امور ضروری: در برخی شرایط خاص مانند بیماری بستگان، فوت، یا ازدواج، حضور زندانی در خارج از زندان برای رسیدگی به این امور ضروری است.
• مقدمه ای برای آزادی مشروط یا پایان محکومیت: اعطای مرخصی و بازگشت به موقع زندانی، نشانه ای از اصلاح رفتار و آمادگی وی برای آزادی های گسترده تر یا اتمام دوران محکومیت است.

مستندات و مراجع قانونی

چارچوب قانونی مرخصی زندانیان عمدتاً در «آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور» مصوب ۱۳۹۸ و همچنین «قانون مجازات اسلامی» مصوب ۱۳۹۲، به ویژه مواد مرتبط با نهادهای ارفاقی مانند آزادی مشروط، تعیین شده است. آیین نامه سازمان زندان ها، جزئیات اجرایی و انواع مرخصی را با دقت بیشتری مشخص می کند.

نقش مراجع تصمیم گیرنده

• قاضی ناظر زندان: این مقام قضایی، مهم ترین مرجع تصمیم گیری در خصوص اعطای انواع مرخصی به زندانیان است. او بر حسن اجرای مقررات زندان و حقوق زندانیان نظارت دارد و بر اساس گزارش های زندان و بررسی شرایط پرونده، در مورد مرخصی ها تصمیم می گیرد.
• دادستان: در برخی موارد، به ویژه برای جرائم خاص یا در شرایطی که پرونده دارای ابعاد پیچیده تری است، موافقت دادستان نیز برای اعطای مرخصی لازم است. دادستان به عنوان مدعی العموم، نقش نظارتی بر حسن اجرای قوانین را بر عهده دارد.
• شورای طبقه بندی زندان: این شورا که از اعضای ارشد زندان تشکیل شده است، وظیفه بررسی وضعیت رفتاری، پرونده و صلاحیت زندانیان را برای بهره مندی از امتیازات مختلف، از جمله مرخصی، بر عهده دارد. پیشنهاد این شورا به قاضی ناظر یا دادستان، مبنای تصمیم گیری نهایی قرار می گیرد.

درک صحیح از نقش هر یک از این مراجع و مستندات قانونی مربوطه، برای تدوین و پیگیری مؤثر درخواست مرخصی ضروری است و می تواند به خانواده ها کمک کند تا با آگاهی بیشتری در این مسیر گام بردارند.

انواع مرخصی زندانی و شرایط اختصاصی هر یک

مرخصی زندانیان بر اساس دلایل و شرایط خاصی طبقه بندی می شود که هر یک دارای ضوابط و مراحل ویژه ای است. آشنایی با این انواع به خانواده ها کمک می کند تا درخواست خود را به درستی تنظیم کرده و مدارک لازم را تهیه نمایند. در ادامه، به تشریح انواع اصلی مرخصی و شرایط هر یک می پردازیم.

مرخصی عادی (دوره ای/اعیاد)

مرخصی عادی، متداول ترین نوع مرخصی است که به زندانیان واجد شرایط و دارای حسن رفتار اعطا می شود. این مرخصی معمولاً در مناسبت های خاص مانند اعیاد مذهبی یا ملی، و یا به صورت دوره ای، برای تجدید روحیه و حفظ ارتباط با خانواده در نظر گرفته می شود.

شرایط مرخصی عادی:

• حسن رفتار: زندانی باید در طول دوران محکومیت، رفتار مناسبی از خود نشان داده باشد و هیچ گونه تخلف انضباطی یا سوءسابقه در زندان نداشته باشد. این امر معمولاً با گزارش شورای طبقه بندی زندان تأیید می شود.
• میزان محکومیت سپری شده: این یکی از مهم ترین شرایط است و بر اساس نوع جرم و میزان محکومیت، درصد مشخصی از دوران حبس باید سپری شده باشد. به عنوان مثال، در برخی جرائم، پس از گذراندن یک ششم، یک سوم یا نصف مدت محکومیت، زندانی واجد شرایط مرخصی عادی شناخته می شود. قوانین دقیق مربوط به این درصدها در آیین نامه ها و بخشنامه های سازمان زندان ها مشخص شده است.
• عدم سابقه فرار: زندانی نباید در گذشته سابقه فرار از زندان یا عدم بازگشت به موقع از مرخصی را داشته باشد.
• تایید صلاحیت اخلاقی: این شرط شامل نداشتن سابقه جرایم خاص (مانند جرایم امنیتی یا سازمان یافته) است که می تواند مانع از اعطای مرخصی شود.

مدت زمان:

مدت زمان مرخصی عادی معمولاً بین ۳ تا ۷ روز است، اما با موافقت مقام قضایی و بر اساس شرایط، قابلیت تمدید دارد.

مدارک لازم (چک لیست دقیق):

• کارت ملی و شناسنامه زندانی و درخواست کننده.
• مدارک اثبات نسبت خانوادگی (مانند سند ازدواج برای همسر، شناسنامه برای فرزندان یا والدین).
• نامه تأیید حسن رفتار از زندان (توسط شورای طبقه بندی یا رئیس زندان).
• کپی دادنامه و مشخصات پرونده قضایی.
• در برخی موارد، تکمیل فرم تعهد کتبی برای بازگشت به موقع.

مرجع درخواست:

قاضی ناظر زندان یا دادستان.

نمونه متن درخواست مرخصی عادی زندانی:

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب (نام شهر)

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده] به عنوان [نسبت با زندانی، مثال: همسر/فرزند/پدر/مادر] زندانی محترم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر]، با شماره پرونده [شماره پرونده] و کد ملی [کد ملی زندانی] که در حال حاضر در [نام زندان] دوران محکومیت خود را سپری می نماید، به استناد مواد قانونی مربوطه و با توجه به حسن رفتار ایشان در طول مدت حبس، درخواست مرخصی موقت برای ایشان دارم.

مشخصات زندانی:

• نام و نام خانوادگی: [نام زندانی]
• شماره پرونده: [شماره پرونده]
• کد ملی: [کد ملی زندانی]
• نام پدر: [نام پدر زندانی]
• مدت محکومیت: [مدت محکومیت، مثال: پنج سال حبس]
• مدت سپری شده: [مدت سپری شده از محکومیت، مثال: سه سال و دو ماه]
• اتهام: [عنوان اتهام، مثال: کلاهبرداری]

دلایل درخواست مرخصی:

زندانی محترم در طول مدت حبس، همواره از رفتار مناسب و همکاری کامل با مسئولان زندان برخوردار بوده و گزارش های موجود در پرونده ایشان گواه این مدعا است. ایشان تاکنون هیچ گونه تخلف انضباطی نداشته اند و این امر نشانگر حسن نیت و آمادگی ایشان برای استفاده مسئولانه از مرخصی است. همچنین، حضور ایشان در جمع خانواده به ویژه در ایام پیش رو [می توانید به مناسبت خاصی مانند عید یا ضرورت خانوادگی کلی اشاره کنید] از نظر روحی و معنوی برای خانواده و خود ایشان حائز اهمیت است.

مستندات پیوست:

• کپی کارت ملی و شناسنامه زندانی و اینجانب.
• کپی دادنامه و مشخصات پرونده.
• گواهی حسن رفتار از زندان (در صورت صدور).

با توجه به دلایل فوق و مستندات ارائه شده، از محضر جنابعالی درخواست می نمایم دستور مقتضی برای اعطای مرخصی موقت به مدت [مدت زمان درخواست شده، مثال: پنج روز] به زندانی فوق الذکر صادر فرمایید. یقین دارم که این اقدام در راستای تحقق اهداف انسانی و قانونی عدالت و در جهت تسهیل بازپروری ایشان خواهد بود.

پیشاپیش از حسن توجه و دستور مساعد جنابعالی کمال تشکر و امتنان را دارم.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ درخواست]

مرخصی استعلاجی

مرخصی استعلاجی به زندانیانی اعطا می شود که به دلیل بیماری شدید و نیاز به درمان یا استراحت در خارج از محیط زندان، قادر به ادامه حبس نیستند. این نوع مرخصی با تأکید بر جنبه های انسانی و حق سلامت زندانی در نظر گرفته می شود.

شرایط مرخصی استعلاجی:

• بیماری شدید: زندانی باید به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد که درمان آن در داخل زندان مقدور نیست یا نیاز به مراقبت های ویژه خارج از زندان دارد.
• تایید پزشک معتمد زندان و کمیسیون پزشکی: وضعیت بیماری زندانی باید توسط پزشک زندان تأیید و سپس به تأیید کمیسیون پزشکی رسمی زندان یا سازمان پزشکی قانونی برسد. گواهی پزشک باید شامل تشخیص بیماری، نوع درمان، و مدت زمان پیشنهادی برای مرخصی باشد.
• عدم امکان درمان در زندان: اگر امکان درمان کافی در داخل زندان یا مراکز درمانی تحت نظارت زندان وجود داشته باشد، معمولاً مرخصی استعلاجی اعطا نمی شود.

مدت زمان:

مدت مرخصی استعلاجی بر اساس نظر پزشک معالج و تأیید مقام قضایی تعیین می شود و می تواند بر حسب نیاز درمانی، تمدید گردد.

مدارک لازم:

• گواهی پزشک معتمد زندان.
• مدارک پزشکی معتبر از بیمارستان یا مراکز درمانی خارج از زندان که وضعیت بیماری را تأیید کند.
• تأییدیه کمیسیون پزشکی زندان یا پزشکی قانونی.
• گزارش معاینه و تشخیص پزشک.

مرجع درخواست:

قاضی ناظر زندان.

نمونه متن درخواست مرخصی استعلاجی زندانی:

ریاست محترم قاضی ناظر زندان (نام زندان)

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده] به عنوان [نسبت با زندانی] زندانی محترم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر]، با شماره پرونده [شماره پرونده] و کد ملی [کد ملی زندانی] که در حال حاضر در [نام زندان] دوران محکومیت خود را سپری می نماید، به دلیل وضعیت وخیم پزشکی ایشان، درخواست مرخصی استعلاجی دارم.

مشخصات زندانی:

• نام و نام خانوادگی: [نام زندانی]
• شماره پرونده: [شماره پرونده]
• کد ملی: [کد ملی زندانی]
• نام پدر: [نام پدر زندانی]
• اتهام: [عنوان اتهام]

دلایل درخواست مرخصی استعلاجی:

زندانی فوق الذکر از تاریخ [تاریخ شروع بیماری یا تشخیص] به بیماری [نام بیماری] مبتلا می باشد. بر اساس گواهی پزشکان معالج و کمیسیون پزشکی زندان (پیوست شماره ۱)، ایشان نیازمند درمان تخصصی و بستری شدن در مراکز درمانی خارج از زندان می باشد، چرا که امکانات درمانی کافی برای کنترل و بهبود وضعیت ایشان در محیط زندان میسر نیست. وضعیت جسمانی و روحی ایشان به دلیل [ذکر جزئیات از تأثیر بیماری بر زندانی] بسیار نامساعد است و عدم پیگیری درمان می تواند عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

مستندات پیوست:

• گواهی پزشک معتمد زندان و تأییدیه کمیسیون پزشکی (پیوست شماره ۱).
• مدارک پزشکی بیمارستان [نام بیمارستان] شامل آزمایشات، سونوگرافی/رادیولوژی و شرح حال بیماری (پیوست شماره ۲).
• کپی کارت ملی و شناسنامه زندانی.

با عنایت به ضرورت فوری درمان و با توجه به جنبه های انسانی و حقوق قانونی زندانیان بیمار، از محضر جنابعالی تقاضا دارم دستور مقتضی برای اعطای مرخصی استعلاجی به مدت [مدت زمان پیشنهادی پزشک، مثال: یک ماه] به زندانی فوق الذکر صادر فرمایید تا ایشان بتوانند تحت نظر پزشکان متخصص، روند درمانی خود را در خارج از زندان تکمیل نمایند. اینجانب [و/یا زندانی] متعهد به بازگشت به موقع پس از اتمام مدت مرخصی و بهبودی نسبی می باشم.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مساعد حضرت عالی کمال سپاس را دارم.

با احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ درخواست]

مرخصی ملاقاتی/شرایط خاص و اضطراری

این نوع مرخصی برای مواجهه با شرایط اضطراری و خاصی که حضور زندانی در خارج از زندان ضروری است، اعطا می شود. ماهیت این مرخصی، فوریت و حساسیت بالای شرایط را نشان می دهد.

شرایط مرخصی ملاقاتی/شرایط خاص:

• فوت بستگان درجه یک: فوت والدین، همسر، فرزندان، خواهر یا برادر.
• ازدواج فرزند: حضور در مراسم ازدواج فرزند (در صورت تأیید مقام قضایی).
• بیماری شدید یا فوت بستگان درجه یک در خارج از زندان: در شرایطی که حضور زندانی برای مراقبت از بیمار یا انجام امور مربوط به فوت ضروری باشد.
• شرکت در کنکور سراسری یا آزمون های مهم: در صورتی که شرکت در این آزمون ها برای آینده زندانی حیاتی باشد.
• حضور در مراسم خاص مذهبی یا ملی: در موارد استثنایی و با تأیید مقام قضایی.

مدارک اثبات شرایط خاص:

• گواهی فوت (برای فوت بستگان).
• سند ازدواج (برای ازدواج فرزند).
• گواهی پزشکی معتبر (برای بیماری شدید بستگان).
• کارت ورود به جلسه کنکور یا آزمون.
• سایر مدارک رسمی که وقوع رویداد خاص را تأیید کند.

مرجع درخواست:

قاضی ناظر زندان یا دادستان.

نمونه متن درخواست مرخصی شرایط خاص زندانی:

ریاست محترم دادستان عمومی و انقلاب (نام شهر)

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده] به عنوان [نسبت با زندانی] زندانی محترم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر]، با شماره پرونده [شماره پرونده] و کد ملی [کد ملی زندانی] که در حال حاضر در [نام زندان] دوران محکومیت خود را سپری می نماید، به دلیل وقوع [ذکر دلیل خاص، مثال: فوت مادر ایشان / ازدواج فرزندشان / بیماری شدید همسرشان]، درخواست مرخصی اضطراری برای ایشان دارم.

مشخصات زندانی:

• نام و نام خانوادگی: [نام زندانی]
• شماره پرونده: [شماره پرونده]
• کد ملی: [کد ملی زندانی]
• نام پدر: [نام پدر زندانی]
• اتهام: [عنوان اتهام]

شرح دلایل اضطراری:

با نهایت تأثر و تأسف به اطلاع می رساند که [توضیح کامل و جزئیات مربوط به شرایط اضطراری، مثال: خانم/آقای (نام متوفی) مادر گرامی زندانی فوق در تاریخ (تاریخ فوت) دار فانی را وداع گفته اند و نیاز مبرم به حضور زندانی جهت شرکت در مراسم تدفین و مجالس ترحیم و همچنین تسلی خاطر خانواده می باشد.] [یا مثال: فرزند زندانی محترم، خانم/آقای (نام فرزند) در تاریخ (تاریخ ازدواج) مراسم ازدواج خود را برگزار می نماید و حضور پدر/مادر در این مراسم، از اهمیت فراوانی برخوردار است.]

مستندات پیوست:

• گواهی فوت / عقدنامه ازدواج / گواهی پزشکی بستگان و سایر مدارک مرتبط (پیوست).
• کپی کارت ملی و شناسنامه زندانی و اینجانب.

با توجه به فوریت و حساسیت این موضوع و تأثیر عمیق روحی و معنوی آن بر زندانی و خانواده ایشان، از محضر جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی برای اعطای مرخصی اضطراری به مدت [مدت زمان درخواست شده، مثال: سه روز] به زندانی فوق صادر فرمایید تا ایشان بتوانند به امور ضروری مربوط به این واقعه رسیدگی نمایند. اینجانب [و/یا زندانی] متعهد به بازگشت به موقع و بدون قید و شرط پس از اتمام مدت مرخصی می باشم.

پیشاپیش از حسن نظر و مساعدت حضرت عالی کمال قدردانی را دارم.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ درخواست]

تمدید مرخصی زندانی: چگونه و تحت چه شرایطی؟

در برخی شرایط، دلایل موجهی که منجر به اعطای مرخصی اولیه شده اند، همچنان پابرجا هستند یا شرایط جدیدی پیش می آید که نیاز به تمدید مدت مرخصی را ایجاب می کند. تمدید مرخصی نیز مانند درخواست اولیه، تابع قوانین و مقررات خاصی است که باید به دقت رعایت شود.

زمان درخواست تمدید

درخواست تمدید مرخصی باید پیش از پایان مرخصی فعلی ارائه شود. ارائه دیرهنگام درخواست می تواند منجر به عدم موافقت و حتی ایجاد سابقه تخلف برای زندانی شود. بهتر است حداقل چند روز قبل از اتمام مرخصی، برای تمدید اقدام شود تا زمان کافی برای بررسی و تصمیم گیری توسط مراجع ذی صلاح وجود داشته باشد.

شرایط تمدید مرخصی

موافقت با تمدید مرخصی، منوط به احراز شرایطی مشابه با مرخصی اولیه و همچنین عدم بروز تخلف در طول مرخصی فعلی است:

• ادامه دلیل موجه مرخصی اولیه: دلیل اصلی که به خاطر آن مرخصی اعطا شده بود (مانند ادامه درمان، نیاز به حضور در مراسم، یا مشکلات خانوادگی)، باید همچنان پابرجا یا تشدید شده باشد.
• حسن رفتار در طول مرخصی: زندانی باید در طول مدت مرخصی، از هرگونه رفتار خلاف قانون یا مقررات خودداری کرده باشد. هرگونه تخلف در این مدت، می تواند به شدت بر تصمیم گیری در خصوص تمدید تأثیر منفی بگذارد.
• عدم تخلف: عدم سوءاستفاده از مرخصی و پایبندی به تعهدات داده شده در زمان اخذ مرخصی اولیه.
• تعهد کتبی: ارائه تعهد کتبی مجدد برای بازگشت به موقع پس از اتمام مدت تمدید شده.

مدارک مورد نیاز برای تمدید

علاوه بر مدارک شناسایی زندانی و درخواست کننده، ارائه مستندات به روز و مرتبط با دلیل تمدید از اهمیت بالایی برخوردار است:

• کپی برگه مرخصی قبلی: برای اثبات مرخصی جاری و مدت آن.
• گواهی جدید پزشکی: در صورتی که دلیل تمدید، ادامه درمان باشد، باید گواهی پزشکی به روز از پزشک معالج یا بیمارستان ارائه شود که نیاز به ادامه درمان را تأیید کند.
• مدارک جدید اثبات شرایط خاص: اگر دلیل تمدید، شرایط خاص خانوادگی یا اضطراری باشد، باید مستندات جدیدی که ادامه یا شدت یافتن آن شرایط را نشان دهد، ارائه شود. (مانند گواهی فوت جدید، مدارک بستری شدن فرد بیمار و…)
• گواهی تأیید شورای محل یا معتمدین: در برخی موارد ممکن است نیاز به تأییدیه محلی برای وضعیت خانوادگی یا شرایط خاص باشد.

مرجع درخواست

همانند مرخصی اولیه، مرجع درخواست تمدید نیز معمولاً قاضی ناظر زندان یا دادستان است. در برخی موارد، ممکن است دادیار اجرای احکام نیز در این فرآیند نقش داشته باشد.

نمونه متن درخواست تمدید مرخصی زندانی:

ریاست محترم قاضی ناظر زندان [نام زندان] / دادستان عمومی و انقلاب [نام شهر]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]، به عنوان [نسبت با زندانی] زندانی محترم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر]، با شماره پرونده [شماره پرونده] و کد ملی [کد ملی زندانی]، که در حال حاضر با موافقت مقام محترم قضایی، از تاریخ [تاریخ شروع مرخصی] تا [تاریخ پایان مرخصی] در مرخصی به سر می برم، بدین وسیله تقاضای تمدید مدت مرخصی ایشان را به حضور جنابعالی تقدیم می نمایم.

مشخصات زندانی:

• نام و نام خانوادگی: [نام زندانی]
• شماره پرونده: [شماره پرونده]
• کد ملی: [کد ملی زندانی]
• نام پدر: [نام پدر زندانی]
• اتهام: [عنوان اتهام]

دلایل درخواست تمدید مرخصی:

دلیل اصلی مرخصی اولیه، [ذکر دلیل اصلی مرخصی، مثال: ادامه درمان پزشکی بیماری (نام بیماری) / مشکلات حاد خانوادگی (شرح مختصر)] بوده است. متأسفانه، وضعیت [ادامه درمان/مشکلات خانوادگی] همچنان ادامه دارد و [توضیح جزئیات به روز شده، مثال: روند درمانی بیمار پیشرفت مورد انتظار را نداشته و پزشک معالج (نام پزشک) در گواهی پیوست، بر لزوم ادامه بستری/مراقبت در خارج از زندان تأکید نموده است.] [یا مثال: مشکلات خانوادگی به دلیل (شرح وضعیت، مثلاً فوت یکی از بستگان نزدیک دیگر یا تشدید بیماری فرد مورد مراقبت) تشدید شده و حضور زندانی برای (شرح ضرورت) همچنان ضروری است.]

زندانی محترم در طول مدت مرخصی فعلی، همواره قوانین و ضوابط را رعایت نموده و هیچ گونه تخلفی از ایشان مشاهده نشده است. گزارش حسن رفتار ایشان و پایبندی به تعهدات، گواه این مدعا می باشد.

مستندات پیوست:

• کپی برگه مرخصی قبلی.
• گواهی جدید پزشکی معتبر / مدارک به روز مربوط به مشکلات خانوادگی / سایر مدارک اثبات کننده شرایط (پیوست).
• کپی کارت ملی و شناسنامه زندانی و اینجانب.

با عنایت به شرایط پیش آمده و با توجه به حسن رفتار و سوابق مندرج در پرونده، از محضر جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی جهت تمدید مرخصی زندانی فوق به مدت [مدت زمان درخواست تمدید، مثال: پانزده روز دیگر] را صادر فرمایید. یقین دارم این تصمیم، به بهبود وضعیت روحی و جسمی ایشان و حل مشکلات پیش آمده کمک شایانی خواهد کرد. اینجانب [و/یا زندانی] متعهد به بازگشت به موقع پس از اتمام مدت تمدید شده مرخصی می باشم.

پیشاپیش از حسن نظر و مساعدت حضرت عالی کمال تشکر و قدردانی را دارم.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ درخواست]

نکات حیاتی در نگارش و پیگیری درخواست مرخصی

نگارش یک درخواست مرخصی مؤثر و پیگیری صحیح آن، نقش کلیدی در موافقت مراجع قضایی دارد. توجه به جزئیات حقوقی، شفافیت در بیان و ارائه مدارک کامل، می تواند فرآیند را تسهیل کند.

ساختار یک درخواست موثر

درخواست مرخصی، یک سند حقوقی است و باید با رعایت اصول خاصی نگارش شود تا حداکثر تأثیر را داشته باشد:

• صراحت و اختصار در بیان: متن باید روشن، بدون ابهام و تا حد امکان کوتاه باشد. از زیاده گویی و حاشیه پردازی پرهیز کنید.
• استناد به مواد قانونی مرتبط: در صورت امکان و آگاهی، به مواد قانونی مربوطه در آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها یا قانون مجازات اسلامی اشاره کنید. مثلاً، می توانید به بندهای مرتبط با اعطای مرخصی در آیین نامه (بند الف ماده ۲۱۱ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۹۸) اشاره کنید. این امر نشان دهنده آگاهی حقوقی درخواست کننده است.
• بیان دلایل موجه و منطقی: دلایل درخواست باید مشخص، قابل اثبات و منطقی باشند. از بیان دلایل کلی یا غیر قابل اثبات خودداری کنید.
• ذکر مشخصات کامل: نام و نام خانوادگی کامل زندانی، شماره پرونده، نام زندان محل حبس، و مشخصات درخواست کننده (با ذکر نسبت قانونی) باید به دقت درج شود.
• تعهد به بازگشت: تأکید بر تعهد کتبی زندانی یا کفیل/وثیقه گذار مبنی بر بازگشت به موقع پس از اتمام مرخصی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اعتماد مقام قضایی را جلب می کند.

اهمیت ارائه مدارک کامل و منظم

مدارک ضمیمه، ستون فقرات هر درخواست حقوقی است. عدم ارائه مدارک کامل یا نامنظم بودن آنها، می تواند به تأخیر در رسیدگی یا رد درخواست منجر شود.

چک لیست نهایی مدارک:

• کپی برابر با اصل کارت ملی و شناسنامه زندانی و درخواست کننده.
• کپی دادنامه و مشخصات کامل پرونده قضایی.
• نامه تأیید حسن رفتار از زندان (در صورت صدور).
• مدارک اثبات نسبت (سند ازدواج، شناسنامه).
• مدارک خاص مربوط به نوع مرخصی (گواهی فوت، گواهی پزشکی، سند ازدواج فرزند، کارت ورود به جلسه آزمون و…).
• هرگونه وثیقه یا کفالت مورد نیاز (در صورت درخواست مرجع قضایی).

فرآیند ارائه و پیگیری درخواست

پس از نگارش درخواست و تهیه مدارک، گام بعدی ارائه و پیگیری صحیح آن است:

• محل تحویل درخواست: درخواست معمولاً به دفتر قاضی ناظر زندان یا دادیار اجرای احکام در دادسرای مربوطه تحویل داده می شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد درخواست مستقیماً به دفتر دادستان ارائه شود. از دفاتر زندان نیز می توان راهنمایی های لازم را دریافت کرد.
• نحوه پیگیری: پس از تحویل درخواست، پیگیری مداوم و مؤدبانه از طریق دفتر قاضی ناظر یا دادیار اجرای احکام ضروری است. از مراجعه مکرر و بی مورد که باعث ایجاد مزاحمت می شود، پرهیز کنید، اما با برنامه ریزی و در زمان های مناسب وضعیت درخواست را جویا شوید.
• کسب کد رهگیری: در صورت امکان، از کارشناس مربوطه کد رهگیری یا شماره ثبت درخواست را دریافت کنید تا پیگیری های بعدی با سهولت بیشتری انجام شود.

مدت زمان بررسی درخواست

مدت زمان بررسی درخواست مرخصی می تواند متغیر باشد و به عواملی نظیر حجم کاری مرجع قضایی، پیچیدگی پرونده، و کامل بودن مدارک بستگی دارد. انتظار واقع بینانه از زمان بندی مهم است. معمولاً بین چند روز تا چند هفته ممکن است زمان ببرد. در موارد اضطراری، می توان با ذکر قید فوریت در متن درخواست و پیگیری ویژه، خواستار تسریع در روند شد.

تهیه دقیق درخواست و پیگیری مستمر و آگاهانه، می تواند شانس موافقت با درخواست مرخصی زندانی را به طور چشمگیری افزایش دهد. از این رو، هر گام باید با دقت و درایت برداشته شود.

مفاهیم مرتبط: مرخصی رأی باز و آزادی مشروط (و تفاوت با مرخصی موقت)

در نظام قضایی ایران، علاوه بر مرخصی موقت که در بخش های قبلی به آن پرداخته شد، مفاهیم دیگری چون «مرخصی رأی باز» و «آزادی مشروط» نیز وجود دارند که هرچند با هدف بازپروری و کاهش محدودیت ها برای زندانیان وضع شده اند، اما تفاوت های اساسی با مرخصی موقت دارند و نباید با یکدیگر اشتباه گرفته شوند.

توضیح مختصر رأی باز

«رأی باز» یا «اجرای مجازات در خارج از زندان» به شرایطی اطلاق می شود که زندانی به دلیل حسن رفتار، مشارکت فعال در برنامه های اصلاحی و تربیتی، و داشتن شرایط عمومی، اجازه پیدا می کند که باقی مانده دوران محکومیت خود را به صورت روزانه از زندان خارج شده و به فعالیت های شغلی یا آموزشی بپردازد و شب ها به زندان بازگردد. در واقع، زندانی تحت نظارت، بخشی از مجازات حبس خود را در جامعه و در حین کار و زندگی روزمره سپری می کند.

شرایط کلی رأی باز:

• گذراندن قسمتی از محکومیت (معمولاً حداقل یک سوم).
• داشتن حسن رفتار و اخلاق در زندان.
• نداشتن سابقه فرار.
• توانایی تأمین شغل یا شرکت در برنامه های آموزشی.
• داشتن وثیقه یا کفالت مناسب.

تفاوت با مرخصی موقت: مرخصی موقت یک خروج کوتاه مدت و با هدف مشخص (مانند ملاقات یا درمان) است، در حالی که رأی باز یک شیوه اجرای مجازات است که به زندانی اجازه می دهد در طول روز خارج از زندان کار کند و شب ها برگردد. مدت زمان رأی باز بسیار طولانی تر و به نوعی بخشی از ادامه حبس در شرایط نیمه باز است.

توضیح مختصر آزادی مشروط

«آزادی مشروط» یک نهاد ارفاقی است که به زندانیان واجد شرایط، فرصت می دهد تا پیش از اتمام کامل دوران محکومیت، از زندان آزاد شوند، مشروط بر اینکه در طول مدت معینی (مدت آزادی مشروط) قوانین و دستورات دادگاه را رعایت کنند و مرتکب جرم جدیدی نشوند. هدف اصلی آزادی مشروط، بازگشت تدریجی و کنترل شده زندانی به جامعه و تشویق او به رفتار صحیح است.

شرایط کلی آزادی مشروط (بر اساس ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی):

• گذراندن قسمتی از محکومیت حبس:
  • برای محکومان به حبس بیش از ۱۰ سال: پس از تحمل نصف مدت محکومیت.
  • برای محکومان به حبس ۱۰ سال و کمتر: پس از تحمل یک سوم مدت محکومیت.
• حسن اخلاق و رفتار در طول اجرای مجازات.
• نشان دادن این موضوع که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نمی شود.
• پرداخت ضرر و زیان مورد حکم (تا آنجا که استطاعت دارد) یا ترتیب پرداخت آن.
• عدم استفاده قبلی از آزادی مشروط.

تفاوت با مرخصی و رأی باز: آزادی مشروط به معنای آزادی کامل از زندان است، هرچند که تحت نظارت و با شروطی همراه است. مرخصی موقت و رأی باز هر دو به نوعی زیرمجموعه دوران حبس محسوب می شوند و زندانی همچنان از نظر قانونی در حال گذراندن محکومیت است، اما آزادی مشروط به منزله پایان دوره حبس و شروع یک دوره آزمایشی در جامعه است.

برای مطالعه عمیق تر در مورد رأی باز و آزادی مشروط، می توانید به مقالات حقوقی تخصصی که به طور مفصل به مواد ۵۷ تا ۶۱ قانون مجازات اسلامی و آیین نامه های مربوطه می پردازند، مراجعه کنید.

بایدها و نبایدها و هشدارهای مهم

در فرآیند درخواست و استفاده از مرخصی زندانی، رعایت برخی نکات و پرهیز از اشتباهات رایج، از اهمیت بالایی برخوردار است. این بایدها و نبایدها می تواند تأثیر مستقیمی بر موفقیت درخواست و همچنین حفظ حقوق زندانی داشته باشد.

اهمیت حسن رفتار زندانی

حسن رفتار زندانی، چه در داخل زندان و چه در طول مدت مرخصی، از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تصمیم گیری مراجع قضایی است.

• در داخل زندان: رعایت مقررات انضباطی، شرکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی، همکاری با مسئولین زندان و عدم ارتکاب تخلف، به عنوان نمره ای مثبت در پرونده زندانی ثبت می شود و شانس بهره مندی از امتیازاتی نظیر مرخصی را افزایش می دهد.
• در خارج از زندان (در طول مرخصی): زندانی در مدت مرخصی همچنان تحت نظارت مقام قضایی است. هرگونه رفتار خلاف قانون، ایجاد مزاحمت یا ارتکاب جرم جدید، نه تنها منجر به لغو مرخصی و بازگشت فوری به زندان می شود، بلکه می تواند تبعات سنگین تری از جمله افزایش مدت محکومیت یا محرومیت از امتیازات آتی را در پی داشته باشد.

وثیقه و کفالت

در بسیاری از موارد، برای تضمین بازگشت به موقع زندانی از مرخصی، مراجع قضایی درخواست وثیقه یا کفالت می کنند. این امر به عنوان یک تضمین مالی برای اطمینان از اجرای تعهدات زندانی عمل می کند.

• چه زمانی لازم است: میزان وثیقه یا کفالت بر اساس نوع جرم، میزان محکومیت، و شرایط پرونده توسط مقام قضایی تعیین می شود. برای جرائم سنگین تر، معمولاً وثیقه سنگین تر درخواست می گردد.
• چگونه تهیه می شود:
  • وثیقه: می تواند شامل وجه نقد، سند ملک، یا اوراق بهادار باشد. ارزش وثیقه باید معادل مبلغ تعیین شده توسط دادگاه باشد.
  • کفالت: یک فرد معتبر و دارای فیش حقوقی یا جواز کسب معتبر که توانایی مالی تأمین مبلغ کفالت را داشته باشد، به عنوان کفیل معرفی می شود.

نحوه تعیین و ارائه وثیقه یا کفالت، مراحل قانونی خاص خود را دارد و نیازمند مشاوره با کارشناس حقوقی است.

عواقب عدم بازگشت به موقع

یکی از جدی ترین هشدارها در خصوص مرخصی زندانی، عدم بازگشت به موقع است. این اقدام می تواند تبعات قانونی بسیار سنگینی برای زندانی و خانواده وی داشته باشد:

• افزایش محکومیت: در صورت عدم بازگشت، زندانی ممکن است با اتهام فرار از زندان یا عدم تبعیت از دستورات قضایی مواجه شود که می تواند منجر به صدور حکم محکومیت جدید و افزایش مدت حبس شود.
• محرومیت از امتیازات آتی: زندانی برای همیشه از بهره مندی از امتیازات بعدی مانند مرخصی های دیگر، آزادی مشروط یا عفو، محروم خواهد شد.
• ضبط وثیقه یا احضار کفیل: وثیقه تودیع شده به نفع دولت ضبط و یا کفیل احضار شده و ملزم به پرداخت مبلغ کفالت می شود.
• تحمل فشار روحی و حقوقی بر خانواده: خانواده زندانی نیز تحت فشار شدید روحی و حقوقی قرار خواهند گرفت.

تأکید می شود که زندانی و خانواده باید به طور جدی به زمان بازگشت پایبند باشند. در صورت بروز هرگونه مشکل اضطراری که مانع از بازگشت به موقع می شود، باید بلافاصله مرجع قضایی مربوطه را در جریان قرار داده و مستندات لازم را ارائه دهند.

نقش وکیل در اخذ مرخصی

هرچند درخواست مرخصی می تواند توسط خانواده زندانی نیز پیگیری شود، اما در بسیاری از موارد، حضور وکیل متخصص ضروری و راهگشاست.

• چه زمانی حضور وکیل ضروری و راهگشاست؟
  • پرونده های پیچیده: در صورتی که جرم زندانی سنگین باشد یا پرونده دارای ابهامات حقوقی باشد.
  • مشکلات در تهیه مدارک: اگر خانواده در جمع آوری یا ارائه مستندات دچار مشکل هستند.
  • عدم موافقت اولیه: در صورت رد درخواست اولیه، وکیل می تواند با بررسی دلایل رد و ارائه دفاعیات قوی تر، مجدداً اقدام کند.
  • نیاز به مشورت حقوقی: وکیل می تواند بهترین راهکارها را بر اساس شرایط خاص پرونده ارائه دهد.
• مزایای استفاده از وکیل:
  • آگاهی حقوقی: وکیل به تمامی قوانین و آیین نامه ها مسلط است و می تواند درخواست را به بهترین شکل نگارش کند.
  • پیگیری مؤثر: وکیل با رویه های اداری و قضایی آشناست و می تواند با پیگیری های تخصصی، روند رسیدگی را تسریع بخشد.
  • ارائه دفاعیات مستدل: وکیل می تواند در صورت نیاز، در جلسات حضوری دفاعیات لازم را ارائه دهد.
  • کاهش استرس خانواده: حضور وکیل می تواند بار سنگین پیگیری های حقوقی را از دوش خانواده بردارد.

انتخاب یک وکیل مجرب و متخصص در امور کیفری و زندان، می تواند شانس موفقیت در اخذ مرخصی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

درخواست مرخصی زندانی، فرآیندی حقوقی و انسانی است که با هدف بازپروری، حفظ پیوندهای خانوادگی و کاهش فشارهای روانی بر زندانی و خانواده اش طراحی شده است. موفقیت در این فرآیند، مستلزم درک عمیق از قوانین، انواع مرخصی، شرایط و مدارک مورد نیاز، و همچنین مهارت در نگارش و پیگیری درخواست است. از مرخصی عادی و استعلاجی گرفته تا مرخصی های خاص و اضطراری، هر یک دارای ظرایف قانونی و اجرایی خاص خود هستند که باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. همچنین، تمدید مرخصی نیز تابع شرایطی است که نیازمند توجه به زمان بندی و ارائه مستندات به روز می باشد.

نکات حیاتی نظیر حسن رفتار زندانی در داخل و خارج از زندان، ارائه مدارک کامل و دقیق، و رعایت تعهد به بازگشت به موقع، از ستون های اصلی موافقت با درخواست مرخصی محسوب می شوند. عدم توجه به این موارد می تواند تبعات حقوقی سنگینی برای زندانی در پی داشته باشد. در نهایت، در پرونده های پیچیده یا در شرایطی که خانواده از دانش حقوقی کافی برخوردار نیستند، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در امور کیفری و زندان، می تواند مسیر را هموارتر کرده و شانس موفقیت درخواست را به نحو چشمگیری افزایش دهد. آگاهی، دقت و پیگیری مستمر، کلید دستیابی به این حق قانونی است.