ویژگی مهم بروجردی صرف نظر از فرماندهی نظامی، توانایی او در جذب و تأثیرگذاری بر دوستان و دشمنان بود. مدت ها طول کشید تا وعده ایجاد پروژه درباره این فرمانده برجسته محقق شود. در طول این سال ها اطلاعات مختلفی از داستان به صورت رسمی منتشر شده است اما نه فیلم و نه سریال ساخته نشده است. در چنین شرایطی فیلم «غریب» قرار است گوشه هایی از زندگی یک فرمانده برجسته دوران دفاع مقدس را آن طور که از اخبار بر می آید به نمایش بگذارد. در بیانیه رسمی این پروژه آمده است: «فیلمنامه بر اساس اسناد و منابع پژوهشی مانند کتاب محمد است. مسیح کردستان «نوشته نصرت الله محمودزاده و سایر اسنادی که اخیراً کشف شده است.
یعنی فیلمسازان «بیگانه» منابع و اسنادی دارند که از شبکه های مختلف می گیرند. اینکه نامی از منبع نبرده اند تصمیم غیرعادی نیست، اما بر اساس این اطلاعات می توان دریافت که در میان نوشته هایی که درباره شهید بروجردی نوشته شده، کتاب نصرت الله محمودزاده بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
حال این سوال مهم مطرح می شود که آیا “محمد” مسیح کردستان “منبع جامعی برای پروژه های مهم و راهبردی است؟ چرا دیگر کتاب های موجود از سوی سازندگان “استرنج” نادیده گرفته می شود؟ آیا این اتفاق است؟ آیا این فیلم را خراب نمی کند؟ که قرار است بخشی از شخصیت و حال درونی شهید بروجردی را نشان دهد؟
از قضا کتاب محمودزاده آنطور که در خبرهای رسمی آمده هیچ ربطی به هدف گذاری فیلم ندارد. در این اطلاعات به صراحت آمده است که فیلم “غریب” تصویری از این شهید نیست، بلکه مربوط به دوران فرماندهی وی در منطقه غرب قبل از شروع جنگ است که حفاظت محض است. این فیلم شرایط داخلی، سبک زندگی و سبک رهبری شهید بروجردی را با مروری کوتاه بر زندگی و تلاش وی برای اتحاد غرب کشور به تصویر می کشد. با این حال کتاب برای روشن شدن این مسائل تا حدی روشن است که بر اساس گفتار افرادی که از نزدیک با شهید بروجردی زندگی می کنند و از نزدیک با شهید بروجردی همراه هستند، این موضوعات در محافل مطرح می شود. مهمترین آنها برخی از سربازان و حتی فرماندهان ارتش در آن زمان در دوران محاصره بودند.
نمی دانیم این فیلمساز از کتاب «محمد؛ مسیح کردستان» استفاده کرده یا خیر، اما این اثر نقد نشده است. به عنوان مثال علیرضا کمره ای نویسنده و منتقد کتاب می گوید: این کتاب خاطرات خوب و زیبایی در رابطه با داستان نویسی برای کسانی که از اقوام یا همرزمان شهید بروجردی هستند، اما جوانان امروز نه، خاطرات خوب و زیبایی خواهد داشت. خواندن این کتاب
(خبرگزاری بسیج / 24 اردیبهشت 1395)
بدیهی است فیلم های ساخته شده بر اساس این کتاب نیز می توانند این ایراد را داشته باشند.
جزئیات دیگری که کمره ای نقل کرده است این است: «در این کتاب باید کمی دقت در نگارش داشت. متأسفانه مشکل بسیاری از نویسندگان جنگ اول ما این است که خودشان با داستان زندگی کرده اند. در آن زمان فکر می کردند دیگران اینطور هستند. همینطور موضوع را فهمیدند، پس این کتاب هم به این دانش نیاز داشت.
(خبرگزاری بسیج / 24 اردیبهشت 1395)
این انتقاد وقتی در قالب یک فیلم محدود مطرح شود، می تواند به پاشنه آشیل تبدیل شود، زیرا مشخص است که اوج با تمام توان وارد میدان شده است.
نتیجه روشنی که از چنین نقدهایی می توان گرفت این است: اگر فیلم «غریب» بر اساس داستان نویسی خود فقط بر اساس کتاب ذکر شده باشد، باید خطر از دست دادن مخاطب گسترده را داشته باشد. این در حالی است که برخلاف سینما و تلویزیون، در عرصه نویسندگی شاهد کتاب های فراوان و متنوعی درباره شهید بروجردی هستیم. پس چرا نادیده گرفته می شود و کتاب نصرت الله محمودزاده تنها نویسنده منبع فیلم می شود؟ آیا چنین حادثه ای حاصل همان وضعیتی است که نویسنده کتاب خود را به عنوان تنها مرجع بی بدیل شهید بروجردی در این سال ها داشته و می تواند ارائه دهد؟! و سایر آثار مرتبط که در این زمینه نوشته شده است به دلایل نامعلوم یا استخدام خاص نویسنده منتشر نمی شود.
صرف نظر از کیفیت این کتاب ها، امتیاز فیلم «غریبه» از آنها نتیجه قابل توجهی به همراه دارد و آن پرهیز از جنبه های تک بعدی بر اساس کتاب «محمد؛ مسیح مردم است». به زحمات نویسنده و زحماتی که کشیده است، خود او همکار و هم زبان محمد بروجردی نیست و آنچه نوشته حاصل نگاه خود اوست.مشکلات بدون توجه به نقد نوشتاری او.
از جمله آثار موجود «غریب غرب» عباس رمضانی، کتاب معروف شهید بروجردی است که نویسنده به خوبی توانسته حالات درونی شهید را به تصویر بکشد. همان نکته ای که سازندگان «غریبه» مدعی آن هستند. این کتاب پرسرعت 111 صفحه ای به تشریح انقلاب داخلی محمد بروجردی قبل از انقلاب می پردازد و تصویری واقعی از جهان بینی او پس از انقلاب به ویژه در زمان فرماندهی غرب کشور ارائه می دهد. «غریب غرب» ضرب المثلی استادانه است و خواننده را تا انتها مجذوب خود می کند و در نهایت بدون اغراق و بلاغت مفهوم چرایی لقب مسیح کردستان به محمد بروجردی را بیان می کند.
حسین بهزاد در «پرچماداران خورشید» به گوشه هایی از زندگی شهیدان محسن وزوایی، حسین قجایی و محمد بروجردی پرداخته است. «مسیح مسلح کردستان» عنوان قسمت اول این کتاب است که زندگینامه این شهید را به صورت مختصر اما مفید و پر از نکات درباره شخصیت و برخورد این سردار بیان می کند.
«همیشه همان لبخند» نوشته فرهاد خضری برنده جایزه کتاب سال دفاع مقدس در سال 93 به شرح زندگی و رشادت های محمد بروجردی می پردازد و از این طریق می تواند آن را به چشم غیر مسلح نشان دهد. از دیگران، از جمله بستگان، خانواده، و سربازان دوست او.
«همیشه ققنوس» ساخته حسین مسجدی اثر دیگری از شهید بروجردی است که زندگی او را در قالب داستانی روایت می کند. با اینکه کتاب کوتاه است، جان کلام اهمیت محمد بروجردی را بهتر از صدها صفحه اثر بیان می کند.
«فرمانده سرزمین دلها» نوشته بیژن قفقازی زاده برگرفته از خاطرات دوستان و همراهان بروجردی است و از این منظر اثری مهم در آگاهی مخاطب از سبک زندگی اوست. عباس رمضانی در چندین کتاب با عنوان «یادگاران» که یکی از آنها به شهید بروجردی اختصاص دارد، کارهای مشابهی انجام داده است و لحظات تنهایی و حال درونی شهید بروجردی را بیان می کند. چیزی که این نسل به آن نیاز دارد.
در حوزه نشر، کتاب های بسیاری برای گروه سنی کودک و نوجوان نوشته شده است. از جمله «شهید بروجردی» ساخته ابراهیم حسن بیگی و «تکه ای آسمان» ساخته حسین فتاحی.
این اشارات بدین معناست که سازندگان «غریب» منابع مکتوب کافی و متنوعی در اختیار دارند و به «محمد» بسنده می کنند. «مسیح کردستان» کاهش اعتبار پروژه های بزرگ و ملی است. اینها علاوه بر کتاب ها و اسناد مفصلی است که مستندسازان و فعالان حافظه شفاهی در ارتش و سپاه در آن زمان کار می کردند.
در این منطقه بزرگ، کمبود شغل برای مرجع وجود ندارد. مشخص است که فیلمساز بالاخره با مطالعه این همه دنیای فکری خود را ساخته است تا بتواند مخاطب را با خود همراه کند. اما تمرکز بر یک کار و نادیده گرفتن یک نوشته دیگر، شما را از دید جامع و کامل محروم می کند.
امیدواریم اکنون پس از گذشت بیش از یک دهه، طلسم غیرتولید زندگی شهید محمد بروجردی شکسته شود و باد خوشی از کارهای خوب بر زمین مانده تا به امروز برود. با توجه به آثار و مستندات، کارگردان باید تمام تلاش خود را بکند.
4141