طبیعی است که ایران او را فراموش نمی کند. پزشک اسلامی کیست و چه می کند؟ بگذارید اول بگویم او چه کرد زیرا مردم کار و کردار او هستند. او در تمام زندگی خود درباره فرهنگ و فرهنگ ایرانی نوشته است و یکی از معاصرترین نویسندگان ایرانی است که تا به حال شناخته ام. منظورم یک ایرانی نیست چون او نژادپرست و نژادپرست است و ایران را بهتر از سایر اقوام و کشورها می داند. او به دیگران و غیرایرانی ها به ویژه فرهنگ جدید احترام می گذارد، اما خود را وقف شناخت فرهنگ ایرانی و توجه به عظمت این فرهنگ و ادب می کند، اما کار خود را به پژوهش محدود نمی کند.ادبیات در ایران. ترجمه آثار مهمی از نویسندگان و شاعران اروپایی. آثاری از شاعران و نویسندگانی چون بودلر، شکسپیر و توماس مان. و ترجمه گلهای زشت و ملال آور پاریس از ترجمه های بزرگ اوست. درباره نمایشنامه های ابرزمان و ابر زلف هم که در مورد رسوایی بزرگ جاسوسی نوشته و با شوخ طبعی و مهربانی جنبه ای از رابطه اخلاق و سیاست را می خواهم بگویم. او یک سیاستمدار نیست و هرگز به هیچ گروه سیاسی نپیوسته است. در جوانی برخی از نزدیکترین دوستانش با حزب توده یا اعضای متنفذ آن حزب ارتباط داشتند. در آن زمان در قرن 20 و 30 روشنفکران زیادی به حزب پیوستند، اما دکتر اسلامی در هیچ حزب و فرقه و به طور کلی در سیاست وارد این حزب نشد و استقلال انتخابات را حفظ کرد.
او نسبت به اتحاد جماهیر شوروی خوشبین نبود و شواهدی از نظر خود را در کودتای 28 اوت و سال های بعد دید. اتحاد جماهیر شوروی در ابتدا اطلاعات نادرست و گمراه کننده ای در مورد کودتا ارائه کرد و پس از کودتا از جناح نظامی توده دست برداشت و به دولت شوروی تقاضای راه آهن در سراسر ایران داد که به دولت دکتر مصدق نداده بود. . از نظر دکتر اسلام، کودتای 28 مرداد نه تنها برای ایران یک فاجعه بود، بلکه وی به کودتاچیان نیز گفته بود که عاقبت کار آنها شکست خورده است.
گفته می شود که دکتر اسلامی سیاستمدار نیست، اما درک روشن و مختصری از سیاست دارد و بر اهمیت و تأثیرگذاری سیاست به ویژه جایگاه خود در ایران و تأثیر آن بر زندگی مردم تأکید می کند و همین درک او را در بین مردم برجسته کرده است. روشنفکران . چگونه نویسنده ای مانند این می تواند سیاست را نادیده بگیرد و در هنگام صحبت و نوشتن درباره سیاست؟ برای اینکه بدانید خیلی سخت است، سیاست نکنید و به کار سیاسی سیاستمداران نگاه کنید. افرادی که هیچ کار سیاسی ندارند و وابسته به هیچ عقیدتی، گروه و حزب سیاسی نیستند و می خواهند کار سیاسی را ببینند و تأثیر و نتایج کار خود را بشناسند و به مردم بگویند و به ویژه یادآوری کنند که مخالف حکومت هستند. چه مسئولیت هایی دارند، باید زبان و بیان خاصی داشته باشد و دکتر اسلامی هم دارد. خلاصه عرض کنم که دکتر اسلامی کیست؟
دکتر اسلامی شاعر و نویسنده ای بود که با قلم و نوشته خود در جان و جان خوانندگان رسوخ کرد و چه بسا چیزی در روح و روان خود داشت که متعلق به او بود.ایرانیان و ایرانیانی که می توانند درد ایران و برایشان بیان کنند. به همین دلیل آثار او با علاقه و علاقه خوانده می شود. او که از کودکی شعر و ادبیات فارسی را می دانست، برای ادامه تحصیل و تحصیل در رشته حقوق در دانشکده ادبیات شرکت نکرد. دکترای حقوق گرفت و مهمتر اینکه داوطلب کار دانشگاهی نشد. او در چندین دانشکده تدریس کرد اما شغل رسمی دانشگاهی نداشت تا اینکه دکتر فضل الله رضا رئیس دانشگاه تهران شد و او را به دانشگاه تهران دعوت کرد. با این حال، او به کاری که انجام می دهد و چگونه آن را انجام می دهد، اعتقاد داشت. نوشتن از ایران و فرهنگ ایرانی و نشان دادن حال و روز و کردار او نیست بلکه زندگی اوست. او ادبیات را به عنوان تخصص انتخاب نکرد، بلکه ادبیات و فرهنگ ایران را با نگاه فرهنگی گسترده تری به دنیای جدید می دید و البته آن را ترویج می کرد و همانطور که گفته شد کارهای بزرگی انجام داد.در ادبیات و فرهنگ ایران و جهان. . . دکتر اسلامی که از کودکی شعر می گفت، شعر را نیمه کاره رها کرد زیرا می خواست به نثر از مشکلات و شرایط کشور و آنچه در آن می گذرد بگوید. توجه داشته باشید که او نمی خواهد یک شاعر متوسط باشد. این که شاعر بفهمد و تصدیق کند که شعرش معتدل است و عدالت و شجاعت و دوراندیشی می خواهد، چیز کمی نیست. زبان ضرب المثل را برگزید، اما ضرب المثل هایش شبیه داستان نویس بود و در «گزارش روز» به سبک داستان نویسی نوشت. همانطور که می بینیم وقتی به آثار او نگاه می کنیم، حتی زبان تحقیق او با زبان پژوهشگران ادبی متفاوت است، یا حداقل شباهت زیادی به زبان تحقیق رسمی در ادبیات ندارد.
هر نویسنده ای که در مورد نیازهای باطنی می نویسد ضرری دارد که به دنبال آن است: «زندگی ناپایدار است. در تعادل است و افراط گرایی آن تعادل را از بین می برد». او میخواست مستقیماً این داستان را با مردم در میان بگذارد و از این نظر به روزنامهنگاران نزدیک بود، جهان و اوضاع جهان را هم رماننویسی متناسب میدید، اما روزنامهنگار یا رماننویس نبود. اگر چه می تواند هم باشد زیرا فرهنگ، تاریخ و شرایط آن دوره را به عنوان یک رمان نویس به زبان روزنامه نگاری ارائه می دهد. ارائه مشابه گزارش نیست. تنها عده کمی و شاید هم کمتر با زبان ضرب المثل دکتر اسلامی قادر به انجام این کار هستند که به صورت متعادل، مؤدبانه و ملایم این کار را انجام می دهند و همیشه احترام دیگران را در زندگی خود حفظ می کنند. انجام دادن. کسی را آزار ندهید و او را تحسین کنید، زیاد به او سلام نکنید و از ریا و غیبت دوری کنید.
از زندگانی خوب ایشان و اینکه با درایت و صداقت و پشتکار زندگی کرده ام و شایسته می دانم به این نتیجه برسم که یکی از سعادت های ایشان داشتن دانشمند و همسری بزرگوار جناب آقای دکتر شیرین بیانی است. استاد حقیر در معرفی همسرش نوشت که شریک زندگی من نویسنده ای انسان دوست و دوست داشتنی، با استعداد و باوقار و آگاه به فرهنگ غنی کشور است و از درون و بیرون روح و روان مردم را منعکس می کند و بدین ترتیب منعکس کننده موقعیت اجتماعی و افکار مردم آنچه را که می خواستند بگویند و نمی توانستند درست بگویند در کتاب های مختلف تعریف می کرد. از راه دور به ایشان درود می فرستم و باز هم درگذشت استاد دکتر اسلام را به ایشان و فرزندان ایشان تسلیت عرض نموده و برای ایشان آرزوی سلامتی و بهروزی دارم.
* مقاله سخنرانی رئیس فرهنگستان علوم ایران در مراسم یادبود دکتر اسلامی ندوشن