تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم

ضرب و جرح و ضرب و شتم دو اصطلاح حقوقی و عامیانه هستند که اغلب به اشتباه به جای یکدیگر به کار می روند، اما از نظر قانون مجازات اسلامی تفاوت های ماهوی و آثار حقوقی متفاوتی دارند. درک دقیق این تمایز برای عموم مردم و افراد درگیر در مسائل حقوقی ضروری است تا بتوانند حقوق و تکالیف خود را به درستی شناسایی و پیگیری کنند. این مقاله به بررسی جامع و شفاف تفاوت های این دو مفهوم می پردازد و جنبه های مختلف آن ها را از منظر حقوقی تشریح می کند.

در حوزه حقوق کیفری ایران، صدمات جسمانی به افراد از جمله جرایم مهم و قابل پیگیری هستند که بسته به نوع، شدت، و قصد مرتکب، مجازات های متفاوتی را در پی دارند. این دسته از جرایم علیه تمامیت جسمانی، در قانون مجازات اسلامی با عناوین مشخصی تعریف شده اند. با این حال، درک عمومی و حتی برخی محافل غیرحقوقی، گاهی این مفاهیم را با یکدیگر خلط می کنند. اصطلاحاتی چون ضرب و جرح و ضرب و شتم از جمله مواردی هستند که به کرات شاهد سوءتفاهم در کاربرد آن ها هستیم. هدف از نگارش این مقاله، ارائه یک تحلیل دقیق و تخصصی از هر یک از این مفاهیم و سپس مقایسه آن ها با یکدیگر است تا ابهامات موجود برطرف شده و خواننده به یک درک روشن و کاربردی از این مباحث دست یابد.

۱. تعریف دقیق مفاهیم حقوقی: تفکیک سه گانه ضرب، شتم و جرح

برای درک تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم، ابتدا لازم است تعاریف هر یک از مفاهیم ضرب، شتم و جرح را به صورت جداگانه و دقیق از منظر حقوقی بررسی کنیم. این تفکیک پایه و اساس هرگونه تحلیل حقوقی در این زمینه است.

۱.۱. ضرب چیست؟ (صدمات غیرجرحی)

تعریف ضرب در حقوق به هرگونه وارد آوردن نیروی فیزیکی به بدن شخص دیگری گفته می شود که بدون ایجاد خونریزی خارجی یا پارگی در بافت های بدن، منجر به بروز آثاری مانند کبودی، تورم، سرخی، کوفتگی، تغییر رنگ پوست، یا پیچ خوردگی (بدون شکستگی) گردد. نکته کلیدی در تعریف ضرب، عدم گسیختگی پوست یا بافت های زیرین و عدم ایجاد جراحت عمیق است. به عبارت دیگر، آسیب های ناشی از ضرب، معمولاً سطحی هستند و به لایه های بیرونی پوست و بافت های نرم محدود می شوند. اگرچه ممکن است دردناک باشند و نیاز به رسیدگی پزشکی داشته باشند، اما ماهیت آن ها از نوع جراحت نیست.

مصادیق رایج ضرب شامل سیلی زدن، مشت و لگد زدن که منجر به کبودی شود، هل دادن شدید که باعث کوفتگی شود و مانند آن است. در قانون مجازات اسلامی، مجازات ضرب و شتم بدون خونریزی که در واقع همان ایراد ضرب است، با توجه به ماده 567 و برخی مواد دیگر تعیین می گردد و غالباً به پرداخت دیه یا ارش و در مواردی حبس تعزیری یا شلاق منجر می شود. این صدمات، حتی اگر با ابزار صورت گیرند اما منجر به خونریزی نشوند، در دسته ضرب قرار می گیرند.

۱.۲. شتم چیست؟ (توهین کلامی)

مفهوم شتم به معنای دشنام دادن، ناسزا گفتن، فحاشی و توهین کلامی است. از منظر حقوقی، شتم به جرایم علیه حیثیت و آبروی اشخاص مربوط می شود و ارتباطی با آسیب های جسمانی ندارد. یکی از ابهامات رایج در بین عموم مردم، خلط مفهوم شتم با ضرب است که مجموعاً به اصطلاح عامیانه ضرب و شتم منجر شده است. لازم است تاکید شود که تعریف شتم در قانون مجازات اسلامی کاملاً از آسیب های فیزیکی جداست.

شتم به خودی خود جرمی مستقل است که در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) تعریف شده است: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به سه تا یک ماه حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و یا به پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.» بنابراین، شتم صرفاً به معنای توهین کلامی است و وقتی در کنار ضرب قرار می گیرد و اصطلاح ضرب و شتم را می سازد، بیشتر به دلیل همجواری در یک درگیری است تا یک مفهوم حقوقی واحد.

۱.۳. جرح چیست؟ (صدمات دارای خونریزی یا پارگی)

تعریف جرح و انواع آن به هرگونه آسیب فیزیکی اطلاق می شود که منجر به از هم گسیختگی و بریدگی بافت های بدن، پارگی پوست، و غالباً همراه با خونریزی باشد. برخلاف ضرب، در جرح بافت های داخلی بدن (مانند گوشت، استخوان یا عروق) دچار آسیب می شوند. این نوع صدمات به دلیل عمق بیشتر و پیامدهای جدی تر، مجازات های سنگین تری را در پی دارند.

مصادیق رایج جرح شامل بریدگی با چاقو یا اجسام برنده، پارگی عمیق، خراشیدگی های همراه با خونریزی، شکستگی استخوان، دررفتگی مفصل، قطع عضو، سوراخ شدن یا پاره شدن اندام های داخلی است. قانون مجازات اسلامی، جراحات را بر اساس عمق و شدت به انواع مختلفی طبقه بندی کرده است که هر یک دیه خاص خود را دارند. از جمله این طبقه بندی ها می توان به حارصه (خراشیدگی پوست بدون جریان خون)، دامیه (جراحتی که اندکی وارد گوشت شده و همراه با جریان خون کم است)، متلاحمه (جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود اما به پوست استخوان نرسد) و سمحاق (جراحتی که به پوست استخوان برسد) اشاره کرد. این طبقه بندی ها نقش حیاتی در تعیین میزان دیه و دیه ضرب و جرح دارند.

۲. اصطلاح ضرب و شتم در محاوره و قانون: یک ابهام زدایی

اصطلاح ضرب و شتم در گفتار روزمره بسیار رایج است و اغلب به معنای هرگونه درگیری فیزیکی و آسیب رسانی به کار می رود. با این حال، این ترکیب در متون قانونی به ندرت به عنوان یک جرم واحد و با یک تعریف مشخص یافت می شود. این بخش به ابهام زدایی از این اصطلاح می پردازد.

۲.۱. کاربرد عامیانه ضرب و شتم

در عرف و محاورات عمومی، عبارت ضرب و شتم معمولاً به مجموعه ای از رفتارهای خشونت آمیز فیزیکی اطلاق می شود که می تواند شامل مشت، لگد، سیلی، هل دادن و حتی کشیدن مو باشد. این اصطلاح اغلب برای توصیف یک درگیری فیزیکی کلی به کار می رود که در آن فرد مورد حمله قرار گرفته و آسیب های جسمانی متحمل شده است. در این کاربرد عامیانه، معمولاً تفکیک دقیقی بین ضرب (آسیب بدون خونریزی) و جرح (آسیب همراه با خونریزی) صورت نمی گیرد و هر دو تحت عنوان کلی ضرب و شتم دسته بندی می شوند.

۲.۲. جایگاه ضرب و شتم در متون قانونی

جالب توجه است که در قوانین کیفری ایران، کمتر مستقیماً جرمی تحت عنوان ضرب و شتم با این ترکیب مطرح می شود. قانونگذار ترجیح داده است که مصادیق خشونت فیزیکی را به صورت مجزا و دقیق تر با عناوین ایراد ضرب و ایراد جرح مورد بررسی قرار دهد. بنابراین، زمانی که در یک پرونده قضایی از عبارت ضرب و شتم استفاده می شود، منظور قاضی یا وکیل، معمولاً باید به ایراد ضرب یا ایراد جرح و یا هر دو مورد از این ها تفکیک و تفسیر شود. عدم وجود ماده قانونی مشخص برای ضرب و شتم به عنوان یک عنوان مجرمانه مستقل، نشان دهنده دقت قانونگذار در تفکیک انواع صدمات است.

۲.۳. تمرکز بر ایراد ضرب به عنوان معادل نزدیک ضرب و شتم در مباحث حقوقی

با توجه به عدم وجود تعریف حقوقی مستقل برای ضرب و شتم و از آنجا که شتم (توهین کلامی) ذاتاً یک جرم جداگانه است که با آسیب فیزیکی تفاوت ماهوی دارد، در مباحث حقوقی وقتی از ضرب و شتم صحبت می شود، بیشتر به ایراد ضرب یعنی وارد آوردن صدمات بدون خونریزی به بدن شخص دیگر اشاره دارد. این آسیب ها همانند کبودی، تورم، و کوفتگی هستند. در صورتی که این خشونت فیزیکی به حدی باشد که منجر به بریدگی، پارگی، شکستگی یا خونریزی شود، دیگر در دسته ضرب قرار نمی گیرد و به آن ایراد جرح گفته می شود. بنابراین، برای شفاف سازی، باید تاکید کرد که ضرب و شتم بیشتر یک واژه عمومی و غیرتخصصی است که در محاوره رایج است و در تحلیل های حقوقی باید آن را به مفاهیم دقیق تر ایراد ضرب و ایراد جرح تجزیه کرد.

در نظام حقوقی ایران، اصطلاح عامیانه ضرب و شتم به ندرت به عنوان یک عنوان مجرمانه مستقل شناخته می شود و در بررسی های قضایی، مصادیق آن به دقت به ایراد ضرب یا ایراد جرح تفکیک می گردد تا مجازات مناسب بر اساس نوع و شدت آسیب تعیین شود.

۳. تفاوت های کلیدی ایراد ضرب و ایراد جرح (مقایسه جامع)

پس از تعریف هر یک از مفاهیم، حال به بررسی تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم (که در اینجا عمدتاً منظور ایراد ضرب است) از جنبه های مختلف می پردازیم. این مقایسه جامع به فهم عمیق تر موضوع کمک شایانی می کند.

۳.۱. تفاوت از نظر نوع و شدت آسیب

• ایراد ضرب: این جرم شامل آسیب های سطحی است که بدون خونریزی و از هم گسیختگی بافت های بدن رخ می دهد. مصادیق بارز آن کبودی، ورم، سرخی، کوفتگی و تغییر رنگ پوست است. شدت آسیب در این موارد معمولاً کمتر است و به لایه های بیرونی بدن محدود می شود.
• ایراد جرح: جراحات شامل آسیب های عمیق تر و جدی تر هستند که با خونریزی، پارگی بافت، شکستگی استخوان، دررفتگی، قطع عضو یا آسیب به اندام های داخلی همراه می شوند. این صدمات به دلیل نفوذ به لایه های عمیق تر و تخریب بافتی، شدت و خطرات بیشتری دارند.

۳.۲. تفاوت از نظر قصد مجرم (عمدی یا غیرعمدی)

قصد مجرمانه یا همان سوءنیت، یکی از ارکان مهم جرایم کیفری است که بر نوع و میزان مجازات تأثیر مستقیم دارد. مجازات ضرب و جرح عمدی و غیرعمدی تفاوت های فاحشی دارند.

• ایراد ضرب: ایراد ضرب می تواند هم به صورت عمدی و هم غیرعمدی اتفاق بیفتد. در هر دو حالت، مجازات هایی نظیر پرداخت دیه یا ارش پیش بینی شده است. اگر ایراد ضرب عمدی باشد، علاوه بر دیه، ممکن است مجازات تعزیری نظیر حبس یا شلاق نیز در نظر گرفته شود.
• ایراد جرح: مجازات ضرب و جرح عمدی و غیرعمدی کاملاً متفاوت است. در جرح عمدی، در صورت مطالبه شاکی و امکان، مجازات قصاص اعمال می شود. در صورت عدم امکان قصاص (مثلاً به دلیل عدم تساوی اعضا یا عدم رعایت شرایط قصاص) یا رضایت شاکی، دیه کامل پرداخت می شود. در جرح غیرعمدی، عمدتاً پرداخت دیه یا ارش مطرح است و مجازات قصاص منتفی است.

۳.۳. تفاوت از نظر مجازات های قانونی

تفاوت ضرب و شتم و جرح در قانون در تعیین مجازات ها به وضوح مشخص است:

نوع جرم	وضعیت	مجازات
ایراد ضرب (بدون خونریزی)	بدون استفاده از ابزار و عدم شکایت رسمی	حبس تعزیری (ماده ۵۶۷ قانون مجازات اسلامی: ۹۱ روز تا ۶ ماه) یا شلاق (۱۱ تا ۳۰ ضربه) در صورت عدم آثار مشهود.
	با شکایت شاکی	پرداخت دیه یا ارش (توسط پزشکی قانونی تعیین می شود).
	با استفاده از سلاح یا ابزار (ماده ۶۱۴ قانون تعزیرات)	حبس (۳ ماه تا ۱ سال)، حتی بدون شکایت شاکی (جنبه عمومی جرم).
ایراد جرح (با خونریزی یا پارگی)	عمدی	قصاص عضو (در صورت امکان و مطالبه شاکی) یا دیه کامل (در صورت عدم امکان قصاص یا رضایت شاکی).
	غیرعمدی	پرداخت دیه یا ارش (بر اساس نظر پزشکی قانونی).
	حبس تعزیری	در موارد خاص (مانند اخلال در نظم عمومی، عدم امکان قصاص، یا با تشخیص قاضی) ممکن است علاوه بر دیه، حبس نیز تعیین شود. مجازات ضرب و جرح عمدی شدیدتر است.

ارش در ضرب و جرح به خسارت هایی گفته می شود که در قانون میزان مشخصی برای دیه آن تعیین نشده باشد و قاضی با ارجاع به کارشناس پزشکی قانونی میزان آن را تعیین می کند.

۳.۴. تفاوت از نظر جنبه عمومی و خصوصی جرم

یکی از مهم ترین تفاوت ها در تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم (ایراد ضرب) به جنبه عمومی و خصوصی ضرب و جرح برمی گردد:

• ایراد ضرب: غالباً جنبه خصوصی غالب است. این بدان معناست که پیگیری حقوقی و مطالبۀ دیه/ارش، منوط به شکایت شاکی خصوصی است و با گذشت شاکی، پرونده مختومه می شود. البته در مواردی خاص نظیر استفاده از سلاح یا اخلال در نظم عمومی، ممکن است جنبه عمومی جرم نیز مطرح شود و دادستان حتی با گذشت شاکی، به جنبه عمومی رسیدگی کند.
• ایراد جرح: به دلیل شدت آسیب و تأثیری که بر نظم عمومی و امنیت جامعه دارد، بیشتر دارای جنبه عمومی است. حتی با گذشت شاکی، دادستان می تواند به جنبه عمومی جرم رسیدگی کند و مرتکب را به مجازات تعزیری (حبس) محکوم نماید، به ویژه در جراحات شدید که منجر به نقص عضو، از بین رفتن منافع یا مرگ می شود.

۴. نحوه اثبات جرایم ایراد ضرب و ایراد جرح در مراجع قضایی

اثبات جرم در مراجع قضایی نیازمند ارائه ادله و مدارک محکمه پسند است. در پرونده های مربوط به آسیب های جسمانی، این فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است. اثبات ضرب و جرح در دادگاه و همچنین اثبات ایراد ضرب، نیازمند شیوه های مختلفی است.

۴.۱. گواهی پزشکی قانونی

گواهی پزشکی قانونی اصلی ترین و معتبرترین دلیل برای اثبات ضرب و جرح در دادگاه و تعیین نوع، شدت، و میزان آسیب های وارده است. گزارش پزشک قانونی به صورت دقیق میزان کبودی، تورم، شکستگی، یا پارگی را مشخص کرده و مبنای تعیین دیه یا ارش خواهد بود. مراجعه فوری به پزشکی قانونی پس از وقوع حادثه برای ثبت دقیق و به موقع جراحات بسیار حیاتی است.

۴.۲. شهادت شهود

شهادت شهود نیز می تواند به عنوان یک دلیل معتبر برای اثبات وقوع جرم مورد استفاده قرار گیرد. شرایط قانونی شهادت (مانند تعداد و عدالت شهود) باید رعایت شود. حداقل دو شاهد مرد عاقل و عادل برای شهادت ضروری است. استشهادیه کتبی که توسط شاهدان امضا شده باشد، می تواند به عنوان مدرک اولیه ارائه شود، اما نهایتاً شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را ادا کنند. اثبات ضرب و شتم با شاهد به این طریق امکان پذیر است.

۴.۳. اقرار متهم

اقرار صریح متهم به ارتکاب جرم، قوی ترین دلیل اثبات محسوب می شود و می تواند روند رسیدگی به پرونده را تسریع بخشد. اقرار باید در محضر قاضی یا در برگه های رسمی قضایی صورت گیرد. اقرار می تواند بر تخفیف مجازات نیز مؤثر باشد.

۴.۴. قسامه

قسامه یکی از روش های اثبات جرم در موارد خاص است که در قانون مجازات اسلامی به آن لوث گفته می شود. لوث حالتی است که شواهد و قرائن قوی بر وقوع جرم وجود دارد اما دلایل کافی برای اثبات کامل آن نیست (مثلاً علم قاضی به صحت ادعا نرسیده است). در این صورت، شاکی می تواند با سوگند خوردن ۵۰ نفر از خویشاوندان مرد خود (در مورد قتل) یا تعداد کمتری (در مورد جراحات) بر وقوع جرم، آن را اثبات کند. این روش بیشتر در پرونده های مربوط به دیه کاربرد دارد.

۴.۵. علم قاضی

علم قاضی به معنای استنباط و رسیدن به یقین توسط قاضی از طریق مجموع دلایل، قرائن، مدارک و شواهدی است که در پرونده ارائه شده اند. قاضی می تواند با بررسی دقیق گزارش ها، شهادت ها، گواهی پزشکی قانونی، و سایر مستندات، به این علم برسد و بر اساس آن رأی صادر کند.

۴.۶. ادله و مدارک تکمیلی

علاوه بر موارد فوق، مدارک دیگری نیز می توانند به اثبات ضرب و جرح بدون شاهد کمک کنند و علم قاضی را تقویت نمایند:

• فیلم و عکس: تصاویر دوربین های مداربسته، فیلم های ضبط شده با تلفن همراه، یا عکس هایی از صحنه جرم یا جراحات.
• گزارش نیروی انتظامی: گزارش های تنظیم شده توسط مأموران کلانتری در زمان وقوع حادثه.
• پیامک ها و چت ها: مکالمات و پیام های متنی که نشان دهنده تهدید، اقرار، یا شرح حادثه باشند.
• اظهارات مطلعین: اظهارات افرادی که در صحنه حضور داشته اند اما شرایط لازم برای شهادت شرعی را ندارند.

۵. مراحل قانونی پیگیری و طرح شکایت (از صحنه جرم تا دادگاه)

برای قربانیان خشونت های فیزیکی، آگاهی از مراحل قانونی پیگیری جرم بسیار حائز اهمیت است. این بخش به تفصیل مراحل شکایت ضرب و شتم و جرح را شرح می دهد.

۵.۱. اقدامات اولیه پس از حادثه

1. حفظ خونسردی و حفظ صحنه جرم: تا حد امکان از تغییر وضعیت صحنه خودداری کنید.
2. مراجعه فوری به مراکز درمانی: بلافاصله به اورژانس یا پزشک مراجعه کنید تا جراحات شما ثبت و اقدامات درمانی اولیه انجام شود. مدارک درمانی را نگهداری کنید.
3. مراجعه به پزشکی قانونی در اسرع وقت: پس از اقدامات درمانی، با دستور قضایی یا با معرفی نامه کلانتری به پزشکی قانونی مراجعه کنید تا جراحات شما به طور دقیق معاینه و در گزارش رسمی ثبت شود. این گزارش مبنای تعیین دیه و اثبات جرم است.
4. جمع آوری شواهد اولیه: اگر شاهد عینی وجود دارد، اطلاعات تماس آن ها را ثبت کنید. در صورت وجود دوربین مداربسته، از امکان دسترسی به تصاویر مطمئن شوید.

۵.۲. ثبت شکوائیه

پس از اقدامات اولیه، قدم بعدی تنظیم و ثبت شکوائیه است. برای این کار، می توانید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.

• جزئیات لازم در شکوائیه: شکوائیه باید شامل مشخصات کامل شاکی و مشتکی عنه (در صورت اطلاع)، شرح دقیق واقعه (زمان، مکان، نحوه وقوع جرم)، و دلایل و مدارک (گواهی پزشکی قانونی، شهادت شهود، تصاویر و غیره) باشد.
• نمونه شکوائیه ضرب و جرح:
  

  به نام خدا

  ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب ……….

  موضوع: شکوائیه ایراد ضرب و جرح عمدی/غیرعمدی

  شاکی: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس]

  مشتکی عنه: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس (در صورت اطلاع)]

  تاریخ و محل وقوع جرم: [تاریخ دقیق] در [آدرس دقیق محل وقوع]

  دلایل و منضمات:

  1. گواهی پزشکی قانونی (شماره و تاریخ در صورت صدور)
  2. شهادت شهود (نام و مشخصات شهود در صورت وجود)
  3. تصاویر و فیلم (در صورت وجود)
  4. سایر مدارک (مانند گزارش کلانتری)

  شرح شکوائیه:

  با سلام و احترام،

  به استحضار می رساند در تاریخ فوق الذکر، اینجانب [نام شاکی] توسط آقای/خانم [نام مشتکی عنه] به دلایل [شرح مختصر علت درگیری، مثال: اختلاف مالی/شخصی] مورد حمله و ایراد ضرب و جرح قرار گرفتم. در نتیجه این حمله، دچار [شرح دقیق آسیب های وارده بر اساس گواهی پزشکی قانونی، مثال: کبودی، شکستگی بینی] شدم. مراتب توسط [مثال: شهود حاضر در صحنه، دوربین مداربسته] قابل اثبات است.

  لذا با تقدیم این شکوائیه و با استناد به دلایل و منضمات پیوست، از آن مقام محترم تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری مشتکی عنه و صدور حکم مقتضی را دارم.

  با تشکر و تجدید احترام،

  [امضا و تاریخ]

۵.۳. روند رسیدگی در دادسرا

پس از ثبت شکوائیه، پرونده وارد مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا می شود:

1. تشکیل پرونده و ارجاع: پرونده تشکیل شده و به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری ارجاع می شود.
2. تحقیقات مقدماتی: دادیار یا بازپرس تحقیقات لازم را آغاز می کند. این تحقیقات شامل اخذ اظهارات شاکی، احضار و اخذ اظهارات مشتکی عنه، بررسی دلایل و مدارک، و در صورت لزوم، دستور جلب متهم است.
3. صدور قرار: پس از تکمیل تحقیقات، دادیار یا بازپرس یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:
   • قرار مجرمیت: در صورت کافی بودن دلایل برای انتساب جرم به متهم.
   • قرار منع تعقیب: در صورت عدم کفایت دلایل یا عدم وقوع جرم.
4. صدور کیفرخواست: در صورت صدور قرار مجرمیت و تأیید آن توسط دادستان، کیفرخواست صادر و پرونده جهت رسیدگی به دادگاه کیفری ارسال می شود.

۵.۴. روند رسیدگی در دادگاه کیفری

در این مرحله، پرونده برای صدور حکم نهایی به دادگاه کیفری ارسال می شود:

1. ابلاغ وقت رسیدگی: زمان و مکان جلسه دادرسی از طریق سامانه ثنا به طرفین (شاکی و متهم) ابلاغ می شود.
2. جلسه دادرسی: طرفین در دادگاه حاضر شده و دفاعیات خود را ارائه می دهند. شهود نیز در صورت لزوم در این جلسه شهادت می دهند. قاضی مدارک و شواهد را بررسی می کند.
3. صدور رأی بدوی: پس از استماع دفاعیات و بررسی شواهد، قاضی رأی بدوی خود را صادر می کند که شامل محکومیت یا برائت متهم و تعیین مجازات (دیه، حبس، شلاق) است.
4. مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی: رأی صادره قابل اعتراض در مراجع بالاتر (دادگاه تجدیدنظر استان و دیوان عالی کشور) است و طرفین می توانند در مهلت قانونی اعتراض خود را ثبت کنند.

لازم به ذکر است که ضرب و شتم در منزل و قانون نیز همین مراحل را طی می کند، با این تفاوت که ممکن است در ابتدا، پلیس کمتر درگیر شود و نیاز به مراجعه مستقیم به دفاتر خدمات قضایی باشد.

۶. نکات مهم و سوالات متداول (FAQ)

در این بخش به برخی از مهم ترین سوالات و ابهامات رایج در خصوص تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم و مسائل مرتبط با آن پاسخ داده می شود.

آیا ضرب و شتم همیشه نیاز به گواهی پزشکی قانونی دارد؟

بله، در اکثر موارد برای اثبات ایراد ضرب یا جرح و تعیین میزان دیه یا ارش، گواهی پزشکی قانونی ضروری و حیاتی است. حتی اگر آثار ظاهری آسیب کم باشد، مراجعه به پزشکی قانونی می تواند وجود آسیب های داخلی یا تأثیرات روانی را ثبت کند. بدون این گواهی، اثبات شدت آسیب و مطالبه دیه دشوار خواهد بود.

اگر شاهد عینی وجود نداشته باشد، چگونه می توان ضرب و جرح را اثبات کرد؟

در صورت عدم وجود شاهد عینی، می توانید از ادله دیگری مانند گواهی پزشکی قانونی، اقرار متهم، تصاویر دوربین های مداربسته، فیلم های ضبط شده با تلفن همراه، گزارش نیروی انتظامی و حتی علم قاضی (که از مجموعه قرائن و شواهد حاصل می شود) برای نحوه اثبات ضرب و جرح بدون شاهد استفاده کنید. در شرایطی که ادله کافی نباشد و لوث وجود داشته باشد، ممکن است به قسامه (سوگند خویشاوندان) نیز متوسل شد.

فرق دیه و ارش چیست و چه کسی آن را تعیین می کند؟

دیه، مال معینی است که در شرع مقدس و قانون برای جبران آسیب های جسمانی تعیین شده و میزان آن مشخص است (مانند دیه شکستگی استخوان). اما ارش، مبلغی است که برای آسیب هایی که میزان دیه آن ها در قانون مشخص نشده (مانند کبودی های وسیع یا آسیب به اندام های داخلی که دیه مقدر ندارند)، توسط قاضی با نظر کارشناس پزشکی قانونی تعیین می شود. تعیین دیه بر اساس جداول قانونی و ارش با نظر کارشناس است.

آیا گذشت شاکی همیشه منجر به مختومه شدن پرونده می شود؟ (بررسی جنبه عمومی)

خیر، در جرایمی مانند ایراد جرح عمدی یا ایراد ضرب با استفاده از سلاح (ماده 614 قانون تعزیرات) که جنبه عمومی دارند، حتی با گذشت شاکی خصوصی، دادگاه می تواند به جنبه عمومی جرم رسیدگی کرده و برای متهم مجازات تعزیری (مانند حبس یا شلاق) تعیین کند. این امر به دلیل تأثیر جرم بر نظم و امنیت عمومی جامعه است.

چگونه می توان از یک قاضی که مغرضانه رأی می دهد، شکایت کرد؟

در صورتی که شاکی یا متهم احساس کند قاضی پرونده با غرض ورزی یا سوگیری رأی صادر کرده است، می تواند از طریق مرجع قضایی بالاتر (مثلاً دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور) اعتراض و تقاضای نقض رأی را مطرح کند. همچنین، امکان طرح شکایت از قاضی در دادسرای انتظامی قضات وجود دارد. این مرجع به تخلفات و سوءرفتار قضات رسیدگی می کند.

مدت زمان قانونی برای شکایت از جرایم ضرب و جرح و ضرب و شتم چقدر است؟

به طور کلی، در جرایم تعزیری که غالباً شامل ایراد ضرب و جرح (به جز قصاص) می شوند، شاکی باید ظرف یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم یا اطلاع از هویت مرتکب، شکایت خود را مطرح کند. پس از این مدت، حق شکایت کیفری ساقط می شود. البته در جرایم حدی (مانند قذف که جنبه شتم شدید دارد) و قصاص، مرور زمان متفاوت است و ممکن است مهلت بیشتری وجود داشته باشد.

نقش و اهمیت مشاوره و انتخاب وکیل متخصص در این پرونده ها؟

حضور وکیل متخصص در پرونده های ایراد ضرب و جرح و ضرب و شتم بسیار حائز اهمیت است. یک وکیل می تواند شاکی را در جمع آوری مدارک، تنظیم شکوائیه، پیگیری مراحل قضایی در دادسرا و دادگاه، و دفاع از حقوق موکل خود راهنمایی و نمایندگی کند. وکیل با اشراف به قوانین و رویه قضایی، می تواند شانس موفقیت پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از تضییع حقوق موکل جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

درک تفاوت ضرب و جرح و ضرب و شتم، که عمدتاً به معنای تفکیک ایراد ضرب از ایراد جرح است، در نظام حقوقی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. ایراد ضرب به صدمات سطحی و بدون خونریزی مانند کبودی و تورم اطلاق می شود، در حالی که ایراد جرح شامل آسیب های عمیق تر همراه با خونریزی، پارگی بافت، یا شکستگی استخوان است. شتم نیز به معنای توهین کلامی است و با آسیب فیزیکی تفاوت ماهوی دارد، هرچند در اصطلاح عامیانه ضرب و شتم به مجموعه ای از خشونت های فیزیکی اطلاق می گردد.

تفاوت های اصلی این دو جرم در نوع و شدت آسیب، قصد مجرم، مجازات های قانونی (از دیه و ارش تا قصاص و حبس)، و جنبه عمومی یا خصوصی آن ها نهفته است. اثبات این جرایم نیازمند ادله قوی نظیر گواهی پزشکی قانونی، شهادت شهود، اقرار متهم، و علم قاضی است. آگاهی از مراحل قانونی پیگیری و طرح شکایت، از ثبت شکوائیه تا رسیدگی در دادسرا و دادگاه، برای قربانیان و افراد درگیر ضروری است. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تأثیرات بلندمدت این پرونده ها، توصیه مؤکد می شود که افراد درگیر با این مسائل، حتماً از مشاوره و کمک وکیل متخصص بهره مند شوند تا از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کنند و عدالت اجرا شود.