اقتصاد غیرنفتی؛ رؤیای تحقق‌نیافته – سلام آنلاین

به گزارش سلام آنلاین، وابستگی اقتصادی ایران به نفت سابقه طولانی دارد. روندی که باعث نوسانات نفتی شده است، یک سری فراز و نشیب در اقتصاد کشور ایجاد کرده و آسیب های جدی به آن وارد کرده است. اگرچه دولت های مختلف در این سال ها وعده های متفاوتی برای افزایش صادرات داده اند نه نفت یا جایگزین های دیگر، اما در عمل اقتصاد ایران یک محصول واحد باقی مانده است. بر اساس گزارش بانک جهانی، سهم قابل توجهی از رشد اقتصادی 1.5 درصدی ایران در سال گذشته (2023-2024) مربوط به بخش نفت و خدمات بوده است. بیش از 17 درصد از رشد ارزش افزوده بخش نفت در سال گذشته ریشه در رونق بازار جهانی و موفقیت بازار صادرات نفت از جمله از طریق تنوع بازار و ابزارهای قیمتی داشته است. البته بخش غیرنفتی نیز 3.8 درصد رشد داشته و باعث شده است که مشاغل در سه ماهه سوم سال گذشته مانند کرونا سال گذشته باشد. با افزایش 3 درصدی اشتغال زایی و رسیدن نرخ بیکاری به پایین ترین رقم یعنی 7.6 درصد. اکنون در میانه رقابت های انتخاباتی چهاردهمین دوره ریاست جمهوری که نامزدهای انتخاباتی انواع و اقسام وعده های اقتصادی را می دهند، ضرورت اقتصاد غیرنفتی و موانع اصلی آن را با حسین محمودی اصل در میان می گذاریم تا به آن ها اصرار کنیم. این موضوع را جدی بگیرید و آن را در اولویت دولت بعدی قرار دهید

ما در اجرای سیاست مشکل داریم

محمودی عسل در این رابطه به سلام آنلاین گفت: از نظر تئوری در هر اقتصادی دوری از اقتصاد تک محصولی توصیه می شود. زیرا اقتصاد چند محصولی ریسک اقتصادی را کاهش می دهد. در شرایطی که منابع نفتی تخلیه یا مسدود می شوند، سایر منابع می توانند به کاهش ریسک کمک کنند.

وی افزود: دولت های مختلف در ایران شعارهای مختلفی درباره اقتصاد داده اند نه نفت، اما این شعارها در عمل اجرایی نشده است. گاهی اوقات این سیاست درست است، اما ما در اجرای آن مشکل داریم. در برنامه هفتم سالانه 23 درصد رشد صادرات تصویب شد اما تراز صادراتی ما منفی 17 میلیارد دلار بود. سیاست پولی ما درست نیست و اجاره آن گرانتر است. ما بر اساس داده ها و تحلیل های اشتباه اقدام می کنیم که متاسفانه برنده جمعیت و اقتصاد کشور نیست. ما در این زمینه چالش های زیادی داریم. اقتصاد ما نیازمند فرآیندهای معقول و تصمیمات کارشناسی است.

محمودی عسل گفت: نمی توان سیاست ارزی را شناخت زیرا رانت محور بوده و صادرکننده باید دلار 40 هزار تومانی خود را تحویل می دهد. واردکنندگان به واردات تشویق می شوند و هدف سیاست ارزی تقویت واردات است. بنابراین زمانی که قیمت تمام شده بر اساس نرخ ارز باشد و صادرکننده با این ادعای کذب که به واحد صادراتی یارانه می دهیم، ارز را ارائه می کند، امری غیرعادی نیست، ادعایی که شاید دو سه سال پیش درست نباشد اکنون. صادرات غیرنفتی ما افزایش چندانی نداشت. ما بر اساس داده ها و تحلیل های اشتباه برنامه ریزی می کنیم و در نتیجه برنامه ریزی اشتباهی انجام می دهیم و در این مسیر آسیب جدی به بخش های مختلف وارد می کنیم.

اشتباهات دولت در سیاست پولی تکرار می شود

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر ظرفیت های مختلف ایران به ویژه در بحث ترانزیت و کریدور گفت: ظرفیت بالا برای حمل کالا و کریدورها. حتی در شرایط تحریم هم می توانیم از قابلیت های دیگر استفاده کنیم. این در حالی است که دو هزار کیلومتر مرز آبی و 6 هزار کیلومتر مرز زمینی داریم، به طور مستقیم و غیرمستقیم با 15 کشور منطقه ارتباط داریم. درست است که این مجموعه تحریم ها و اگر حرکت ما به حد بالایی برسد، چادر آمریکا تیز می شود و جلوی آن را می گیرد، اما تا حدودی در شرایط فعلی می توانیم آن را اجرا کنیم و از قابلیت های ترانزیتی استفاده کنیم.

وی افزود: از سوی دیگر صادرات غیرنفتی ما در حال حاضر 45 میلیارد دلار است. در شرایطی که قیمت های جهانی افزایش یافته است، این رقم 45 میلیارد دلار است. زمانی صادرات ما بالای 50 میلیارد دلار بود. این 45 میلیارد دلار اگر نسبت به قیمت قبلی محاسبه شود کمتر از 40 میلیارد ریال است. بنابراین، نه تنها صادرات غیرنفتی ما، بلکه کاهش شدیدی نیز داشته است. این تصمیم یک روزه بود که می خواستیم اجاره بها را حذف کنیم. 3 میلیارد و 700 هزار تومان به گروهی با 28 هزار و 500 ارز دادیم. این مقدار 5-6 برابر کل تقاضای واردات ما برای آن محصول است.

محمودی عسل می افزاید: این ارز از کجا می آید؟ یا متعلق به انسان است یا متعلق به شرکت. شرکت ما صادرات می کند و سپس 25-37 دلار خود را به شرکت اجاره می دهد. مثلاً برای کالاهای اساسی ارز می دهیم تا این کالاها با قیمت کمتری به دست مردم برسد. اما محصولات اساسی چقدر برای مردم هزینه دارد؟ تورم چقدر است؟ بیش از 60 درصد. یعنی ارزی که ما برای کالاهای مهم و غیر ضروری به ویژه کالاهای غیرضروری ارائه می کنیم 65 هزار تومان فروخته می شود. 40 سکه رومی به آنها دادیم تا اجناسشان را به 40 سکه رومی بفروشند. اما آیا امکان فروش با این قیمت وجود دارد؟ آیا می توانیم این روند را کنترل کنیم؟ ما چندین دهه تجربه و صدها سال جهان داریم. ممکن نیست. اما این روند غلط و سیاست های غلط دولت قبل تکرار شده است.

ظرفیت خود را از بین می بریم.

وی تاکید کرد: اولویت اول در اقتصاد غیرنفتی اصلاح سیاست پولی است. وی افزود: ما توانایی های زیادی داریم که می تواند ما را از اقتصاد تک محصولی نجات دهد، اما در حال تخریب و تعطیلی توانمندی های خود هستیم. یازده میلیون تن هماتیت در کشور داریم. اما با شعار خام فروشی، آن را به باد می دهیم. من هم به این شعار اعتقاد دارم، اما کی، کجا و چه محصولی. امروز یازده میلیون تن هماتیت در معدن ما استخراج می شود و جایی برای تولید نداریم. معادن تعطیل می شود، بعد 20 درصد مالیات می دهیم، تا 20 درصد پیگیری می کنیم، این به 2 درصد می رسد و جای عمل ایجاد می کنیم. اما چرا باید از یک فرآیند هشت ماهه برای تغییر یک تصمیم استفاده کند؟ اول اینکه مین زدایی انجام شود و دوم اینکه اگر پول و منابع لازم برای ساخت کارخانه و صادرات را دارید. سپس می توان صادرات مواد خام را متوقف کرد تا کارخانه های داخلی بتوانند محصولات نهایی را تولید کنند، به عنوان مثال فولاد. ما در تصمیم گیری مشکل داریم.

محمودی عسل: نرخ خوراک شیمیایی ما دو برابر دنیاست. تعهدات و نرخ های سود ما نامعقول است. در سطح جهانی، حاشیه سود شرکت ها 2 تا 3 برابر نرخ بهره است و برای مثال در آمریکا و اروپا، نرخ بهره 5 درصد و حاشیه سود شرکت 15 درصد است. در کشور ما سود تولید کمتر از 15 درصد است. یعنی ما در این زمینه چالش های زیادی داریم. سودآوری کمتر از 15٪ است اما نرخ ارائه خدمات 35-40٪ است. فروشگاه نمی تواند اینگونه ادامه دهد. با این وضعیت انتظار داریم تولید از سر گرفته شود یا صادرات غیرنفتی ما افزایش یابد. واحد تولیدی ما که بیشتر برای بازنشستگان و صندوق های دیگر است متعلق به بیت المال و حق الناس است. از طرفی سود آنها را 13 درصد افزایش می دهیم، با افزایش نرخ تجهیزات و مواد غذایی به آنها فشار می آوریم و از طرف دیگر ارز زیر 55 درصد را به اجاره خواران پیشنهاد می کنیم. اینطوری کار نمی کند. بنابراین اولین قدم ما اصلاح سیاست پولی است. پاسخ این بحث این است که اگر قابلیت های دیگر را فعال کنیم اما سیاست پولی اشتباه جوابی نداشته باشد هیچ فایده ای نخواهد داشت. اگر سیاست پولی نادرست باشد، دلیلی برای صادرات وجود ندارد. اگر صادرات عادلانه باشد، محموله های ما رشد خواهد کرد. اگر صادرات 45 میلیارد دلاری ما 50 میلیارد دلار شود، توسعه صنعت کشتیرانی فراهم می شود. از سوی دیگر ایجاد پارکینگ های جدید ضروری است و نیاز به قابلیت های جدید ارائه می شود.

وی گفت: اقتصاد دریایی می تواند در توسعه اقتصاد غیرنفتی موثر باشد. با رشد صادرات ما، به ویژه از آنجایی که بیشتر صادرات از طریق دریا انجام می شود، ظرفیت بیشتری در بخش حمل و نقل ایجاد خواهد شد. در تنگه هرمز، مکران و سواحل چابهار ظرفیت بالایی داریم. ساحل چابهار ظرفیتی است که هندی ها به آن نیاز مبرم دارند. البته باید در حوزه روابط بین الملل هم کار کنیم. چون اینها زنجیر هستند. در کنار توسعه سیاست بین الملل، باید قانون ارز را اصلاح کنیم و ظرفیت خود را ارتقا دهیم. همه اقدامات با هم می توانند ما را قدرتمند کنند. با تمرکز بر صادرات غیرنفتی و بعضاً در بسیاری از بخش ها، سودآوری ترانزیت بیشتر از تولید است. در برخی موارد به دلیل استراتژیک بودن ترازیت جریمه کمتری نخواهند داشت.

سیاست ارزی باعث افزایش صادرات می شود

محمودی عسل در خصوص مناظره اقتصادی نامزد ریاست جمهوری چهاردهم افزود: در مناظره دوستان عزیز و همچنین در این سوال که موضوع ما چگونه مطرح می شود. بحث قراردادهای ارزی در دولت سیزدهم مطرح شد اما در اجرا مشکلاتی وجود داشت. اصلا خود بورس یکی از وعده های دیرهنگام مرحوم رئیسی بود اما در عمل محقق نشد. متأسفانه، این سیاست‌های پولی همچنان یک مسئله اصلی است. باید امیدوار بود که راهکارهای عملیاتی تری برای آن در نظر گرفته شود و با جدیت دنبال شود وگرنه شعاری که همه می دهند اما اجرایی شدنی نیست. بار دیگر دولت نرخ ارز را برای پوشش کسری بودجه مدیریت می کند و به بهانه اینکه با این کار تورم را کنترل می کنیم، آن را در جیب مردم می گذارد. بهانه اصلی سیاست پولی این است که دلار ارزان می دهیم تا کالاها ارزان شود. در حالی که ضعیف شدن دلار منجر به افزایش مازاد عرضه شده است، مازاد عرضه و ایجاد شکاف قیمتی باعث افزایش تورم شده است.

وی افزود: به عنوان مثال در مورد خودروها قیمت ارزان ارائه می دهیم، کارخانه ضرر می کند و مردم آن را با قیمت پایین نمی گیرند و فقط دلالان برنده می شوند و صف های طولانی ایجاد می شود. . محدوده خود سیگنالی به فروشنده برای ارائه قیمت بالا است. پس خود تورم است. اما در حال حاضر قیمت خودرو به سطح معقولی رسیده است و بنابراین فاصله قیمتی وجود ندارد. پس صف نداریم اما در مورد ارز از آنجایی که 55 درصد شکاف قیمتی دارد، محدوده ایجاد می شود و دلال ها و اجاره نامه ها پیرامون آن شکل می گیرد. مرسوم است که به جای دادن آن به دلالان و مستاجر، حق تولیدکننده را می دهند. ببینید ما به آنها سود چندانی نمی دهیم. وقتی تورم 40 درصد است، بیش از 40 درصد سود محسوب می شود، نه زیر آن. بنابراین اگر سیاست ارزی خود را تعدیل کنیم و آن را از رانت و سود به جیب تولیدکنندگان و صادرکنندگان تفکیک کنیم، انگیزه صادرات بیشتر می شود، اما اکنون این سود به جیب دلالان و رانت خواران می رود. این پول مفت را در زمینه های مختلف تزریقی و تورمی به دست می آورند. منبع تورم همین پول مفت است. پول رایگان می تواند از چاپ پول توسط دولت یا اجاره به مستاجران به دست آید. بنابراین منشأ تورم این است که نقدینگی را که در کشور داریم به دلالان و رانت خواران وام می دهیم. تورم هم ایجاد می کنند و به راحتی در مقابل دولت می ایستند و سیاست های خود را ناکارآمد می کنند.

تهیه و تنظیم: سامیه زمانی

انتهای پیام/